Alþýðublaðið - 12.07.1968, Qupperneq 7

Verið vandlát
Veljið SAS
Ferð yðar með hinum stóru og nýtízkulégu þotum SAS er ævintýri líkust.
Þjónusta hins þrautreynda flugliðs verður ógleymanleg. SAS flýgur án
viðkomu til Kaupmannahafnar, en þar bíður yðar hið óviðjafnanlega
Tívolí, ótal skemmtistaðir og aragrúi verzlana. Ógleymanlegir dagar í
borginni við Sundið. Þaðan getið þér flogið til allra lxeimsálfa með SAS.
Fyrsta farÝými • FerðamannafatTými
Þr. SAS/DC 8 -þota Þr.
af. 15,30 an. 19,20 1 Reykjavik f ^Kaupmannah. | an. 14,30 af. 12,20
Rætt við Þórð Tómasson safnvörð í Skógum um
byggðasafnið þar og fornminjar á Suðurlandi
baðstofu austur í Skaftafells-
sýslu, Annars er það til að búið
sé þar enn í íjósbaðstofu
— Er það til enn?
— Já, í Skaftárdal og Skál á
Síðu og kannski víðar. í Skál eru
mjög snyrtileg og fallega um
gengin húsakynni. Kýrnar eru í
vetrarfjósi undir baðstofupaili,
en í sumarfjósj utan bæjarins.
— Er þetta timburhús?
— Já, það er timburhús, og
ber ekki síður svip af nýjum'
tíma en gömlum, Uklega byggt
í kringum 1926,
— Það væri mikill fengur fyr
ir þig að fá slíkar byggingar þeg
ar þær væru af lagðar, og strax
mikil bót vegna þrengslanna í
safninu ef þessi baðsfofa frá
Arnarhóli yrði reist.
— Já, það mundi létta mikið
á,hér inni í safnhúsinu sjálfu,
þar væri hægt að koma fyrir
einhverju af hlutum. Þar að auki
skapa viðirnir þrengsli í safnhús
inu, og svo yrði safnið svolítið
merkilegra safn á eftir.
— Eru hér á svæði safnsins
ráðgerðir nokkrir fornleifa upp
greftir sem þú veizt af?
— Nei, ég veit ekki af því.
— En telur þú ekki, að hér séu
víða staðir sem fróðlegt væri að
grafa upp og skoða?
— Það eru mjög víða rústir í
héraðinu. Ég fór t.d. í leiðangur
í fyrra austur í Skaffártungu og
inn á Skaftártunguheiðar með Þór
Magr.ússyni safnverði í Reykja-
vík og Sveinbirni Rafnssyni, og
þar eru allvíða í lieiðunum mjög
forviíniiegar rústir. Slíkt hið
sama er að segja víða úr Rang-
árþingi, út í HoHum og víðar.
Og þessar rústir eru víða í yfir-
vofandi hættu vegna ræktunar-
framkvæmda, því bæridurnir
horfa náttúriega ekki í það að
rífa niður hölbörðin, ef þau eru
í vegi fyrir ræktun, nema beinlín
is sé uiil friðun að ræða.
— En t.d. gamlr merkisstaðir
eins og Kirkjubæjarklaustur,
hafa menn ekki hug á að athuga
eitthvað klausturrústirnar?
— Þar er auðvitað stórkost-
legt verkefni því rústadyngjan er
svo mikil. En það má segja að
það sé hvorki 111811118111 né fjár-
munir til að ráðast í það.
— En í Þykkvabæjarklaustri?
— Þar gegnir alveg sama máli.
Árni Magnússon segir einhvers
staðr að klaustrið hafi staðið í
kirkjugarðinum eða sunnan við
kirkjugarðinn, og þá er það blátt
Framhald á bls. 13.
ALÞÝÐUBLAÐIÐ J
12. júlí 1968 —
Hlut’i af rúmfjöl frá 1790. Áletrun: ,,Guð gefi oss góða nótt svo gjörist vært og rótt“. Ljósm.:
Þorvaldur Ágústsson.
