Dagur - 02.03.1944, Blaðsíða 2

2
DAGUR
Fimmtudagur 2. marz 1944
Jjálfstæðismálið er ekki flokksmál
og á ekki að vera það
Síðasti Alþm. tilgreinir fáeina
meira og minna nafnkunna
Framsóknarflokksmenn, er hall-
azt hafi að kenningum „lög-
skilnaðarmanna" í sjálfstæðis-
málinu, og virðist vera mjög
undrandi yfir því, að stjómmála-
ritstjóri Dags skuli ekki vera á
sömu slóðum í málinu eins og
þessir flokksbræður hans.
Af þessu er Ijóst, að Alþm. hef-
ir enn ekki áttað sig á því, að
sjálfstæðismálið er ekki lengur
flokksmál, eins og það var í
gamla daga. Þá var flokkaskipt-
ingin á landi hér einmitt byggð
á afstöðu manna til sjálfstæðis-
baráttu þjóðarinnar út á við eða
deilumálanna við Dani um rétt
vorn til sjálfsforræðis. Kröfur
manna í þeim efnum gengu
misjafnlega langt, sumir vildu
ganga fram hart og djarflega,
aðrir vildu fara hægt og bítandi,
og jafnvel vom þá til íslending-
ar, sem virtust standa með
Dönum, en á móti málstað ís-
lenzku þjóðarinnar; að minnsta
kosti var þeim bragðið um það.
Það er eftirtektarvert hversu
sumir þeir menn, er fyrrum vom
skeleggir í sjálfstæðisbaráttunni
og gengu þá fram fyrir skjöldu
í kröfum um rétt vorn á hendur
sambandsþjóðarinnar, em nú
hikandi og hræddir við bráðan
skilnað íslands frá Danmörku
og stofnun lýðveldis á íslandi. I
því efni má benda á gamla
„landvamar“menn, sem nú í
lokaátakinu um sjálfstæðismálið
vilja kippa að sér hendinni og
hafast ekki að. Svona fer aldur-
inn með suma menn. Baráttu-
hugur æskuáranna snýst upp í
værðarkennda varfærni, þegar ár-
in færast yfir þá og hárin grána.
Með smbandslagasamningnum
frá 1918 féll flokkaskipunin í
rústir, þar eð hún átti ekki leng-
ur við. Kall tímanna heimtaði
nýja flokkaskipun, byggða á
nýjum grundvelli. Þeir stjórn-
málaflokkar, sem þá mynduðust
em í aðalatriðum enn við lýði
með svipuðum ummerkjum og
stefnum eins og upphaflega, og
starfsemi þeirra hefir alltaf síð-
an snúizt um innanlandsmálin
og gerir það enn.
Jafnhliða samskiptum stjóm-
málaflokkanna um alinnlend
mál bar sjálfstæðismálið við og
við á góma og alltaf á sömu
lund íslendingar vom staðráðn-
ir í að segja sambandslagasamn-
ingnum upp, þegar tími væri til
þess kominn. Má í því efni
minna á aðgerðir Alþingis á ár-
unum 1928, 1937 og 1941, sem
allar hnigu i þessa sömu átt. En
þegar til átaka kom um úrslit
málsins, sem í raun og vem var
ekki annað átak en það að
merkja við já eða nei á kjörseðli,
þá bregður svo við, að einhver
hluti landsmanna hikar við að
stíga skrefið að svo stöddu, og
sundmng og flokkadrættir skap-
ast um málið, en þeir flokka-
drættir falla ekki saman við
flokkaskipunina um innanlands-
málin. Sjálfstæðismálið er ekki
flokksmál, eins og það var i
gamla daga, og á ekki að vera
það. Hér er því um framför að
ræða.
Ef vel á að fara þarf hin litla
íslenzka þjóð jafnan að standa
saman sem einn maður út á við.
Sundrung sú, er átt hefir sér
stað í frelsismáli þjóðarinnar að
undanförnu, var því mikið
mein. Það, sem mestu skiptir, er,
að íslendingar geti safnast sam-
an um einn og sama málstað —
málstað þjóðarinnar — þegar til
þjóðaratkvæðis kemur um frelsi
íslands. Það er því mikið fagn-
aðarefni, að í sölum Alþingis
horfir til sátta og samlyndis í
sjálfstæðismálinu, og aðalsam-
komulagsatriðið ekki stórvægi-
legra en það, að þjóðaratkvæði
fari ekki fram fyrr en eftir 20.
maí í vor. Er hér um svo útláta-
lítið atriði að ræða, að sjálfsagt
var að fallast á það, til þess að
samkomulag og samhugur næð-
ist á þinginu um málið og þá
væntanlega einnig utan þings.
Verður að vænta þess, að kjós-
endur landsins láti ekki sinn
hlut eftir liggja, og að ótvíræður
vilji þjóðarinnar komi fram um
það, að hún óski að verða frjáls
í frjálsu landi og öðrum þjóðum
óháð.
