Alþýðublaðið - 23.02.1969, Blaðsíða 6

Alþýðublaðið - 23.02.1969, Blaðsíða 6
6 ALÞYÐUELAÖÍÐ 23. febrúar 1969 Yiirlýsintg Félags háskólamertnfaðra kennara um skólamál I: I. SKOLI OG ÞJOÐFE- LAG 1.0 S\óli og þjóðfélag. A1- mennt er talið, að hlutverk skcSl- ans sé tvíþætt: Að veita almenna undirstöðumenntun og að búa nem- ertdur undir sérstök störf með skipulögðu sérnámi. Hið síðarnefnda beinist að því að fullnægja þörf þjoðfélagsins fyrir menntaða starfs- krafta á æ fleiri sviðum þjóðlífsins. Tgngsl skóla og þjóðfélags og fé- laj^slegt gildi skólastarfsins verður þegar af þeirri ástæðu augljóst. En þrátt fyrir vaxandi áherzlu, sem lögð er á hið hagnýta gildi mennt- unar fyrir þjóðfélagsheildina, má ekki gleymast, að menntun hefur tilgang í sjálfu sér fyrir hvern þann einstakling, er hennar verður að- njótandi. Eftir því sem þróun tækni þjóðfélagsins kallar á fleiri og sér- hæfðari starfskrafta, þeim mun brýnni verður þörf einstaklingsins fyr.ir alhliða og frjóa undirstöðu- menntun. Brevttir þjóðfélagshættir, er-sigla í kjölfar tækniþróunarinn- ar, valda og því, sS skólinn verður að takast á herðar auknar uppeldis- skvldur. Það er því Ijóst, að jafn- vægi verður að ríkja í starfi skólans milli þeirrar áherzlu, sem lögð er á að koma hverjum einstaklingi til nokkurs þroska, og hins áð full- nægja þeim sérstöku kröfuna, sem þjóðfélagið gerir til einstáklingsins. 1.1 Fclagslegt marþmið sþólastarfs ins. Grundvallarforsenda lýðræðis- legra stjórnarhátta er sú, að þegnar þjóðfélagsins séu til þess hæfir að skiiia og taka afstöðu til flókinna þjóðfélagsvandamála, er byggist á þckkingu, dómgreind, tilfinninga- þroska og jákvæðum félagslegum viðhorfum. Þetta leggur skólanum þá skyldu á herðar að kenna sjálf- stæð vinnubrögð, náms- og vinnu- tækni, þjálfa rökrétta hugsun og s.kilning. Af því starfi ræðst, hvort þegnunum tekst að aðlaga sig hin- urn geysiöru þjóðfélagsbreytingum; hvort þeim tekst að tileinka sér nýja fræðilega og verklega þekkingu, sem nýjar starfsaðferðir krefjast; og hvernig þeim tekst að skilja fram- vindu þjóðfélagsþróunarinnar og ráða fram úr einstaklingsbundnum og félagslegum vandamálum, sem henni eru samfara. 1.2 Sþyldur rilþisvaldsins. Skólinn verður því að liafa félagsleg mark- mið að leiðarljósi í starfi sínu og heimspeki/uppeklislegan grundvöll, er sé skilmerkilega skilgreindur. Með því að lögbinda skólaskyldu unglinga á tilteknu aldursskeiði tekst þjóðfélagið einnig á herðar Jaá ábvrgð að leggja þann grund- völl og endurnýja hann í samræmi við breyttar þjóðfélagsaðstæður á hverjum tíma. Sii skvlda ríkisvaldsins, að hafa á hendi forystu um að móta skólan- um félagsleg markmið og tryggja honum viðunandi starfsgrundvöll, er því óvefengjanleg. • t 1.3 Þctyingarbylting. Við lifum á tímum, sem einkennast flestu fremur af geysiörum breytingum, sem setja mark sitt á alla þjóð- félagsþróunina. Undirrót þessara breytinga er þekkingarbyltingin. Hér er um víxlverkun að ræða. Þjóðfélagið hagnýtir sér stöðugt ávexti nýrrar þekkingar í fram- lciðslustarfi