Alþýðublaðið - 30.01.1968, Síða 5

Þorleifur Bjarnas.
Framhald af 4. síðu.
Hornströndum norður. Þí er
dag tekið að lengja og hækkandi
sól beinir hugurn fólks á ncrður
slóðum að braut vorsins, setn að
vísu er fjarlægt en nálgast þó
í stuttum, en öruggum dagleið-
um.
Þórleifur ólst upp hjá aía sín
um í Hælavík, sveitabæ við sam
nefndan vog, einangruðum i af
skekktri sveit, en við stórbrotið
landslag og fjölbreytt störf til
lands og sjávar. Hygg ég, að
Hælavík hafi á þeim tíma verið
einn þeirra „góðu sveitabæja"
sem Sig. Júl. Jóhannesson sagði
að væru „lífsins bezti, skóli“
þjóðar vorrar.
-Fyrstu lög um skólaskyldu á
Iandi hér gengu að vísu í gildi
árið, sem Þórleifur fæddist. Það
var fjögurra vetra skólaskvlda
fyrir börn á aldrinum 10-14 úra
og framkvæmd víða í sveitum
með nokkurra vikna bóklegu
námi í húsnæðislausum farskól-
um við misjafna aðbúð og lágan
landssjóðsstyrk. Lög þessj voru
þó vorboði aukinnar alþýðu-.
fræðslu og almennrar skólamenn
ingar á' vegum þjóðfélagsins.
Þetta skólahald var óbreytt öll
uppvaxtarár Þórleifs í Hæluvík.
Farskólinn studdi að vísu heirail
in I bóklegrj kennslu á síðari á-
fanga barnafræðslustigsins en
fyrri áfangann áttu heimilin ein
að annast og allt verklegt nám.
Verknámið var þá hagnýt
þjálfun við raunveruleg störf,
en atvinnulífið og ytri aðstæður
mótuðu skaphöfn fólksins og lífs
viðhorf. Við ár á róðrarbáti á
hafi úti og sigvað í bergi og á
bjargsbrún lærðu unglingar ekki
einungis sjálft verkið, heidur
líka nauðsyn samstarfs og sam
taka, drengskapar og félagsholl
ustu: I smalamennsku á heiðum
uppi og fjdgdarlausum ferðum
um veglaus öræfi lærðu þeir að
taka- rétta stefnu og halda
henni þótt þoka skilli yfir eða
vetrarhríð. Var þá ekki annað
við að styðjast en eigin mann-
dóm og kynborna ratvísi. En
næði afskekklar byggðar gaf
tækifæri til að brjóta til mergj
ar bóklegu fræðina. skyggnast
inn í manngerð þeirra sem á
vegi urðu í bók eða lífi, og
skapa eigin persónur, ef hugar-
orka og gáfnafar leyfðu.
En því dreg ég þetta fraín um
heimanám Þórleifs og l’orfeðra
hans, að það er mér nokkur skýr
ing á veigamiklum þáttum í
skapgerð afmælisbarnsins og at-
ferli, þar sem saman fer einstakl
ingshyggja og félagshollusta,
hugrekkj og varúð, drengskap-
ur og hjálpfýsi og fágætt innsæi
í menn og málefni.
Og vel kann Þórleifur áralag
ið í barningi á úfnum sjó félags-
málanna, en fer sínar eigin leið
ir telji hann stefnuna ranga eða
hallað réttu máli.
Hælavík og sú sveit öll er nú
komin í eyði. Aðstæður á sveita
bæjum þótt í byggð séu, eru og
aðrar en áður til bóklegs og
verklegs náms., Er það trúa mín,
að miklu fé og starfi þurfi að
verja til skóla og menningar-
mála til að bæta æskunni upp
breyttar uppeldisaðstæður og
gera hana færa um að mæta
kröfum nýrra tíma.
En byggðin á Hornströndum
gleymist ekki. Þær eru enn í
byggð í bókum Þórleifs. Fáir
hafa gert átthögum sínum slík
skil og hann, fyrst í Hornstrend
ingabók og síðar í skáldsögum
sínum.
Hugur Þórleifs mun snemma
hafa hneigst að kennslu og skóla
störfum, því að hann lauk kenn
araprófj strax og hann hafði
aldur til. Nokkrum árurn síðar
slundaði hann nám við Kennara
háskólann í Kaupmannahöfn, en
hefur síðan farið utan til að
kynna sér skólamál á Norður-
löndum.
