Dagur - 16.03.1944, Blaðsíða 4

4
DAGUR
Rttstjóm: Ingimar Eydfil,
Jóhcrrm Frímann,
Harukur Snorrason.
Aígreiðslu og innheimtu cmnast:
Sigurður Jóhonnesson.
Skrifstofa við Kaupvangstorg. — Sími 96.
Blaðið kemur út á hverjum fimmtudegi.
Árgangurinn kostar kr. 15.00.
Prentverk Odds Björnssonar.
Fjárhagsafkoma þjóðarbúsins
og greiðsla ríkisskuldanna
pJÁRMÁLARÁÐHERRA gaf nýlega á Al-
þingi skýrslu um fjárhagsafkomu ríkisins
árið 1943 og ræddi jafnframt nokkuð um horf-
urnar í þeim efnum á næsta ári. Tekjur ársins
1943 fóru 43,7 milj. kr. fram úr áætlun fjárlag-
anna, en á hinn bóginn fóru gjöldin einnig, sam-
kv. yfirliti ráðherrans, 31,9 milj. kr. fram úr
áætlun og reyndust hvórki meira né minna en
91,3 milj. kr. Fjármálaráðherrann taldi reksturs-
hagnað ársins 1943 16,4 milj. kr,, en þá munu
verðuppbætur á útfluttar landbúnaðarvörur fyr-
ir framleiðslu ársins 1942 vera taldar til gjalda
þess árs, þótt þær hafi komið til útgjalda fyrir
ríkissjóð á árinu 1943. Fer þá reksturshagnaður
ársins 1943 að verða nokkuð vafasamur, enda hvatti
ráðherrann þingið mjög alvarlega til aukinnar
varfærni í fjármálum þjóðarbúsins og lagði í því
sambandi mikla áherzlu á það, að ekki væri ann-
að sýnna en að tekjur þessa árs myndu hvergi
nærri reynast jafn miklar og nú væri ráð fyrir
gert á fjárlögum. Ekkert bendir hins vegar til
þess, eins og sakir standa, að útgjöld ríkisins drag-
ist saman frá því, sem nú er. Var auðheyrt á ræðu
ráðherrans, að hann taldi, að vonum, þetta hinar
alvarlegustu horfur og réttmætt áhyggjuefni öll-
um hugsandi og ábyrgum mönnúm.
j ÞESSU SAMBANDI munu ýmsir vakna upp
við vondan draum og minnast þess, að forráða-
mönnum þjóðarbúsins hefir í undanförnu góð-
æri farizt að því leyti óhyggilegar en flestum fyr-
irhyggjusömum einstaklingum og fyrirtækjum í
landinu, að þeir hafa látið undir höfuð leggjast
að gera ráðstafanir til þess að ísl. ríkið greiddi
allar skuldir sínar erlendis frá kreppuárunum
með nokkrum hluta stríðsgróða undangenginna
veltiára. Tillögum formanns Framsóknarflokks-
ins um þetta hefir verið fálega tekið í þinginu
fram að þessu. T. d. var slík tillaga hans, er fram
kom á haustþinginu síðasta, „send til ríkisstjórn-
arinnar, með bölbænum kommúnista og litlum
hlýleik frá meginþorra hinna borgaralegu full-
trúa“, að því, er hann skýrði sjálfur frá hér í
blaðinu nú fyrir skemmstu.
Sami alþingismaður mun hafa lagt svipaða til-
lögu um þetta efni nú fyrir vetrarþingið, en ekki
er blaðinu enn um það kunnugt til fulls, hvaða
meðferð tillaga hans hefir fengið þar að þessu
sinni. En fálega hefir henni enn verið tekið af
ýmsum flokksblaðanna.