sínu, og það sem kallar aftur á síaukna þekkingu og sér- menntun einstaklingsins til starfa í hinu flókna, tæknivædda þjóðfélagi. Þekkingarbyltingin er sjálfur afl- vakt þess. I 1.4 Menntun: Félagslcg nauifsyn, en c\\i forréttindi, Við þessar að- stæður eru komin til sögunnar ný grundvallarviðhorf, sem m.a. hljóta að gerbreyta allri hugsun um skóla- mál í þróuðum iðnaðarþjóðfélög- um: I fvrsta lagi er ljóst, að mennt- un getur ekki framar skoðazt sem Júxus, forréttindi fárra útvalinna, heldur þjóðfélagsleg nauðsyn hverj- um einstaklingi. I öðru lagi vex óðum skiiningur á því, að fjárfest- ing f vísindúm og menntun er grundvallarforsenda efnahags- og félagslegra framfara. I þriðja lagi blasir það við, að þær þjóðir, sem ekki gera sér grein fyrir þessum grundvallars'taðreyndum og haga skólastarfi sínu í samræmi við það, hljóta að dragast aftur úr og verða stöðnuninni að bráð. t 1.5 S\ólasam]élagið. Afleiðingar þekkingarbvltingarinnar eru svo víðtækar, að það réttlætir að sumra viti, að talað sé um nýja samfélags- gerð: skólasamfélagið. Þetta skóla- samfélag einkennist ekki aðeins af nauðsyn mun lengri skólagöngu og sérnáms til undirbúnings hinum ýmsu störfum í þjóðfélaginu; og ekki aðcins af því að tryggja verð- ur ölhim þegnum þjóðfélagsins eins mikla menntnn og hæfileikar og geta levfa; heldur öðru frernur af því, að rannsóknir á öllum sviðurn draga nýja þekkingu svo ört fram í dags- ljósið, að viðtekin þekking úreldist á mörgum sviðum á fáum árum. Þessi staðreynd hefur byltingarkennd ar afleiðingar í för með sér fyrir allt skólastarf. Það þýðir nauðsyn sífelldrar endurskoðunar náms- efnis, að fella brott það, sem úrelt cr, og bæta nýju við; sífellda endur- skoðun skólabóka, endurnýjun kennslutækja og stöðuga endur- menntun kennara. Og síðast en ekki sízt: sífellda aðlögun skóla- starfsins að breyttum þjóðfélags- aðstæðum, sem dynamisk framsókn þekkingarinnar veldur mestu um. 1.6 Kyrrstaða í hugsun, stöðnun i förmutn. Ástandið í íslenzkum skólum hefur undanfarna áratugi einkennzt af háskalegri kyrrstöðu í hugsun og stöðnun í föstum, úr- eltum formum. Afleiðingin er sú, að íslenzka skóla skortir mikið til að fullnægja þeim kröfum, sem þjóðfélagið hlýtur að gera til þeirra í nútíð og framtíð. Meginástæðan er sú, að ríkisvald- ið, og yfirvöld fræðslumála sérstak- lega, hafa ekki reynzt þeim vanda vaxin, seni þau hafa tekizt á herð- ar. Ríkisvaldið virðist hafa verið of upptekið af vandamálum líðandi stundar til að sinna vandamálum vísinda og menntunar, sem eðli sínu samkvæm mótast mjög af þörfum framtíðarinnar; þau eru langtimavandamál. Þær ráðstafanir, sem gerðar eru hverju sinni, verða að taka mið af rannsóknum á ríkj- andi þjóðfélagstilhneigingum og forspám um þróunina fram í tím- ann. I II. RANNSÓKNIR í ÞÁGU SKÓLAMÁLA 2.0 Vanræþt rannsó\narstarf. Grundvallarrannsóknum á breytt- unr þjóðfélagsháttum og þörfum hefur ekki verið sinnt. Af því leiðir, að líftaugin milli skóla og þjóð- félags hefur rofnað; skólinn hefur einangrazt, starf hans orðið