Dagur - 22.06.1944, Blaðsíða 3

Fimmtudagur 22. júní 1944
D A G U R
3
ENDURREIST AÐ LÖGBERGI

ÞVOTTARÁÐSKONUSTAÐAN
við heilsuhælið í Kristnesi er laus til umsóknar frá
1. okt. næstk. að télja. Umsóknir um stöðuna send-
ist skrifstofu hælisins fyrir 15. ágúst næstk. Enn-
fremur vantar 2 ÞVOTTAKONUR í hælið 15.
sept. eða 1. okt. næstk. Upplýsingar um kaup og
kjör gefnar á skrifstofu hælisins alla virka daga kl.
9—12 fyrir hádegi. — Sími 292.
&
STÓRSTÚKUÞING
44. ársþing Stórstúku íslands verður sett á Akureyri
mánudaginn 26. júní þ. á. og hefst með guðsþjón-
ustu í Akureyrarkirkju kl. 1.30 e. h. — Að lokinni
guðsþjónustunni verður þingið sett í bindindis-
heimilinu Skjaldborg, og fer þá frarn stigveiting.
UNGLIN GAREGLUÞINGIÐ
verður sett á sama stað mánudaginn 26. júní kl.
10 árdegis.
Kristinn Stefánsson, Jóh. Ögm. Oddsson,
Stórtemplar. Stórritari.
Hannes J. Magnússon, Stórgæzlum. unglingastarfs.
«>
< >
v
LYÐVELDIÐ
(Framhald af 1. síðu). 1
skógur af .fánum prýddi staðinn.
Ein stöng var auð. Þar átti að
draga fána að hún, þegar lýst
væri yfir stofnun lýðveldisins.
Ætlast var til, að áheyrendur
væru yfirleitt niðri í brekkunni
niður af Lögbergi og niður að
ánni, en rnargir kusu heldur
gjána sjálfa á bak við, enda
reyndist þar betra afdrep, og
þótt ekkert sæist þaðan af því
sem frarn fór á pöllunum, heyrð-
ist allt greinilega í gjallarhorn-
um. Eftir að forsætisráðherra
hafði ávarpað þingmenn og sam-
komuna, flutti biskupinn bæn
og ávarp, en sálmur var sunginn
á undan og eftir.
Klukkan tæpl. 2 var svo þing-
fundur settur og stjórnaði hon-
um forseti sameinaðs þings.
Verkelni fundarins var í tvennu
lagi, 1) gildistaka lýðveldis-
stjórnarskrárinnar, og 2) forseta-
kjörið. Eftir að þingforsetinn
hafði lýst yfir, að stjórnarskrá
lýðveldisins væri gengin í gildi,
var fáni lýðveldisins dreginn að
hún á auðu stönginni. Þá
hringdu kirkjuklukkur í 2 mín-
útur, síðan var alger þögn í 1
mínútu. Konungsríkið ísland
var ekki lengur til. — Lýðveldið
var endurreist. Lofsöngur Matt-
híasar hljómaði nú af þúsund
tungum.
Að þessu loknu flutti forseti
sameinaðs þings ræðu og þar
næst fór fram kjör forseta. Eftir
að hinn kjörni forseti hafði unn-
ið forsetaeiðinn, var hann hyllt-
ur af mannfjöldanum. Síðan
flutti hann ávarp og gerði eink-
um að umtalsefni, með hverjum
hætti samkomulag varð á Al-
þingi árið 1000.
Nú var þingfundi slitið, en
þingmenn sátu kyrrir, því að nú
fluttu fulltrúar erlendra ríkja
kveðjur stjórna sinna og þjóð-
höfðingja, en utanríkismálaráð-
herra kynnti hvern einstakan
fulltrúa, áður en þeir tóku til
máls. Jafnskjótt og lrver fulltrúi
hóf mál sitt, var fáni þjóðar hans
dreginn að húni, en niður, er
kveðju bans var lokið og var þá
jafnl’ramt leikinn þjóðsöngur
ættjarðar hans. Þegar fulltrúi
Norðmanna, hr. Esmarch sendi-
herra, reis úr sæti sínu, var hann
hylltur ákaflega af mannfjöldan-
um. Var auðfundið, hve djúp
ítök frelsisbarátta Norðmanna
átti í brjóstum þeirra er þarna
voru. Sendifulltrúi Svía, hr. Jo-
hansen, var einnig hylltur, en
báðir fluttu þeir ávörp sín á ís-
lenzku. Forseti þakkaði hverja
ræðu á því máli er hún hafði
verið flutt á.
