Alþýðublaðið - 23.01.1968, Blaðsíða 7

BÆKUR
LJÓÐ OG
NÚTÍMALJÓÐ
handa skólum.
Erlendur Jónsson tók saman.
Ríkisútgáfa námsbóka, Reykja-
vík 1967. 94 bls.
Hvað eru nútímaljóð? Nú —
Ijóð sem ort eru nú á tímum,
auðvitað. Ljóð sem ort eru i ár
og í fyrra, síðustu fimm árin
eða tíu. Ljóð þeirra skálda ,,sem
enn eru undir fimmtugsaldri—
nú, þegar bókin er saman tekin,“
eins og Erlendur Jónsson segir
í eftirmála þessarar bókar, sem
valdið hefur furðu miklu f jaðra-
foki undanfarið af skólabók að
vera. Eða nútímaljóð ef til
vill einkum þau ljóð sem sýna
einhverja nýja tízku eða stefnu
í skáldskap, andstæða viðhorfum
eldri kynslóðar, eldri skálda og
skáldskapar? Ætli ekki það. ,.Nú-
tíminn“ í íslenzkri Ijóðagerð er
ekki nema eitt tímaskeið, enn
sem komið er að minnsta kosti,
og til hans teljast ekki einasta
þau skáld sem nú eru á einhverj-
um tilteknum aldri, yrkja á til-
teknum tíma, heldur öll þau
skáld sem hlut eiga að ,,form-
byltingunni“ í íslenzkum skáld-
skap. Er ekki Steinn Steinarr
æðimiklu meira nútímaskáld,
' módernisti, en ýmsir höfund-
anna í þessari bók?
En við eitthvað verður að
miða. Bók Erlends Jónsscnar
ætlar sér ekki að sýna yfirlit
yfir íslenzka nútíma - Ijóðagerð,
íslenzkan módernisma í heild
sinni, þó vissulega væri þörf á
slíkri bók, og meiri þörf en þess-
ari. Á hitt verða varla bornar
brigður að ljóðin í bókinni séu
öll „nútímaljóð” í rýmilegum
skilningi þess orðs; bókin er ein-
ungis sýnishorn þessháttar kveð-
skapar til afnota í skólum, handa
unglingum; og sanngjarnt mat
verður ekki lagt á hana nema
sem skólabók. Tveir íslenzku-
kennarar hafa orðið til þess í
löngu máli, að véfengja nota-
gildi hennar í skólum, og dugði
þeim ekki minna en hafa þrjú
dagblöð undir gagnrýni sína. —
Höfundurinn, sjálfur íslenzku-
kennari og bókmenntasöguhöf-
undur, hljóðaði eins og hrekktur
krakki undan gagnrýninni, í
Morgunblaðinu 13/1, en efnis-
atriðum hennar hefur hann ekki
svarað einu orði.
Og því er ekki að neita að
Nútímaljóð handa skólum virð-
ist nokkuð vafasöm námsbók. Til
gangur slíkrar bókar getur ein-
ungis verið að kynna nemendum
nútímaljóð, gera þeim ijósan
- skilsmun þeirra og eldri skáld-
skapar, kenna þeim að mota og
notfæra sér slíkan skáldskap. Til
hennar verða með sanngirni
gerðar þær kröfur að eiiíungis
séu eiginleg nútímaljóð i bók-
inni, ,?ð hún kynni helztu skáld
þess tíma sem hún tekur til,
að ljóð þeirra séu þannig valin
að þau gefi sem réttasta rnynd
höfundanna, og umfrarn allt
að ljóðin í bókinni séu aðgengi-
legur texti unglingum, líkleg til
að vekja áhuga, efla skilning
þeirra á ljóðum og ljóðagerð.
Fyrir þessari kröfu verða önnur
sjónarmið að víkja, enda veltur
notagildi bókarinnar öldungis á’
áhugaverðu ljóðavali þó hjálpa
megi óreyndum lesendum áleið-
is með inngangi og skýringum.
