Alþýðublaðið - 01.02.1968, Qupperneq 6

HyER voru þá rökin fyrir
því, að gengisbreytingin var
ekki i kveðin meiri en þetta,
þrátt fyrir þau viðhorf, sem
blöstu við um afkomu sjávar-
útvegsins? Höíuðrök ríkis-
stjórnar og Seðlabanka fyrir,
því að hækka erlenda gjaldeyr-
inn um 33%, en ekki meira,
voru öeinlínis þau, að þetta
væri sú gengislækkun, sem
frekasf mætti búast við, að
launþcggsamtökin sætfu sig
við, án þess að til Jcröfugerðar
kæmi um almennar kauphækk-
anir. I>að lá fyrir, að nýja vísi-
talan mundi hækka um 8% —
9% í kjölfar 33% hækkunar
á gengi erlends gjaldeyris, eft-
ir þvi, við hvaða forsendur
var miðað varðandi álagningu
verzlunarinnar, þetta taldi rík-
isstjórnin og Seðlabankinn
hámaik þeirra verðhækkana,
sem nokkur von stæði til, að
launþcgasamtökin mundu geta
sætt sig við, án þess að í kjöl-
far gengislækkunarinnar sigldi
almenn kauphækkun, sem eyði-
leggja mundi algerlega öll
jákvæð áhrif gengislækkunar-
innar fyrir útflutningsatvinnu-
vegina og iðnaðinn. í viðbót
við þetta kom það svo til, að
gera varð ráð fyrir, að veru-
legur árangur næðist af end-
urskipulagningu útflutnings-
iðnaðarins og þá einkum hrað-
frystiiðnaðarins. Væri gengis-
breytingin hins vegar svo rúm,
að aíkoma'n væri tryggð án
slíkrar endurskipulagningar
mátti gera ráð fyrir, að lítið
yrði íír henni, en það mundi
aftur á móti hafa verið bæði
þjóðinni allri og iðnaðinum
sjálfum til tjóns þegar frá
liði. Loks voru það einnig
sterk rök gegn rúmri gengis-
breytingu, hversu misjöfn af-
koma hinna ýmsu greina út-
flutningsins virtist mundu
verða. Varð af þessum sökum
í raun og veru að gera ráð
fyrir, að þær greinar, sem bezt
stæðu sig, leggðu nokkuð til
hinna, er um sinn hefðu lak-
ari stöðu, en þessi mismunur
greinanna var á hinn bóginn,
eins og að framan var sagt,
háður bæði aflabrögðum ,og
verðþróun.
Það hafði þegar komið í
ljós, þegar hið nýja gengi var
ákveðið, að launþegasamtökin
væru ófáanleg til þess að sætta
sig við niðurfellingu vísitölu-
uppbótar 1. des. sl., eins og þó
hafði verið ráð fyrir gert í
fyrirhuguðum aðgerðum’ ríkis-
stjórnarinnar um haustið. —
Launþegasámtökin sættu sig
hins vegar við, að vísitöluupp-
bótin yrði miðuð við nýju
vísitöluna, og varð launahækk-
unin því 3,4% stig. Jafnframt
var ákveðið, að ákvæði um
sjálfkrafa kauphækkun vegna
hækkunar verðlagsvísitölu
skyldu numin úr lögum. Á-
kvörðun fiskverðs um áramótin
leiddi síðan til i0% hækkun-
ar á' tekjúm sjómanna, jafn-
framt því að hlutaskipti liéld-
ust óbreytt. Gerði þetta sér-
staka aðstoð við bátaflotann
óhjákvæmilega.
í samningum um freöfisk-
sölu til Sovétríkjanna, er stóðu
mestan hluta desembermánað-
ar, reyndist ókleift að ná
sama verði og áður í pundum,
gagnstætt því, sem búizt hafði
verið við, að verðið gæti liald-
izt óbreytt á föstu gengi og
því hækkað í pundum. Verð-
hækkun á' lýsi skömmu eftir
gengisbreytinguna snerist von
bráðar til nýrrar verðlækkun-
ar, og engin hækkun varð ó
mjölverði, miðað við fast
gengi. Engin verðhækkun iæf-
ur orðið á fiski á mörkuðum
Vestur-Evrópu, og nokkur ugg-
ur er um, að aukið framboð
freðfisks á Bandaríkjamark-
aði geti leitt til nýrrar verð-
lækkunar þar með vorinu. í
stuttu máli sagt hefur mark-
aðsþróunin þá tvo mánuði, sem
liðnir eru frá gengisbreyting-
unni, sýnt ljóslega, að enn á
það langt í land, að það jafn-
vægi náist- á mörkuðum fyrir
fiskafurðir, sem vonazt hafði
verið til, að ekki væri langt
undan. Af þessum sökum má
telja afkomuhorfur fiskveiða
og vinnslu lakari nú en búizt
hafði ver'ð við í nóvember, og
hefur þetta komið fram í því,
að þrátt fyrir gengislækkun-
ina var el|ki hægt að ákveða
neiná hælácun, er heitið gat,
á síldarvetjði um áramótin né
á úrgangsyerði, þegar það var
ákveðið fyi-ir nokkrum dögum.
Við þetta allt saman bættist
svo, að þegar ákvörðun var
Seinni hluti
tekin um gengislækkunina um
miðjan nóvember síðastliðinn,
var ekki að fullu lokið mjög
víðtækri rannsókn, sem Efna-
hagsstofnunin .hafði haft með
höndum, á rekstri-og afkomu
hraðfrystihúsanna ú undan-
förnum árum. Ein af ástæðum
þess, að ríkisstjórnin og Seðla-
bankinn töldu ekki tímabært
að breyta genginu á síðastliðnu
hausti, var raunar einnig sú,
að talið var rétt að bíða eftir
niðurstöðu þessarar rannsókn-
ar til þess að hafa að því leyti
tiltölulega fastan grundvöll
undir fótum, þegar endanlega
væri tekin ákvörðun um, hvort
h”oyta skyldi genginu eða
ekki.