Priðjudagar eru DC 8 potudagar
Priðjudagar eru SAS dagar
Ápriðjudögumeru
Kaupmannahafiiardagar
október, þá var það smíðað í
Pétursey í Mýrdal, því var lengi
róið frá Jökulsá á Sólheima-
sandi, — fyrst um 1860 og
fram um 1880. Seinna var það
lengi í Vík í Mýrdal, eða þangað
til það var flutt hingað. Sögu
þess má lesa í bók Eyjólfs á
Hvoli, „Pabbi og mamma.”
— En hvað viltu segja mér
um þá gripi sem þú íelur elzta?
— Það er vandi að segja um
það, því það er ekki hægt að
ársetja elztu hlutina. Elzti ár-
setti hluturinn er frá 17 öld, og
elzta rúmfjölin frá byrjun
átjándu aldar. Maður gæti haldið
að allra elztu hlutirnir væru
ljósakolur úr steini, snældusnúð
ar úr steini, öxi frá víkingaöld
og menjar um rauðablástur forn
manna.
— Hvar hafa þessir allra elztu
gripir fundizt?
— Öxin var víst búin iað
liggja n'okkuð lengi í hirzlum út
í Hvammi í Landssveit, fannst
einhvers staðar í Skarðsfjalli í
uppblæstri. Menjar frá rauða-
blæstri fornmanna finnast all-
víða, ég hef þá hluti frá Stóru-
Borg undir Austur-Eyjafjöllum
og víðar. Ég tók líka að gamni
mínu viðarkol úr uppgreftrinum
á Bergþórshvoli þegar dr. Krist-
ján Eldjárn gróf þar upp fjós
það sem kannski er frá Njáls-
brennu. Hér er hverfisteinn frá
Lundi í Fljótshverfi sem Erling-
ur Filippusson grasalæknir fann
fyrir eina tíð og geymdi, og hér
er líka endi af beltissprota sem
er áreiðanlega mjög forn. Talið
er að Lundur hafi farið í eyði
um fjórtán hundruð. Til er
gömul vísa sem fólk undir Eyja-
fjöllum kunni. Brynjólfur frá
Minna-Núpi lærði hana þar,
heyrði gamla konu raula hana
yfir barnsvöggu. Hún er svona:
Lundarkirkja og bezta bú
berst í vatnaróti.
Asklok eftir Filippus Bjarnason, frá 1853. Ljósm.: Þorvaldur
Ágústsson.
Hvar er sóknin hennar nú?
Hulin aur og grjóti.
Þessum bæ hefur Djúpá grand
að. Það sjást enn minjar
eftir hann, litlar þó, í mold-
arrofi.
Gamlir gripir geta verið á
slæðingi hingað og þangað, eru
kannski lengi í hirzlum hjá
fólki. í því sambandi má nefna
snældusnúða úr steini, sem eru
algengir hlutir, notaðir allvíða
sem árenningar, látnir leika á
þræði þegar verið var að vinna
snaran þráð, t.d. að rekja til
vefjar.
— Þú nefnöir áðan að safnið
væri í húsnæðisvandræðum.
Hefurðu nokkuð á prjónunum til
að bæta úr því?
— Já, eins og ég gat um áðan
er safnið í mestu þröng með hús
næði, en hér hafa verið geymdar
í mörg ár, líklega síðan 1955,
viðir úr baðsíofu á Arnarhóli í
Landeyjum, og það er ákveðið
að endurbyggja þessa baðstofu
hér mjög nálægt safnhúsinu.
Það gæíi orðið upphaf að því að
maður reisti hér fleiri gömul
bæjarhús af því svæði sem safn-
ið nær til. Það eru síðustu for-
vöð þvi þau eru hvarvetna að
hverfa.
— En eru enn eftir gömul
hús, baðstofur og önnur, á stöku
bæjum hér um slóðir.
— Það er mjög lítið orðið um
það. Eg veit ekki nema um eina
skarsúðarbaðstofu í Rangárvalla
sýslu sem var búið í þangað til
fyrir ári. Hún er orðin mjög
hrörleg og sá bær allur. Þetta er
á Húsum í Holtum. Svo kannast
allir við Keldur á Rangárvöllum.
Og ég veií um eina skarsúðar-