Á nreðan allt þetta gerðist,
rigndi svo að segja stöðugt. En
það var eins og fólk léti það ekki
hið minnsta á sig fá. Þingmenn
sátu í sætum sínum og horfðu
gegnt veðrinu. Það rigndi meðan
þeir skrifuðu á atkvæðaseðlana,
það rigndi meðan forsetinn und-
irritaði eiðstaf sinn. Ljósmynd-
arar og filmtökumenn börðust
við regnið og þokuna með leiftr-
um og blossaljósum. Fólkið beið
og hlustaði rólegt á allt senr fram
fór og vildi engu orði tapa, en
alla atburði festa í minni. Hér
var eitthvað að gerast, senr var
æð'ra stormi og regni. Og í sann-
leika var það svo. Sjö alda
draunrur var að rætast.
Þegar erlendu fulltrúarnir
röfðu lokið kveðjum sínunr, tók
■’ólkið að streyma upp gjána, eða
yfir brúna gegnt Lögbergi, og
rvert sem litið varð, var iðandi
straumur, mannhaf. Það stytti
upp og birti nokkuð um skeið.
Vlannfjöldinn safnaðist nú að
íþróttapallinunr mikla niður
undan Fangabrekku, en skanrnrt
rá lronunr, á lról uppi í brekk-
unni, hafði verið konrið fyrir
geysihárri fánastöng og skyldi
rar fánahylling fara franr. Stúlka
í skautbúningi átti að ávarpa
fánann, en einhverra orsaka
vegna, féll það atriði niður. Áð-
ur en fánahyllingin fór franr,
ávarpaði formaður hátíðanefnd-
ar, dr. Alexander Jóhannesson,
mannfjöldann af p^llinum, en
rar næst flutti fulltrúi Vestur-
Islendinga, dr. Richard Reck,
ræðu. Var lronum fagnað inni-
lega.
Þarna söng Þjóðkór Páls ís-
ólfssonar ýms ættjarðarljóð. En
„Þjóðkórinn" var að þessu sinni
ekki sá, er við höfunr heyrt til í
útvarpinu, lreldur allur þing-
heimur, senr þarna var saman-
kominn. Sjálfur stóð Páll og
stýrði söngnum á pallinum, og
lúðrasveitin lék með, en fólkið
sat og stóð uppi í brekkunni fyr-
ir ofan. Var lrrífandi sjón að
horfa neðan af vellinunr og upp
í brekkuna. Þéttara en í nokkru
. . . *
leikhúsi nrátti þar sjá andlit við
andlit á breiðu svæði, allt frá
brekkurótum og upp undir gjá-
barnr, en þar yfir gat að Iíta tví-
breiða rönd af Öxarárfossi og
ljósan úðanrökk stíga og dreifast
út í grátt loftið. Enginn vissi, hve
margir voru samankomnir þenn-
an dag á Þingvöllum, sunrir
sögðu 20 þús. aðrir nálægt 30
þúsund. Þrátt fyrir þennan
fjölda, var „þjóðkórinn" sanrt
ekki eins öflugur og við mátti
búast, a. nr. k. ekki fyrst í stað.
Menn voru of feimnir við að
„taka undir“.
Áður en fánahyllingin fór fram,
gekk forsætisráðherra franr á
pallinn og tilkynnti að ríkis-
stjórninni hefði borizt skeyti frá
Hans Hátign Kristjáni X., þar
senr lrann færði íslenzku þjóð-
inni beztu árnaðaróskir um
framtíð íslenzku þjóðarinnar.
Þóttu þetta ánægjuleg tíðindi og
var þeim fagnað nreð ferföldu
húrrahrópi fyrir konungsfjöl-
skyldunni.