Fyrstu niðurstöður þessarar
rannsóknar, er lágu fyrir í
'tembermánuði s.l., sýudu,
ð samkvæmt eigin framtölum
f ■ ’stihúsanna var afkoma
beirra tiltölulega góð á árinu
og mun betri en áður
fði verið ætlað. Frekari at-
b 'gun þessarar niðurstöðu sýndi
hins vegar, að hér höfðu húsin
villt um fyrir sjálfum sér með
hví að meta birgðir í árslok
'066 of hátt og með því að
’ja greiðslur frá sölusarotök-
”num til tekna á því ári, sem
~?r voru inntar af hendi. en
é’-kí á framleiðsluárinu. Ffafði
:!?arnefnda atriðið mi'.da þýð-
' 'ffu á árinu 1966 vegna mik-
greiðslna á því ári frá ár-
' ’u á undan, sem var ár mik-
’ia verðhækkana, jafnframt
'’ví sem greiðslur fyrir árið
066, er inntar vo:*!' af hendi
" 967. lækkuðu mjög vegna
''erðfallsins. Mjög erfitt revnd-
■' 1 að leiðrétta þessar skekkj-
í reikningum frystihúsanna,
var því verki ekki að fullu
' 'Wff fyrr en um áramót. Kom
í ljós, að leiðréttingin
““vndist mun meiri en búizt
fði verið við í nóvember.
A>f þeim sökum, sem hér
' a 'a verið raktar, eru horfur
útflutningsatvinnuvegunum
ú mun lakari en búizt hafði
■v'ið við í nóvember. Ég vil
'■’rdurtaka, til enn frekart á-
'•ttingar, hverjar þessar á-
‘ður eru:
Verðlækkun hefur orðið á
frvstum fiski í Sovétríkj-
'mum.
2. Verðlag hefur ekkert hækk-
að á mjöli og lýsi.
3. Staða frystiliúsanna fyrir
gengisbreytinguna hefur
reynzt iakari en búizt hafði
verið við í nóvember.
4. í sambandi við ákvörðun
fiskverðs hafa engar breyt-
ingar orðið á hlutaskipt-
um, þannig að gengisbi eyt-
ingin kemur ekki bátaflot-
anum að fullu gagni.
Þegar það síðan er haft í
huga, sem ég hef áður gert
grein fyrir, að gengislækkun-
in, eins og hún var ákveðin og
miðað við þær forsendur, sem
þá voru taldar sennilegastar,
var hvergi nærri nægileg til
þess að tryggja þorskveiðunum
og sér í lagi frystiiðnaðinum
hallalausan rekstur, má vera
ljóst, að til sérstakra, opin-
berra aðgerða vegna sjávarút-
vegsins hlaut að koma, ef
bátaflotinn átti að geta stund-
að veiðar og unnt átti að vera
að, reka meginhluta frystihús
anna. Ríkisstjórnin ákvað því
í sambandi við ákvörðun fisk-
verðs að beita sér fyrir 124
milljón króna aðsfoð til báta-
flotans, sem ganga á í sér-
stakan fyrningasjóð hjá Fisk-
veiðasjóði íslands, og fyrst og
fremst á að verja til greiðslu
vaxta og afborgana af lánum
í þeim sjóði og bæði með
þessu og öðru móti stuðla ,að
endurnýjun þorskveiðiflotans.
Gert er ráð fyrir, að 30 milij-
ón króna framlag til Fiskveiða-
sjóðs á fjárlögum nýtisf í
þessu skyni, þannig að bein
útgjaldahækkun ríkissjóðs af
þessum sökum verði 94 millj-
ónir króna. Er þessi opinbera
aðstoð við það miðuð, að bát-
arnir eigi fyrir 75% af af-
skriftum og stofnvöxtum. Er
þannig ekki gert ráð fyrir full-
um afskriftum bátaflotans og
auðvitað engum hagnaði.
í gær tiáði ríkisstjórnin full-
trúum hraðfrystiiðnaðarins, að
hún veitti kost á 198 milljón
króna aðstoð .til frystiiðnaðar-
ins. Eiga 173 milljónir króna
að greiðast húsunum í réttu
hlutfalli við framleiðslu þnirra,
en 25 milljónum á að verja
til þess að tryggja rekstur
þeirra húsa, sem hafa rniðl-
ungsafkomu, en talið er, að
ekki myndu hefja reksttir með
tilstyrk réttrar hlutdeildar í
fyrri upphæðinni. Fyrstu við-
brögð fulltrúa hraðfrystiiðn-
aðarins í gær voru þau, að ó-
líklegt væri, að þessi aðstoð
væri falin nægileg. Ef þetta
verður endanlegt svar hrað-
frystiiðnaðarins, mun rikis-
stjórnin grípa til sinna ráð-
stafana í því skyni, að rekslur
hraðfrystihúsanna hefjist með
eðlilegum hætti. Fyrsta ráð-
stöfunin í því skyni gæfi orð-
ið sú. að sett yrði þegar eftir
helgina löggjöf, sem banni
Sölumiðstöð hraðfrystihúsahna
og Sambandi íslenzkra sam-
vinnuféiaga að neita hrað-
frystihúsum um umbúðir úr um
búðaverksmið.ium samtakanna
Framhald á bls. 11.
£ 1. febrúar 1968 — ALÞÝÐUBLAÐIÐ
W"'-v tJA