Hitt er svo annað mál, að ef
svo skyldi fara að Danir þykktust
við frelsiskröfur vorar og tækju
sér skilnaðinn nærri, þá er næsta
ólíklegt að þeim stæði ekki
nokkum veginn á sama, hvort
úrslit þess máls frá íslendinga
hálfu færu fram fyrir eða eftir
20. maí.
En trúlegast er, að Danir líti
með velvild og skilningi á frels-
iskröfur vorar, Sá skilningur
ætti að skerpast í þeirri þjáning-
arreynslu, er þeir nú verða að
gegnumganga, og allir Islending-
ar óska einhuga að sem fyrst
megi taka enda með óskomðu
frelsi þessarar gagnmenntuðu
frændþjóðar vorrar.
LEIÐRÉTTING
í birtingu athugasemdar Ey-
steins Jónssonar, í síðasta tbl.,
urðu þau leiðinlegu mistök, að
niður féll ein málsgrein. Á eftir
orðunum:
.... Þar sem sá flokkur gerði
þá tillögu, að reynt yrði að
mynda þriggja flokka stjóm, þ.
e. Framsóknarflokksins og verka-
lýðsflokkanna beggja, átti þessi
málsgrein að koma:
Á fundi þessum kom það ótví-
rætt fram við atkvæðagreiðsluna,
að allir þingmenn og miðstjóm-
armenn, sem fundinn sátu, að
einum undanskildum, sem þó
var ekki greinarhöfundur, vom
fylgjandi því, að rætt yrði við
verkalýðsflokkana um stjómar-
myndun með þeim einum, ef
eigi væri hægt að koma á fjög-
urra flokka stjóm. Áður hafði
verið ákveðið ágreiningslaust
með öllu, að ræða við Sósíalista
um þátttöku þeirra í fjögurra
flokka stjóm.
Síðan komi: Ennfremur segir
í sömu grein, eins og segir í blað-
inu.
Hlutaðeigandi og lesendur
eru beðnir velvirðingar á þessu.
Goo bujoro
í Eyjafjarðarsýslu fæst
til ábúðar í næstu far-
dögum. Nokkurt bú get-
ur fylgt.
Uppl. gefur
Árni Jóhannsson, KEA
SÖGN OG SAGA
--------Þjóðfræðaþættir „Dags“-----------------
SIGURÐUR BRENNIR
(Framhald).
Viðureign Magniisar og Sigurður.
Magnús hét bóndi á Jarlsstöðum, fnjóskdælskur að ætt. Hann
var kvenhollur nokkuð. Gerði hann sér títt um komur að Brenni-
ási og sat á tali við Maríu jafnan, ef Sigurður var fjarverandi.
Stundum fór hann í Heiðarsel, sem er næsti bær við Brenniás í
norður. Sat Magnús þar á tali við Helgu konu Jónasar bónda þar.
Það var á mannfundi að Magnús kyssti Helgu svo allir sáu. Þá
kvað Ulugi skáld Einarsson á Hlíðarenda:
Eg var staddur úti á storði
innan um minna vina krans,
er keisarinn Frakka kyssa þorði
kæra unnustu sjáandans.1)
Brennir sagði við kunningja sína:
„Einu sinni sá eg við slag, þegar eg var í Brenniási. Magnús á
Jarlstöðum kom á góðu hryssunni sinni, og býður mér að koma
á bak. Eg fór á bak. Hann segir: „Þú mátt ríða norður í Heiðar-
sel“. Eg hleypti norður með öllum Heiðarselsási. Ó, þetta var sú
ljómandi snilldar-skepna. En þegar eg var kominn norður undir
bæinn, fór mig að gmna að Magnús hefði verið að hugsa gott. En
D Keisari Frakka = Karla-Magnús. — Sjáaftdi — spámað.ur, þ. e. Jón-
as einn af spámöúnunum.
Innantómir málrófsmenn
Fomstusauðir kommúnista-
hjarðarinnar eru teknir að
brigzla tveimur stærstu þing-
flokkunum um samningsrof í
lýðveldismálinu, þar sem þeir
hafi samið um það við þing-
menn Alþýðuflokksins að fella
ákvæðið um gildistöku lýðveld-
isins 17. júní úr stjórnarskrár-
frumvarpinu.
Það er fullsnemmt af komm-
únistum að bregða á loft vopni
svikabrigzla út af þessum sökum.
Vitanlega er það algert aukaat-
riði, hvort 17. júní ákvæðið
stendur í frumvarpinu eða ekki.
Hitt er aðalatriðið, að gildistak-
an fari fram ekki síðar en 17.
júní, og er þá um engin samn-
ingsrof að ræða. Samningurinn
við Alþýðuflokksmennina hindr-
ar þetta alls ekki.