VÍSU mun það rétt vera, sem fjármálaráð-
herra sagði í ræðu sinni, að ríkisskuldirnar
geti „varla.talizt þungur baggi, eins og nú standa
sakir, þótt minna hafi verið lagt til hliðar en
skyldi af tekjum ófriðaráranna". Taldi hann, að
hinar raunverulegu skuldir ríkissjóðs næmu nú
aðeins 31.272 þús. kr., þegar búið er að draga
þær skuldir, sem bankarnir, síldarverksmiðjurn-
ar og sérstök bankavaxtabréf standa nú undir, og
ennfremur hið geymda fé, sem ríkissjóður hefir
nú handbært í þessu skyni, - frá heildarupphæð
skuldanna, eins og hún er talin á ríkisreikning-
um, eða 63 milj. kr. - En jafnvel röskar 31 milj.
kr. geta reynzt lítilli og fátækri þjóð óþarft og
erfitt fótakefli, þegar vandræði og kreppa eftir-
stríðsáranna gengur í garð.
DAOUR
ítölsk börn fá góða máltíð
ítölsku börnirt á myndinni fá góða máltíð í íyrsta sinni í langa hríð, eftir
að Bandamerm hrekja Þjóðverja úr heimabæ þeirra.
Bæjarútvarp eða Ríkisútvarp?
JþEGAR RAFVEITA Reykjavíkur
bilar — svo sem oft vill verða —
og höfuðstaðarbúar geta þannig ekki
almennt haft gagn af viðtækjum sín-
um í bili, gera forráðamenn Ríkisút-
varpsins, — en svo vilja þeir láta
nefna stofnun þessa — sér hægt um
hönd og slíta dagskránni í miðjum
klíðum og bjóða landslýðnum föður-
lega góða nótt um áttaleytið á kvöld-
in: Reykvíkingar geta ekki hlustað.
Verið þið sæl og blessuð á meðan.
Punktum og basta, góðir hálsar! —
Við „útskæklabúamir", erum orðnir
svo vanir slíkum og þvílíkum aðferð-
um, að við erum fyrir löngu hættir
að kippa okkur upp við þær. En þeg-
ar þessi „ríkisstofnun“ eyðir næstum
því heilu kvöldi í það, að segja okk-
ur á mjög klaufalegan og leiðinlegan
hátt frá því, sem er að gerast á ein-
hverri sundsýningu í Sundhöll
Reykjavíkur •— og lætur einhverja
náunga, — sem virðast kallaðir af
einskærri hendingu að hljóðneman-
um — ræða við okkur heila kvöld-
vöku á máli, sem ekki getur talizt ís-
lenzka — hvorki framburður né orða-
val — þá finnst okkur skörin vera
farin að færast upp í bekkinn. —
„Nú snýr Pétur við. Nú snýr Páll við.
Nú startar þessi og nú startar hinn“.
A þessu og þvílíku er þrástagazt því
nær allt kvöldið í dýrasta og vegleg-
asta „útbreiðslutæki menningarinn-
ar“, sem þjóðin á ,svo að sleppt sé
álíka menningarlegum og riddaraleg-
um athugasemdum eins og þessum,
sem heyrðust þar m. a. sl. mánudags-
kvöld: — „Hvað er þessi ófríða þarna
að fitla við hárið á sér?“ — „N. N. er
víst orðinn þreyttur, því að ljót eru
sundtökin hjá honum“, o. s. frv., o. s.
frv. Og að lokum er svo einhverj-
um, sem af hendingu eru nærstaddir,
þegar hinn orðlagði og ómissandi út-
varpsiabbari er loks orðinn leiður á
sjálfum sér — sem aldrei verður þó
fyrr en í síðustu lög — hóað saman í
skyndi og þeir látnir kalla til okkar
álengdar, í ýmsum tóntegundum,
skipulagslaust og slitrótt, eins og á
hreinustu skotspónum: — „Góðanótt,
— góða nótt, — — góða nótt“, o. s.
frv., o. s. frv., unz einhver segir að
lokum í háðstón á næstu grösum:
„Jæja, ætli allir séu nú ekki búnir að
bjóða þeim góða nótt?“
Skyldi nokkurt útvarp í víðri ver-
öld láta sér sæma að bjóða hlustend-
um sínum tímunum saman upp á
slíka „dagskrá" sem þessa — ofan á
allt annað ólag, sífelldar bilanir, þagn-
ir, ræskingar og mismæli — nema
Ríkisútvarpið íslenzka?
