Alþýðublaðið - 06.02.1968, Qupperneq 6

MINNINGARORÐ:
ÞÚRARINN BJÖRNSSON,
SKÓLAMEISTARI
Fremsta menntasetur Norður
lands drúpir nú við fráfall Þór-
arins Björnssonar skólameistara
sem stjórnað hefur Menntaskól-
anum á Akureyri við mikinn orð
stfr um nálega tuttugu ára skeið,
en hafði áður kennt við skól-
ann fimmtán vetur. Þórarinn
andaðist eftir alllanga vanheilsu
28. janúar siðastliðinn 62. ára
að aidri og verður jarðsunginn
í dag-
Þórarinn Björnsson var fædd-
ur að Víkingavatni í Kcldu-
hverfi 19. desember 1905, voru
foreldrar hans Björn Þórarins
son bóndi og kona hans, Guðrún
Hallgrímsdóttir. -- Þórarinn
stundaði nám í Gagnfræðaokól-
anum á Akureyri á fyrstu árum,
sem Sigurður Guðmundsson
stjórnaði þeim skóla. Kemu
fljótt í ljós gáfur Þórarins og
frábærir námshæfileikar, og
varð hann einn hinna fyrstu
brimbrjóta, sem Sigurður skóla
meistari sendi í Menntaskólann í
Reykjavík að þreyta þar stúdents
próf til að sýna og sanna
kennsluhæfni Akureyrarskóia
og dug nemenda hans í barátt-
unni fyrir að afla skólanum rétt
inda til að útskrifa stúdenta.
Þessa prófraun leysti Þórarinn
a£ hendi með miklum á'gætum,
og það var ekki síðasta þraut,
sem hann leysti fyrir þá mennta
stofnun, en eins konar forspá
þess, sem verða skyldi.
Framhaldsnám stundaði Þórar
inn Björnsson við Sorbonne há-
skóla í París og lauk þaðan prófi
í frönsku, latínu og uppeldis-
fræði. Að loknu háskólanámi
réðst Þórarinn kennari að Akur
eyrarskóla 1. janúar 1933, en
skólinn var þá nýlega orðinn
menntaskóli með fullum réttind-
um til að brautskrá stúdenta.
Mun Sigurði skólameistara bafa
þótt miklu skipta, að þessi fjöl-
menntaði og gáfaði maður lengd
ist Menntaskólanum á Akureyri,
enda varð Þórarinn brátt önnur
hönd skólameistara, og Þórar-
inn átti holla hönd.
Mér er Þórarinn minnisstæð-
ur frá fyrstu starfsárum hans
í Menntaskólanum á Akureyri.
Honum fylgdi iifandj andi
mennta- og mannúðar, og liann
gaf okkur sýn yfir svið, stærri
og svipmeiri en við áttum að
venjast. Hann var logandi af á-
huga á starfi sínu. Hann kenndi
af ástríðufullri ákefð, sem að-
eins fáum útvöldum er gefin.
Hann hreifst af viðfangsefnum
sínum, en hitt var þó ekki síður
áberandi, hversu hann unni nem
endum sínum og lifði sig inn í
hug þeirra og tók þátt í högum
þeirra. Persóna hans var sem
umleikin björtum loga, sem ylj-
aði, en brenndi ekki. Þórarinn
Björnsson var alla tíð mikill
geðhrifamaður, Hann kunni
hvorki að daufheyrast né horfa
sljóum augum á neitt, sem gerð-
ist umhverfis hann. Gleði og
sorg gekk honum nær hjarta en
flestum eða öllum mönnum,
sem ég hef kynnzt um dagana,
en skýrleiki hans, sterk skyn-
semd og rökvísi vakti yfir örum
tilfinningum og skapaði þeim
farveg.