Nú gekk Þjóðhátíðarkór Sanr-
bands íslenzkra karlakóra fylktu
liði undir íslenzka fánanum inn
á pallinn. Þetta voru Reyk javík-
urkórarnir: Fóstbræður, Karla-
kór Reykjavíkur, Kátir félagar
og Karlakór Iðnaðarmanna, alls
hátt á annað hundrað manna
sameinaðir í einn kór. Sungu
þeir nrörg lög eftir ísl. lröfunda,
aðallega ættjarðarljóð, og stjórn-
uðu söngstjórarnir fjórir ti
skiptis, en Páll ísólfsson var
kynnir. Sérstaklega athygli vakti
,,Ár vas alda“ eftir Þórarinn
Jónsson, sem sungið var undir
stjórn Robert Abraham og „Is-
lands lag“ eftir Björgvin Guð-
nrundsson, sungið undir stjórn
Sigurðar Þórðarsonar. Pétur
ónsson óperusöngvari söng ein-
söng í „Islands lag“ og gerði því
ákaflega góð skil, enda var hann
óspart lrylltur af nrannfjöldan-
unr, og varð að endurtaka lagið.
Naut lrin þróttmikla rödd
söngvarans sín vel, þótt vítt væri
til veggja. Söngur kórsins var
allur með ágætunr.
Þarna voru sungin tvö lög, er
eigi lröfðu áður heyrzt, en þau
voru við hátíðarljóð þeirra
Huldu og Jóhannesar úr Kötl-
unr, annað eftir Emil Thorodd-
sen en lritt eftir Þórarin Guð-
nrundsson, og var það lag sungið
undir stjórn hans. Að þessunr
ögunr ólöstuðunr, munu þau
rykja risminni en ýnrs lög úr
Alþingishátíðarkantötum þeirra
Björgvins Guðmundssonar, Páls
ísólfssonar og Sigurðar Þórðar-
sonar, senr verið hafa árlega á
söngskrá karlakóranna síðan
1930.
Síðustu atriðin, er þarna fóru
franr, voru flutningur lrátíða-
ljóðanna er verðlaun höfðu
hlotið, hópsýning 170 finrleika-
manna, undir stjórn Vignis An-
dréssonar, og ræða, er Benedikt
Sveinsson, bókavörður, flutti. —
Brynjólfur Jóhannesson, leikari,
flutti kvæði Huldu, vel ogsnjallt
að vanda, en Jóhannes flutti
sjálfur sitt kvæði af nrestu snilld.
Nú var þessu öllu að verða
lokið. Mannhafið streynrdi nið-
ur brekkuná, ofan á vellina og
það sást ekki fyrir endann á bif-
reiðalestinni á veginum. Menn
tóku að undirbúa sig til brott-
farar, rólega og yzlaust, ánægðir
og glaðir eins og þeir Iröfðu líka
notið alls, sem franr fór, þrátt
fyrir erfiða veðráttu. Það var
ánægjulegt að veita því atlrygli,
hve sanrtaka menn voru í gleð-
inni og æðruleysinu, og ekki var
það síður merkilegt, að allan
þennan dag, sást ekki ölvaður
maður. Menn fóru ekki á Þing-
völl í þetta sinn til að drekka,
og þeir gátu auðsjáanlega gert
sér glaðan dag án þess. Mun
þetta einsdænri, þegar um svo
nrikinn mannfjölda er að ræða.
Að lokunr hyllti þó sólin þenn-
an dag nreð því að brjótast ör-
litla stund gegnunr skýjaþykkn-
ið, og þá fundunr við bezt,
hversu dásamleg þessi lrátíð
hefði orðið, ef sól liefði skinið
allan daginn, og veðráttan birzt
á sinn bezta hátt. En þegar við
héldum frá Þingvöllum unr
kvöldið, þá var það eiginlega
ekki það, senr við vorunr að
hugsa unr, — það var lreldur ekki
söngUrinn eða ræðurnar, eða
önnur skenrmtiatriði, senr lrug-
urinn dvaldi mest við. Unr það
gátum við að vísu rætt. En það,
sem fyllti lrugann var atburður-
inn á Lögbergi. Það varð aldrei
■lifað aftur. Þar náðu engin orð
yfir. -
DUNN
ER KOMINN.