Kirkjur og skrípamyndir.
TJ EYKJAVÍKURBLÖÐIN birtufyr-
ir nokkru síðan myndir af
kirkjuteikningum þeim, er verðlaun
hlutu í samkeppninni um beztu teikn-
*f fyrirhup^ðri kirkjubygfingu
í Nessókn í Reykjavík. í þetta sinn
var húsameistari ríkisins ekki látinn
einn um hituna, heldur voru það hin-
ir ungu og upprennandi bygginga-
fræðingar höfuðstaðarins, sem gengu
með sigurinn af hólminum, og er það
sízt að lasta út af fyrir sig. Menn
munu hafa búizt við miklu, eftir þá
óvægilegu gagnrýni, sem hugmyndir
og tillögur Guðjóns Samúelssonar
um Hallgrímskirkju í Rvík höfðu
hlotið, m. a. hjá mönnum úr þessum
hópi. En eg hygg, að ekki sé það of-
mælt, þótt sagt sé, að þorra manna
hafi brugðið allmjög í brún, er verð-
launateikningamar birtust í allri sinni
dýrð, og mun margur hafa spurt sjálf-
an sig í því sambandi, hvort það sé
þetta, sem koma skal í byggingastíl
okkar íslendinga í framtíðinni. Er þar
skemmst frá að segja, að kirkjuupp-
drættir þessir em — í mínum augum
a. m. k. og vafalaust mjög margra
annarra af hinum „gamla skóla“ í
þessum efnum — hver öðrum af*
skræmilegri og ófegurri. Minna þeir
skárstu þeirra fremur á nýtízku verk-
smiðjnbyggingar, jámbrautarstöðvar
eða vörugeymslur en guðshús, en hin-
ir á klunnaleg grípahús eða sniðlaus-
ar heyhlöður.
X7ERSTI GALLINN við þessa upp-
drætti er þó vafalaust sá, að þeir
eru hvorki fugl né fiskur — hvorki
nýtt ný gamalt — heldur er þar öllu
blandað saman á hinn hræmulegasta
hátt. Teikning sú, sem hlaut I. verð-
laun í samkeppni þessari, er þó að
því leyti næst lagi, að hún virðist öll
nokkurn veginn í sama nýtízkulega
verksmiðjustílnum, en í hinum virð-
ist öllu því þyngsta, silalegasta og
sniðlausasta úr gömlum og nýjum
byggingastíl blandað samvizkusam-
lega saman, — og má vera, að það
geti kallast samræmi á sína vísu! Þá
hefir slík grautargerð gamalla og
nýrra stíltegunda tekizt margfalt bet-
ur en þetta í nýju kirkjunni okkar,
þótt sitthvað megi með réttu að
henni finna. Þegar slíkar teikningar
eru bornar saman við fagrar, erlend-
ar kirkjur og jafnvel einnig við það,
sem bezt hefir tekizt í þessari grein
byggingalistarinnar hér á landi, verð-
ur munurinn álíka og á svörtu og
hvítu.
Þörf hugvekja.
T NÆSTSÍÐASTA tbl. íslendings"
4 birtist ágæt og athygliverð grein
um verndun og friðun fuglalífs hér á
Pollinum. Var þar gefin ófögur — en
vafalaust sönn — lýsing á hinu
skrælingjalega fugladrápi og eggja-
ráni, sem tízkast hér við höfnina og í
nágrenni bæjarins. M. a. var skýrt
frá því, að sumir „veiðigarpar" bæj-
arins temdu sér veiðiaðferðir, sem
hvergi annars staðar á byggðu bóli
myndu teljast samboðnar siðuðum
mönnum. T. d. læðast þair með
(Framhald á 8. •I0u).
Fimmtudagur 16. marz 1944
1
Ótrúlegt cn satt.