Frakkland og frönsk menning
varð í kennslu Þórarins töfr-
andi og tók hug okkar nemenda
hans föstum tökum Þórarinn
Björnsson var kröfuharður kenn
ari, en strangastar kröfur gerði
hann þó jafnan til sjálfs sín. -—
Fjölhæfni hans og þekking var
óvenju alhliða og ótrúlega vfir-
gripsmikil. Ég minnist þess, að
hann kenndi okkar bekk íslenzka
stílagerð einn vetur fyrir Sig-
urð skólameistara. Líklega er
þessi grein eitthvert vandasam-
asta kennsluefni, sem hugsazt
getur, en kennsla hans og merki
legar athuganir í þessari grein
eru mér ógleymanlegar. Hann
reifaði þetta hála efni af slíkri
rökvísi, að ég get undrazt það
enn í dag. Þórarinn talaði ög rit
aði sjálfur fagurt íslenzkt mál.
Það furðaði enga, að Sigurð
ur Guðmundsson óskaði eftir
Þórarní Björnssyni sem eftir-
manni sínum í sæti skólameist
ara, er hann lét af störfum í árs
lok 1947. Sigurður treysti Þór-
arni öllum mönnum betur íil að
annast þá ræktun manndygeða
og drengskapar, sem hann sjálf
ur leit á sem æðstu hugsjón
hvers skólamanns. Honum
treysti fráfarandi skólameistari
bezt til að halda á lofti merki
þessarar stofnunar sem hann
hafði kappkostað að hefja til
vegs og virðingar. Þórarinn
Björnsson var í ríkum mæli
gæddur þeim hæfileikum, sem
til þessa þurfiti. Enginn efaði gáf
ur hans og mannkosti, enginn ef
aði trúnað hans og tryggð við
Menntaskólann á Akureyri, enda
fór lionum stjórn skólans hið
bezta úr hendi, þó að starfið
yrði sífellt umsvifameira eftir
því sem árin liðu og nemendum
skólans fjölgaði.
Á síðari árum hittumst við Þór
arinn á hverju vori, þegar ég
var prófdómari við Menntaskól
ann. Ég fékk tækifæri til að
hlýða á hann brautskrá nemend
ur frá skólanum. Það var óvenju
fögur og hugnæm athöfn. Við
ræddum jafnan margt saman, og
mér fannst ekki Þórarinn breyt
ast verulega með árunum.
Kannski var yfirborðið í geð-
strauminum lygnara en verið
hafði, er hann var kennari minn,
en harin var umleikinn þessum
sama bjarta lífseldi, samúðar-
skilningur hans líklega dýpri, en
kapp lians og áhugi leyndist
aldrei. Þegar við kvöddumst fyr
ir framan heimavistarhúsið í
vor sem leið, datt mér sízt dauð
inn í hug. Heilsa hans hafði að
vísu brostið, en hann vonaðist
eftir bata. Hann var nýkominn
að austan frá æskuheimky.nr.um
sínum, vorið sveif yfir landinu,
og það var bjartur glampi í aug
um hans. Þannig kvöddumst við
í síðasta sinn.
Þórarinn Bjömsson tók aftur til
starfa við skóla sinn, en aðeins
skamma stund. Sjúkdómur hans
tók sig upp að nýju, og nú er
hann fallinn á miðjum þessum
kalda vetri. Þórarinn Björnsson
var manræktarmaður. Hann
sáði góðu sæði í hugi og hjörtu
nemenda sinna og hverja stund
um langan aldur munu hugsjón
ir hans, vonir og draumar gróa
í brjóstum þeirra, ,sem nufu
leiðsagnar hans, sem vermdust
við þann loga manngöfgi og
mannástar, sem yfir honum
skein.
Þórarinn Björnsson kvæntist
1946 Margréti Eiriksdóltur,
Hjartarsonar rafmagnsfræðings
í Reykjavík, mikilli sæmdar-
konu, sem jafnan reyndist
manni sínum skjól og skjöldur
í erfiðu starfi hans. Þeim hjón-
Ég þekkti Þórarin Björnsson
ekki mikið. En þau kynni, sem
ég hafði af honum, báru vitni
svo fáguðum og góðviljuðum
manni, að ég hef fáum slíkum
kynnzt.