Hin einkennilega, og röklausa,
viðmiðun Erlends við fimmtugs-
aldur höfundanna útilokar að
bókin veiti heillegt yfirlit yfir
nútímaljóðlist okkar; til þess
þyrftu minnsta kosti Steinn
Steinarr, Jón úr Vör og Snorri
Hjartarson að vera með í bók-
inni. Auk þess vantar í bókina
aðra höfunda sem víslega ættu
þar heima: Stefán Hörð Gríms-
son, og auk hans minnsta kosti
tvö „ungskáld” sem ætla má að
einmitt væru vel að skapi ung-
lingum, Jónas Svafár og Dag
Sigurðarson. Bók sem þessi má
að vísu ekki vera óhóflega stór.
En úr því framangreinda höf-
unda vantar í bókina, hlýtur böf-
undaval hennar að orka tvímæl-
is. Vilborgu Dagbjartsdóttur,
„fulltrúa kvenþjóðarinnar” í
bókinni.munu fáir telja atkvæða-
mikið skáld, og sízt hún sjálf,
þó ljóð hennar fari þar allvel,
einkum hið síðasta, Á Vestdals-
eyri. En eru Þorsteinn Valdi-
marsson, Einar Bragi, Sigurður
A. Magnússon, Matthías Johann-
essen meirj „nútímaskáld“ en
Jón úr Vör eða Stefán Hörður
Grímsson, svo einungis tveir höf-
undar séu nefndir sem tvímæla-
laust ættu hér heima?
Þessar aðfinnslur mættu þó
kyrrar liggja ef sjálft ljóðavalið
í bókinni hefði heppnazt fullvel.
En því er ekki að heilsa, því
miður. Ástæðulaust virðist mér
að taka í örlitla sýnisbók sem
þessa dæmi um ijóðaþýðingar
sumra höfundanna (Sigurðar A.
Magnússonar, Einars Braga, Jó-
hanns Hjálmarssonar) og vand-
séð notagildi þeirra við kennslu,
t.a.m. jafn-strembins texta og
Konungsins í Asínu eftir Gioi gos
Seferis. Og ljóð sumra höfunda
eru óhæfilega valin, einkum þó
tveggja hinna helztu úr hópi
eiginlegra „atómskálda“, Hann-
esar Sigíússonar og Sigfúsar
Daðasonar. Eftir Hannes eru að
vísu snotur dæmi úr Dymbil-
vöku, en ljóðin þrjú úr seinni
bókum hans þremur eru með
öllu misráðin i bókinni, hvorki
hentugur texti unglingum né eru
þau góð dæmi um skáldskap
Hannesar. Mál er að linni þeirri
fásinnu að Dymbilvaka sé eina
markverða Ijóð hans. Ljóð Sig-
fúsar Daðasonar í bókinr.i eru
ekki jafn-illa valin út af fyrir
sig, en þau virðast sérlega ó-
hentug ungum lesendum sem
enga nasasjón hafa fyrir af
skáldskap hans, og áreiðanlega
torveld mörgum kennara í með-
förum. Texti í bók sem þessari
má, og þarf, að vísu að vera
mis-þungur. En fyrst og íremst
verður að haga textavali svo að
líklegt sé hann veki eftirtekt,
forvitni, áhuga lesendans, og
ekki er heldur sanngjarnt að
velja allan þyngsta textann eftir
einn og sama höfund. Og nóg
er til af aðgengilegri ljóðum eft-
ir Sigfús, bæði í Hendur og orð
sem Erlendur velur ljóðin úr,
og fyrri bók hans, Ljóðum, sem
hann lætur afskiptalausa. Yfir-
leitt verður ekki séð að sjónar-
mið skóla né kennslu hafi ráðið
neinu um efnisval i bókina —
sem er kyndugt þar sem sér-
menntaður og reyndur kennari
í bókmenntum tekur hana sam-
an.