Söluturninn
við Hamarstíq
STÓRSTÚKUÞINGIÐ
(Framhald af 1. síðu).
þjónustu í Matthíasarkirkju kl.
1.30 síðd. og prédikar séra Helgi
Konráðsson á Sauðárkróki. —
Franrkvænrdanefnd Stórstúkunn-
ar, fulltrúar og aðrir tenrplarar
munu ganga skrúðgöngu frá
Bindindisheimilinu Skjaldborg
og í kirkju og þaðan aftur í
Skjaldborg, þar senr þingið verð-
ur sett að aflokinni guðsþjórt-
ustu. Kaupfélög og kaupnrenn
hafa sýnt þann velvilja, að loka
búðum þennan dag frá kl. 12—4
og er þá jafnframt vænst þess, að
vinir og velunnarar bindindis-
málsins dragi fána að lrún þenn-
an dag.
Stórstúkan lrefir fengið leyfi
stjórnarráðsins til að selja nrerki
þennan dag til að standast kostn-
að af þinghaldinu, og er þess
vænst að bæjarbúar taki vel á
móti nrerkjasölubörnununr, þeg-
ar þau berja að dyrunr. Væntan-
lega verða nrerki þessi seld á
þingsetningardaginn.
I sanrbandi við Stórstúkuþing-
ið verður svo þing unglingaregl-
unnar og verður það sett í Bind-
indislreimilinu Skjaldborg
nránudaginn 26. |r. m„ kl. 10 árd.
Mörg nrerk mál nrunu liggja
fyrir þessunr þingum varðandi
bindindisstarfið í landinu og
þau menningarmál önnur, senr
Reglan vinnur fyrir. Þingið nrun
væntanlega standa þangað til á
laugardag og nrun þá sennilega
verða farin einhver skemmti-
ferð, senr síðar verður ákveðin.
Þá nrá geta þess að þingdagana
nrun bæjarbúunr gefast kostur á
að sjá nrjög atlryglisverða bind-
indismálasýningu, senr nrun
verða konrið fyrir í glugga hjá
Kaupfélagi Eyfirðinga.
Loks er þess að geta, að leik-
félag tenrplara í Reykjavík nrun
konra hingað nreð sjónleikinn
„Tárin" eftir Pál J. Árdal og
sýna hann nokkrum sinnunr í
sambandi við Stórstúkuþingið.
Fer fyrsta sýningin fram á
mánudagskvöld 26. þ. nr. kl. 8
síðd. Annars verður það væntan-
lega auglýst nánar síðar.
Á undart Jressari fyrstu sýn-
ingu nrunu verða flutt 2—3 stutt
ávörp af forustumönnum Regl-
unnar.
Leikíélag tenrplara í Reykja-
vík sýndi þennan leik í höfuð-
staðnum og nágrenni hans sl.
vetur við góða aðsókn og ágætar
undirtektir. Fékk leikurinn og
meðferð leikenda góða dóma hjá
bæjarblöðunum, þótt flestir
leikendurnir sé'u lítt þekktir á
leiksviði nenra leikstjórinn, frú
Anna Guðmundslrdóttir, senr
leikur eitt aðallrlutverkið, Þóru,
konu Helga kaupmanns. Af öðr-
um leikendunr nrá nefna Gissur
Pálsson, sem leikur Helga kaup-
nrann. Frú Sigþrúði Pétursdótt-
ur, sem leikur Björgu, fóstru
Þóru og Jón Alexandersson, senr
fer nreð hlutverk Grínrs verzlun-
arþjóns. Annars gefst nú bæjar-
búum kostur á að sjá leik þenn-
an og leggja sinn dóm á hann í
næstu viku.
Gjört er ráð fyrir að koma
nruni að sunnan unr 80—100
manns og nrunu fleStir þeirra
koma næstk. sunnudag. Unr
þátttöku af Vestfjörðum og
Austurlandi er enn ekki vitað.