Líklega hef ég fyrst Aieyrt
nafn Þórarins Björnssonar af
vörum séra Friðriks Friðriks-
eonar. En hann talaði þannig
um Þórarin, að ég vissi frá
þeirri stundu, að hann væri ó-
venjulegur maður Séra Frið-
rik sagði, að hann væri há-
menntaður maður og auk þess
skemmtilegur, en þannig hygg
ég, að hann hafi talað um
fáa menn. Séra Friðrik var
oft prófdómari í latínu við
'Menntaskólann á Akureyri, og
h"nn kcnndi mér og Adolf
fóstursyni sínum latínu á
skólaárum okkar, ekki fyrst og
frenwt þá latínu, sem við átt-
um að læra í skólanum, held
vr ræður Síserós og kvæði
F<í»-Hsar Vorið 1935 fór hann
einu sinni sem oftar til Akur
eyrar til þess að vera þar
t
prófdómari. Hann bað okkur
um að láta sig hafa meðferð
is bréf norður á latínu. Við
skrifuðum bréfið. Þegar hann
kom til baka, sagði hann okk
ur, að sá, sem bezt hefði
skemmt sér yfir bréfinu, hefði
verið ungur kennari, Þórarinn
Björnsson, sem sér hafi fall-
ið framúrskarandj vel við og
lýsti á þann hátt, sem að fram
an segir. Löngu seinna sagði
Þórarinn mér, að séra Friðrjk
hefði lesið bréfið fyrir þá
kenharana og spurt þá, hvort
þeir fyndu nokkra villu í því.
Þórarinn sagðist hafa orðið að
játa, að villan væri engin, en
þó verða að vekja athygli á
því, að bréfritaramir bæðu í
lok bréfsins ,,hina ódauðlegu
guði“ rómverskra manna en
ekki „hinn eina sanna guð“
kristinna manna að blessa.
menntaskólann á Akureyri. Þór
arinn sagði, að hinum mikla
guðsmanni hefði ekki brugðið
hið minnsta, heldur hafi hann
svarað: ,,Ég hef kennt þeim
latínu, en ekki guðfræði”.
Mikið er rætt um skólamál
þessi misseri og er það að vísu
ekki nýlunda. Þórarinn Björns
son talaði hvorki né skrif-
aði mikið um skólamál,
en hann vissi þeim mun betur
hvernig góður skólamaður á að
lát^ gott af sér leiða. Þórarinn
Björnsson var ekki maður hins
svo kallaða nýja tíma, Hann
var maður allra tíma, fortíðar
og framtíðar. Boðskapur hans
var einlægni og góðvild, sið-
fágun og sjálfsstjórn. Hann
gerði sér auðvitað ljósa grein
fyrir gildi þeirrar rökréttu
hugsunar, sem heilinn myndar
en samt var mál hjartans hans
mál. Fáir, mæltu betur á þá
tungu, og margir munu hafa
lært mikið af orðum hans. All
ir vissu, að allt, sem hann
sagði, var mælt af heilum hug
og kom beint frá hlýju hjarta.
Einmitt' nú á öld stórstígra
framfara og ótrúlegrar tækni,
er mikil eftirsjá að Þórarni
Björnssyni. Hann var maður
menningar, sem er á meira
undanhaldi en skyldi. í mín
um augum var hann einn bezt
ur fulltrúi þess viðhorfs í
skólamálum og þjóðmálum,
s^m ég trúi, að sé hollt og
gott. Við fráfall hans á ég þá
ósk heitasta, að hans sjónar-
mið veikist ekki, heldur styrk
ist.
Það afl, sem Þórarinn
Bjornsson studdist við og
treysti á, að yrði björg manns
ins, var ekki orka efniskjarn-
ans, heldur afl skilnings og
góðvildar. Það merki, sem
hann bar, bæði vel og hátt, má
ekki falla.
Gylfi Þ. Gíslason.
£ 6. íeb/úar 1363 — ALÞÝÐUBLAÐID