Ekki er því að heilsa heldur
að inngangur né skýringar Er-
lends Jónssonar vísi lesendum
veg að ljóðunum né létti undir
með kennurum við kennslu henn
ar. Inngangsgrein hans ratar í
skyndi út í heldur en ekki hæpn-
ar fagurfræðilegar bollalegging-
ar um skáldskap og veruleika,
hvað fegurð sé, form og efni,
skemmti- og bókmenntagildi,
sem áreiðanlega fer fyrir ofan
garð og neðan hjá unglingum al-
mennt; og er svo óljóslega hugs-
uð og orðuð að kennurum yrði
áreiðanlega torvelt að nota hana
sem umræðugrundvöll í kennslu-
stund. Hér hefði þurft að lýsa
með einföldum orðum þeim
greinarmun sem augljós og raun-
verulegur er á íslenzkri nútíma-
ljóðlist og eldri ljóðagerð okkar,
samkvæmt Skólaljóðunum. og
leiða rök og dæmi að þeim verð-
mætum sem hin nýja l.jóðlist
hafi að geyma; hlýtur þetta að
vera auðvelt verk kennara sem
fengizt hefur við kennslu nýrra
bókmennta á annað borð. Ekki
mundi heldur spilla að mcð ijóð-
um hvers höfundar í bókinni
fylgdu ábendingar um viðfangs-
efni til atliugunar og umrreðu,
heima fyrir eða í kennslustund,
og mundu slík verkefni létta
mjög undir með kennurum. En
greinar Erlends Jónssonar um
höfundana halda sig einkum við
æviatriði og bækur þeirra, þó
hvergi sé þess getið úr hvaða
bókum valið sé.
Óvenjulegt er að skólabók
veki aðra eins athygli og um-
ræður og þessi bók Erlends
Jónssonar. Þó er ofur - eðlilegt
Framhald á 11. síðu.
’———————
AÐALFUNDUR 1
Klúbbsins ÖRUGGUR AKSTUR í Reykjavík
verður haldinn að HÓTEL BORG miðviku
dagi'nn 24. jan. n.k. kl, 20,30
Dagskrá |
1. Ávarp formanns klúbbsins, Guðna Þórðarsonar.
2. Úthlutun viðurkenningar og verðlauna SAMVINNU- j
TRYGGINGA fyrir 5 og 10 ára öruggan akstur árin
1967 —- 1968.
Þejr bifreiðaeigendur, sem hér eiga hlut að máli
— eða telja sig eiga — eru hér mcð sérstaklcga
boðaðir til fundarins!
3. -Erindi Péturs Sveinbjarnarsonar, forstöðumanns Fræðslu- j
og upplýsingaskrifstofu Umferðarnefndar Reykjavíkur: !
„H-umferð á næsta Ieiti”. |
4. Kaffi í boði klúbbsins.
5. Fréttir af fyrsta fulltrúafundi Klúbbanna ÖRUGGUR j
AKSTUR: Kári Jónasson blaðafulltrúi.
6. Aðalfundarstörf samkvænit samþykktum klúbbsins.
Gamlir sem nýir viðurkenningar- og verðlaunahafar SAM-
VINNXJTRYGGINGA fyr'ir öruggan akstur, eru hvattir til
að fjölmenna á fundinn.
Stjórn Klúbbsins ÖRUGGUR AKSTUR í Reykjavík.
vantar börn til blaðburöar i
eftirtalin hverfi:
Lindargötu
Laugarás
Laugateig
Kleppsholt
Lönguhlíð
Laugaveg neðri.
ALÞÝÐUBLAÐIÐ, sími 1490Q.
FISKISKIP
Nýstofnað útgerðarfélag úti á landi hefur hug
á að kaupa fiskiskip.
Stærð 2-300 rúmlestir.
Uppl. á Ciíy hótel, Reykjavík.
SENDISVEINN
óskast til innheimtustarfa.
Þarf að hafa hjól.
Aiþýðublaðið, sími 14900.
23. janúar 1968 - ALÞÝÐUBLAÐIÐ J