Það er og orðið á allra vitorði,
að ætlast er til að Alþingi komi
saman um miðjan júnímánuð í
þeim tilgangi að ákveða gildis-
töku lýðveldisstjórnarskrárinn-
ar nefndan dag.
í yfirlýsingu, er Sósíalista-
flokkurinn hefir gefið út í sam-
bandi við þetta mál, segir svo í
lokin:
„Sósíalistaflokkurinn mun
hins vegar standa fast á þeim
grundvelli, er samið var um 1.
desember 1943: stofnun lýðveld-
iis á Islandi eigi síðar en 17.
júní, gera allt, sem hann megnar
til að fylkja þjóðinni um það
mál og fá hana til að vera á verði
gegn hvers konar afslætti eða
svikum við málið. Mun flokkur-
inn í þessari baráttu einnig taka
þátt í hverju því samstarfi, sem
getur stuðlað að því að leiða
sjálfstæðismálið til farsælla
lykta“.
Fallega er nú talað. Aðeins
getur bmgðið nokkmm fölskva
á þenna áhugaeld og hreystiyrði,
þegar það er athugað, að komm-
únistar hafa hingað til reynzt
innantómir málrófsmenn, eða
eins og það venjulega er orðað,
mestir í munninum. Það vantaði
svo sem ekki málrófið hjá þeim,
þegar þeir fyrir síðustu kosning-
ar voru að lýsa sjálfum sér sem
umbótaflokki, en Framsóknar-
menn leiddu það síðar í ljós með
prófi yfir kommúnistum, að allt
það hjal þeirra var ekki annað
en innantómt orðaskvaldur.
Vonandi verður ekki það sama
upp á teningnum í sjálfstæðis-
málinu. Við bíðum og sjáum
hvað setur.
Kommúnistar leggja sterka
áherzlu á, að allt verði að gera,
sem hægt er, til að fylkja þjóð-
inni saman um sjálfstæðismálið.
En í sömu andránni eru þeir
fokreiðir út af því, að gerður
hefir verið samningur við þing-
menn Alþýðuflokksins, sem ein-
mitt miðar að því að tryggja
samfyylkingu þjóðarinnar um
málið, án þess að því sé stofnað í
hættu. Það vantar ekki samræm-
ið hjá kommúnistum!
En nærri má fara hvar fiskur
liggur undir steini. Eftir að lýð-
veldi er stofnað á íslandi, ætla
kommúnistar að gylla sig í aug-
um þ rðarinnar með því, að þeir
hafi staðið „á verði gegn hvers
konar afslætti eða svikum við
málið“. Lýðveldismyndunin sé
þv! þeirra ahrk!
Kemur þá til greint það, sem
skáldi'f sagði:
„Heldur leirugt gef mér gull
en gylltan leir“.
þegar eg kom heim, komu bölvuð hjúin út úr hesthúsinu og vom
búin að öllu saman. Ó! Þetta var sú dýrlegasta skepna, merin hans
Magnúsar.“
Glettur Sigurðar við hreppstjóra.
Þorlákur hét bóndi á Stóru-Tjömum í Ljósavatnshreppi. Hann
var annar hreppstjóri dalsins. Hreppstjórar áttu eitt sinn leið inn
Bárðardal, austan fljóts. Brennir slóst í för þeirra. Var hann á
hryssu sinni, kópalinni, og hafði bundið taglið upp í hnakkinn.
Stillti Sigurður svo til, að endi merar hans væri sem næst andfit-
um hreppstjóranna. Slóu þeir í hesta sína og hugðu að koma karli
af sér, en hryssa Sigurðar varð drýgri, og var hann í óbreyttri að-
stöðu, hvort þeir hægðu eða hertu reiðina. Sneru þeir þá í fljótið
sem bráðast og héldu að nú myndi duga. En jafnskjótt var Sigurð-
ur kominn fram fyrir þá í fljótið. Riðu nú þrímenningar þessir
vestan fljóts í sömu röð og áður og fóm nú hægar, því að hrepp-
stjóramir höfðu gefið upp alla von.
Þorlákur hreppstjóri hafði höfðað meiðyrða-mál á hendur
Gisla í Skörðum. Var Gísli dæmdur í sekt. Þegar réttinum lauk
gekk Gísli að Þorláki og las í eyra honum þessa vísu hálf-hátt:
„Það mig gmnar, Þorlákur,.
þó þrotni spuni ljóða,
að við þig uni ættgengur
æra og muna þjófnaður.
Þorlákur sat hreppstjórnarfund á Stóru-Völlum. Sigurður kom
þangað og kvað i sífellu framanskráða vísu. Þorlákur spyr, um
hvem vísan sé. Brennir segir: „Ekki veit eg það, en hún er sjálf-
sagt um einhvem andskotans óþokka.“
(Framhald).