Dagur - 30.07.1918, Qupperneq 4

52
DAGUR.
sem hún hefir á hendi. Danmörku
ber eigi skylda til að auka hana frá
því sem verið hefir.«
Nái sambandsiagafrumvarpið fram
að ganga, verður ekki annað sjeð,
en að rjettur okkar, sem við lengi
höfum barist fyrir, sje loks að fullu
viðurkendur. Má því telja víst að
þjóðin öll verði óskift í þessu máli.
Óhugsandi er, að þeir sem voru
með frumvarpinu frá 1908 snúist nú
móti þessu frumvarpi. Ósennilegt er
það líka, að andstæðingar frum-
varpsins frá 1908 geti ekki allir sætt
sig vel við nýja frumvarpið, þar
sem misfellurnar, er á þóttu vera,
eru iagaðar, alt sambandið, að kon-
ungnum undanskildum, uppsegjan-
legt eftir fá ár og ísland viðurkent
fullvalda ríki. En mjög Iíklegt er að
við kærum okkur ekkert um skiln-
að, þegar sambandið er orðið frjálst
og rjettur okkur viðurkendur.
I frumvarpinu er ísland nefnt
fullvalda ríki berum orðum. Pað
hefði auðvitað litla þýðingu, ef efni
þess færi ekki þar eftir. En ýms á-
kvæði frumvarpsins eru alveg ótví-
ræð hvað þetta snertir, og allur
heildarsvipúr frumvarpsins ber á sjer
fullveldismerkið. Pað er ekki að-
gengilegt að telja ísland ríkishluta
eftir frumvarpinu. Nægir í því efní
að benda á 19. gr. þess. Er það
með öllu óhugsanlegt, að partur af
ríki geti .verið hlutlaus í ófriði en
hinn ekki.
Pá ætti það ekki að vera lítið
gleðiefni fyrir okkur íslendinga eftir
alt sem á undan er gengið, að fá
loks fullan rjett til notkunar okkar
eigin fána hvar í heimi sem vera
skal. Rann rjett höfum vjer að vísu
þótst eiga, en hefir skort mátt til
að framfylgja honum. Nú er þessi
rjettur viðurkendur eftir frumvarp-
inu. Er það skýrt fram tekið í at-
hugasemdunum.
Allir, sem unnið hafa að fram-
gangi þessa máls, eiga heiður skil-
ið, og þá ekki síst sá maðurinn,
sem öðrum fremur) hefir borið það
fram til sigurs — íslenski forsætis-
ráðherrann.
Fóðurskortur.
Pað er ekki til neins að loka
augunum fyrir því, aðreglulegurfóð-
urskortur er fyrir dyrum vegna gras-
leysis í sumar. Pað er alveg sýnilegt,
að bændur verða að skerða bústofn
sinn að miklum mun í haust, eigi
eingöngu að byggja á heyaflanum.
Grasræktin, annar aðalgrundvöllur
framleiðslunnar, bregst nú þegar
verst gegmr, þegar líf og velferð
þjóðarinnar er undir því komin, að
hún sje í sem bestu lagi. Petta er
enn ískyggilegra en dýrtíðin, þó að
hún sje þung. Það er ekki hið allra
versta, þó að sauðfjáreignin gangi
saman; hitt er enn meiri voði, ef
framleiðendur þurfa að fella kýr
sínar að helmingi, sem nú er útlit
fyrir. Mjólkurframleiðslan má ekki
rýrna, sjeu nokkur ráð fyrir hendi
til að koma í veg fyrir það. Þetta
er svo auðskilið mál, að óþarfi er
að röksíyðja það.
Úrræði verða að finnast, til þess
að afstýra þessum voða, sje þess
nokkur kostur. Málið þolir enga
bið. Landsstjórnin verður að taka
það að sjer með aðstoð Búnaðar-
fjelags íslands. Rað verður að gera
ráðstafanir tafarlaust. Vitanlega getur
stjórn landsins ekki látið grasið
vaxa. En hún getur ef til vill gert
annað. Gert ráðstafanir til að afla
mönnum töðuígildis, svo að ekki
þurfi að leggja kýrnar niður við
trogið í haust.
Síldarmjöl er talíð afbragðs fóð-
ur handa kúm. Mælt er að það geti
sparað heygjöf alt að helmingi. Til
þess að framleiða það, þarf síld,
verksmiðju, verksmiðjustjóra og kol.
Líkindi eru til að ekki þurfi að standa
á síldinni. Búist við að Iandsstjórn-
in hafi ráð á 50 þús. tunnum, sem
ekki er fenginn markaður fyrir í
útlöndum. Bregðist sú veiði, mundi
vera hægt að kaupa síld að Eng-
lendingum, sem þeir eiga hjer ligg-
jandi í stórum stíl, og sem ef til
viil liggur elcki annað fyrir en verða
ónýt. Trúlegt að hún fengist fyrir
Iágt verð. Síldarbræðsluverksmiðjan
í Krossanesi hjer við fjörðinn mun
standa ónotuð í sumar. Líklega
fengist hún leigð. Meiri erfiðleikum
bundið getur það orðið að fá hæf-
an mann til að stjórna verksmiðj-
unni og afla kola til reksturs henni.
En beinast sýnist liggja við að
landsstjórnin geri nú þegar hinar
ítarlegustu tilraunir með að þoka
V
þessu máli í það horf, sem hjer
hefir verið drepið á. Það er sjálf-
sögð skylda hennar að neyta allra
bjargráða til tryggingar því, að ein
helsta máttarstoðin undir afkomu
fjölda manna bresti ekki með öllu,
og það er skylda allra góðra manna
að styðja að þeim bjargráðum eftir
btstu föngum.
Menn verða að gera sjer það
vel Ijóst, að ægilegri fóðurskortur
vofir nú yfir en átt hefir sjer stað
um langan aldur, því nú er ekki
hægt að t'reysta á útlendan fóður-
bæti eins oft áður. Framleiðsla á
síldarmjöli í stórum stíl, selt með
vægu verði, mundi áreiðanlega geta
dregið mikið úr þeirri hörmung,
að mjólkurframleiðslan rýrnaði frá-
munalega mikið.
Retta mál er alvarlegra en svo
að um það megi þegja. Nú hefir
þögnin verið rofin. En orðin ein
ern gagnslaus, ef athafnir og fram-
kvæmdir ekki fylgja. Bændur verða
sjálfir að knýja þetta mál áleiðis, ef
ekki gengur með öðru móti. Verst
og ókarlmannlegast er að »krjúpa
og vola« en hafast ekki að, þegar
voðinn ber að dyrum.
Tillaga.
Ein meginregla stjórna banda-
þjóða í viðskiftasamningum við
hlutlausu smáríkin er að hlutleys-
ingjar græði ekki á því ástandi er
af stríðinu hefir Ieitt.
ísland verður því að sætta sig
við það, að fá ekki hærra verð
fyrir afurðir sínar en sem svarar
því verði, er greiða þarf úr landi