Nýlega talaði eg við raann, sem var að koma
úr löngu ferðalagi um sveitir Norðurlands. Eg
fór að spyrja frétta af ferðalaginu, eins og geng-
ur. Þessi maðiir kvaðst ekki nógsamlega geta lof-
að móttökur og gestrisni sveitafólksins, — það
hefði legið við, að magi hans gerði uppreisn á
móti öllu því kjöti og krásum, er fyrir hann var
borið. Sama var að segja um rúmin, þar sem hann
gisti. Þau voru mjúk og hlý og aðbúnaður ágæt-
ur. — En það var einn skuggi á þessu öllu saman
— það var vanhúsaleysið. Á sumum stöðum voru
þó einhverjar myndir — eða ómyndir öllu held-
ur, því að þau voru svo óvistleg, að ógerningur
var að koma þar inn. Á öðrum stöðum voru þau
alls ekki til — ekkert nema fjósið og guðsgræn
náttúran, sem þá var þakin snjó. Þess munu meira
að segja dæmi, að barnaskólahús séu starfrækt án
þess að séð sé fyrir vanhúsi fyrir börnin! Til allr-
ar hamingju er þetta ekki þannig víða, en þó
allt of víða, því að slíkt ætti ekki að þekkjast með
þjóð, sem vill heita menningarþjóð. — Konur
hafa jafnan verið óvenju duglegir að hrinda þeim
málum í framkvæmd, sem þær hafa haft áhuga
á, eða verið hafa þeim sérstaklega kær á einn eða
annan hátt. — Eg skora hér með á ykkur að taka
nú þegar þessi mál til athugunar. Ykkur grunar
áreiðanlega ekki, hve mikið gagn þið ynnuð þjóð
okkar með því að koma þessum málum í viðun-
andi horf. Ungur maður, sem ferðaðist með er-
lendum ferðamönnum um byggðir landsins fyrir
stríð, sagði, svo að eg heyrði, að það hefði verið
hrein kvöl fyrir sig að stynja því upp, að vanhús
væru ekki til, er þeir spurðu um þau. Ferðamenn
sem komið höfðu hér áður og þekktu til, fluttu
með sér klósettpappír, hvert sem þeir fóru.
★
Látum slíkt ekki koma fyrir oftar. Eg heiti á
drengskap ykkar og dugnað, að virina að þessum
málum, með jafn mikilli elju og ykkur er tamt
að fást við áhugaefni ykkar. Þar, sem léleg van-
hús eru, látið bæta þau, mála og hreinsa, og
reynið að hamra það inn í alla, er um þau ganga,
að skylda þeirra sé að ganga hreinlega um. Ef
þið kunnið ekki við að tala um slíkt, sem er þó
mesti misskilningur, þá skrifið með stórum stöf-
um á pappaspjald og hengið innan á hurðina:
„Gangið þriflega um“ — eða einhver önnur
áminningarorð. Þar, sem engin vanhús eru til,
eigið þið að heimta þau af húsráðanda. Sennilega
er þó bezt að fara vel að honum fyrst, en ef það
ekki dugar, þá skuluð þið hóta honum skilnaðil
★
Jæja, eg bið ykkur afsökunar á dirfsku minni
að ræða þessi mál í blaði, en eg hét því að gera
þetta að umtalsefni við ykkur, er eg háfði heyrt
frásögur kunningja míns, ferðalangsins.
★
Eg vona að eg hitti aldrei ferðamann framar,
sem hefir ástæðu til þess að kvarta yfir slíku!
— Komið þessu í lag, áður en vor- og sumar-
verkin hefjast!
„Puella“.
★
Blekblettir og ryðblettir hverfa af lérefti, ef
þeir eru þvegnir eða hellt á þá blöndu, sem er
gjörð úr 2 hlutum af vínsteini, og einum hluta
af álúni, leyst upp í vatni.
★
Þvottasvampa er gott að hreinsa í volgu vatni
með 2—3 matskeiðum af salmíaki.
★
Léreft, sem er orðið gult, verður aftur hvítt og
fallegt ,ef það er þvegið vel og skolað seinast í
litlu vatni, sem látin er í ein matskeið af terpen-
tínuolíu og 3 matskeiðar af spritti.
★
__________, Fyrir speki verður hús reist
^ ^ og fyrir hyggni verður það stað-
fast.
1 (Orðskviðir Salomons).