aug- ljóslegar án samhengis við félagsleg markmið; einstaka lagabreytingar og einangraðar tilraunir til umbóta hafa að verulegu leyti misst marks; ekki borið árangur. Stóra verkefnið: Að setja skólan- um félagsleg markmið, tengja starf hans sértækum þörfum þjóðfélags- ins, endurskoða námsefni frá rót- um, endurnýja bókakost og bæta námsaðstöðu, marka stórum hluta unglinga nýjar menntabrautir til samræmis ótvíræðum þörfum at- vinnulífsins, og síðasc en ekki sízt: skipulegt átak til að stórauka fram- boð viðunandi menntaðra kennara svo og endurskoðun á kröfum um menntun þeirra; allt hefur þetta setið á hakanum, með ófyrirsjáan- legum afleiðingum fyrir þróun ís- lenzks þjóðfélags í framtíðinni. Þíssum 3íundvalfarspurningum' um, hvað eigi að kenna, hverjum eigi að kenna, hvenær, þ.e. á hvaða aldri eigi að hefja kennslu einstakra greina, hvernig eigi að kenna og hvað meginþætti mannlegra þroska- eiginleika eigi að leggja rækt við, hefur of lengi verið látið ósvarað. ) 2.1 Forystuleysi. Skelegga forystu í fræðslumálum þjóðarinnar hefur tilfinnanlega vantað. Fræðslumála- stjórn hefur reynzt óvirk. Hún hef- ur takmarkað verksvið sitt við stjórn un á kerfi því, sem fyrir er (eink- um þó sem ráðningarskrifstofa kennara), en leitt hjá sér að hafa forystu um aðkallandi breytingar. Stjórnun kerfis ætti eðlilega að vera hlutverk deildar í kennslu- málaráðuneyti. Meginhlutverk fræðslumálastjórnar ætti hins vegar að vera það, að hafa forgöngu um rannsóknir og áætlanagerð og virkj- un og samhæfingu tiltækra starfs- krafta kennara og sérfræðinga að lausn aðkallandi vandamála. 2.2 F.inangrun s\ólans. I stuttu máli: Hinn félagslegi og uppeldis- legi grundvöllur íslenzks skólastarfs hefur undanfarna áratugi verið í molum. Afleiðingin hefur orðið stöðnun og einangrun skólans frá meginfarvegi þjóðlífsins. Þetta er undirrót þeirrar víðtæku óánægju með starf skólanna, sem að undan- förnu hefur brotizt upp á yfirborðið, enda þótt oft sé næsta tilviljunar- kennt, að hverju sú óánægja bein- ist hverju sinni. 2.3 Fjárfesting i vísindum og menntun: grundvöllur cfnahags- fratnfara. Fram undan bíður það verkefni að framkvæma heildar- endurskoðun námsefnis í skólum landsins, grundvallaða á hlutlægum rannsóknum á fyrirsjáanlegri þörf íslenzks þjóðfélags fyrir vel mennt- aða og sérhæfða starfskrafta á öllum sviðum þjóðlífsjns. Slík grundvallar- rannsókn er undirstaða allra ann- arra breytinga á.skólakeffi og skóla- stprfi, er miðar að því að efla gæði þeirrar menntunar, sem skólarnir eiga að veita, og tengja skólastarfið eðlilegum félagslegum markmiðum. Þetta starf verður ekki unnið nema hvort tveggja komi til: Stóraukið fjárm.agn til rannsóknarstarfa (á sviði þjóðfélagsmála, skólamála, æðri menntunar og vísindaþog cnd- urnýjunar skólastarfsins og virkjun hæfra og sérmenntaðra starfskrafta til starfa á þessu sviði. Þjóðin og I

x

Alþýðublaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Alþýðublaðið
https://timarit.is/publication/2

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.