Strax og Þórleifur hafði lokið
kennaraprófi gerðist hann kenn
ari á Vestfjörðum, fyrst í far-
skóla, síðan í föstum skóla í
þorpi og síðast í ísafjarðarkaup
stað, kenndi hann þar bæði við
barna- og gagnfræðaskólann.
Rómuðu skólastjórar þar vestra
mjög kennslu hans. Kynntist
Þórleifur sem kennari ólíkum
skólaflokkum og misjöfnum að-
stæðum til náms og kennslu í
sveit, þorpi og kaupstað. Munu
þessi kynni hafa komið honum
að góðum notum við námsstjóra
störfin.
Haustið 1943 varð hann náms-
stjóri á norðanvorðu Vestur-
landi, en nokkrum árum síðar á
Vesturlandi öllu, frá Hvalfjarðar
botni að Hrútafjarðará, með bú
setu á Akranesi. Á hann því á
þessu ári aldarfjórðungsafmæli
sem námstjóri.
Á þessum árum hafa crðið
miklar breytingar á skólaliaidi í
umdæmi hans, eins og rcyndar
annars staðar á landi hér. Far-
skólar í fámennum hreppum og
strjálbýlum hafa sameinast um
skóla í veglegum. húsakynnum.
Húsgögn og kennslutæki hafa
verið aukin og færð í nútíma
stíl. Fjögurra vetra skólaskvlda
hefur víða verið 2-földuð og
skóladagar margfaldaðir. íhlutun
ríkisins um alþýðufræðslu hefur
stórlega aukizt og fjárframlög
þess til menningarmála marg-
faldast. En mest er þó um það
vert, að skilningur þjóðarinnar
á' nauðsyn almennrar skóla-
menntunar hefur aukizt stórlega
og áliuginn vaxið.
Bætt löggjöf og aukin fjár-
framlög ríkisins koma á þessu
sviði því aðeins að verulegu
gagni, að fólkið fylgi þeim eftir
með skilningi og hagsýni. En
að því hafa umdæmanámstjórar
unnið ósleitilega allt frá bví, að
þau embætti voru fyrst stofnuð
1941 til þessa dags. Hafa þcir að
því leyti verið heppnir í störf-
um, að fjárhagur þjóðarinnar
hefur farið batnandi fram undir
þetta, og því auðveldara um fjár
frekar framkvæmdir. En hvaða
þátt þeir hafa átt í auknum skiln
ingi almennings og kröfum um
bætta skóla skal ekki dæmt að
sinni. Má þó vera að markið sé
enn of lógt sett miðað við nú-
tíma kröfur og kapphlaup þjóð
anna á ákveðnum sviðum skóla-
menntunar.
Á sviði skólabygginga og sam
einingarmála tók Þórleifur að
vísu við nokkrum f.'.ilIunnum
verkum fyrirrennara sinna og
sums staðar skemmra og lengra
komnum undirbúningsstörfum.
Hefur hann víða rekið rnyndar-
leg smiðshögg á byrjunarverk,
en á öðrum stöðum hafið nýja
sókn. Hefur honum tekizt hvoru
tveggja ágætlega, að gæta þess
sem fengið var og auka við afl
ann. Reyndar eru skólamálin/ftllt
af í deiglu, því að nýir tímar
gera nýjar kröfur. Hefur nám-
stjórinn unnið af kappi og for-
sjá við þá deiglu.
Ég hef dvalið lengst við þá
þætti í námstjórastörfum Þór-
leifs Bjarnasonar, sem snerfa
skipulagsbreytingar, sameiningu
fámennra og strjálbýlla hrappa
um sameiginlega skóla og bætta
aðbúð nementía og kennara. Er
það vegna þess að þar er árang
urinn augljósastur og verður
tæplega véfengdur. Árangurinn
af öðrum þáttum námstjóra-
starfa, sem þó eru ekki órnerk-
ari, verður síður sannaður í
dag. Samstarfið við kennaiv. og
aðra skólamenn er stundum
trúnaðarmál, sem ekki verður
flíkað. En ég vil fullyrða, að þar
nýtur Þórleifur mikils trauts og
vinsælda.
Ný og vegleg skólahús og að
rar umbætur ytri starfsskilyrða
í umdæmi Þórleifs tala étví-
ræðu máli, en menningaráhrif
barnaskólanna verða ekki jafn
ótvírætt sýnd og túlkuð í dag,
því að það er verkefni framtíð-
arinnar.
Með umfangsmiklum störfum
sem kennari og námstjóri hefur
Þórleifur verið furðu afkasta-
mikill rithöfundur og söguskáld,
ekki hvað sízt þegar þess er
gætt, að liann hefur jafr.framt
gefið sig talsvert að leiklistinni.
En honum er létt um að túlka
hugarfar fólks og persónugerð
ir í orðum og látbragði. En hér
verður ekki farið út í ritstörf
hans og list á bók eða leiksviði.
Það munu aðrir gera. Sama máli
gegnir um störf hans í íélagsmál
um, önnur en þau sem óbeinlín
is er drepið á í sambandj við
námstjórn hans. En hann liefur
á köflum haft umfangsmikil fé-
lagsstörf á íleiri sviðum, : þó
skal á það minnst, að hann ernú,
og hefur verið um árabil, for-
maður Námstjóraielags íslands.
Vona ég að svo verði lengj énn.
Hygg ég, að ég mæli þar fyrir
munn allra, sem í því fámenna
félagi eru, og er það næg lýsing
á störfum hans þar.
Þórleifur er kvæntur ágætri
konu úr kennarastétt, Sigríði
dóttur Friðriks heitins Hjarjar
skólastjóra. Eiga þau íjögur
börn uppkomin og velmennt.
Þórleifur dvelur ekki á sínu
ágæta heimili í dag. Hefur
hann á því sama hátt og margir
aðrir merkir íslendingar nú á
dögum, að vera ekki heima á
merkisafmælum sínum. Er þessi
afmælisflótti tímanna tákn.
Þetta er eini flóttinn, sc-in ég
veit um Þórleif Bjarnason, ef um
flótta er þá að ræða, þvf að
hann dvelur nú hjá elzta barni
sínu, dóttur giftri norzkum
lækni við Oslófjörð.
Óska ég Þórleifi heillrar heim
komu og hamingju á ókommim
árum, en þjóð vorri að rnpga
sem lengst njóta starfskrafta
hans og mikilvægrar reynslu á
sviði skóla og menningarmáln.
Þakka cg svo að lokum afmælis-
barninu ágætf samstarf og öll
önnur kynni.
Bjarni M. Jónsson.
GJAFABRÉF
PltA SUNOLAIiaARSJðBl
SKlLATÚNSHEIMIUBIHS
OETTA BREF ER KVITTUN, EN ÞÓ MIKUI
FREMUR VIDURKENNING FYRIR STUDH-
ING VID GOTT MÁLEFNÍ.
KlllHYtX, Þ. 1t.
SERVÍETTU-
PRENTUN
SÍMI 32-101.
KJÖIBÚÐ SUÐURVERS Stigahlíð 45 - sími 35645
TíLmmm
SELJUEVi ÞORRAMAT S SCÖSSUIVI
ALLA DAGA FRÁ KL. 9 - 18.
SVIÐASULTA, LUNÐABAGGAR,
HRÚTSPUNGAR, BRINGUKOLLAR,
BLÓÐNIÖR 0G LIFRAPYLSA,
HANGIKJÖT, SALAD, HÁKARL
0G HARÐFISKUR, FLATKÖKUR
0G SMJÖR, RÓFUSTAPPA.
KASSINN ER ÁÆTLAÐUR FYRIR
2 MANNS VERÐ PR. KASSA
KR. 360— OPIÐ FRÁ KL.
9—18.
ÚTeÚUSVI EINNIG ÞORRAMAT FYRIR SMÆRRI OG STÆRRI HÓPA.
KJÖTBÖÐ SUÐURVERS stigahlíð 45 - sím/ 35645
SMURBRAUÐ, KAFFISNITTUR,
COKTAILSNITTUR, HEITUR 0G
KALDUR VEIZLUMATUR.
AFGREITT ALLA DAGA ÖG
EINNIG Á SUNNUDÖGUM.
30. janúar 1968 - ALÞÝÐUBLAÐIO §