Dagur - 09.11.1944, Blaðsíða 5

Fimmtudaginn 9. nóvember 1944
D AG U R
5
Leikfélag Akureyrar:
BRÚÐUHEIMILIÐ44
J^EIKFÉLAG AKUREYRAR
sýnir um þessar mundir hinn
heimskunna sjónleik norska
skáldjöfursins Henriks íbsen. —
Norska leikkonan frú Gerd
Grieg annast leikstjórnina, en
frú Alda Möller, leikkona frá
Reykjavík, leikur aðalhlutverk
leiksins, frú Nóru Helmer, hús-
freyjuna fögru á „brúðuheimil-
inu“ — leikbrúðtina, sem skyndi-
lega breytist í andlega fullveðja
konu, J^egar kaldur gustur hins
ósnyrta og hranalega veruleika
leikur í fyrsta sinn um sál henn-
ar „eina á beru svæði“. Um leik-
ritið sjálft verður ekki f jölyrthér.
Um efni þess og boðun — sálræn
líkindi þess eða ólíkindi — hefir
verið deilt frá upphafi og verður
sennilega ávallt um slíkt þrátt-
að, meðan sjónleikur þessi verð-
ur lesinn eða sýndur. Og vafa-
laust hefir höfuðviðfangsefnið
fjarlægzt okkur nokkuð og
óskýrzt sökum stórbreyttra sam-
býlishátta og tíðaranda á þeim
nærfellt sjö tugum ára, sem liðn-
ir eru, síðan Ibsen lagði síðustu
hönd á þetta stórbrotna verk
sitt. En um skáldleg tilþrif þess,
meistaralega byggingu og meitl-
aða snilld er nú ekki framar
deilt, heldur verður það jafnan
talið til öndvegisrita leikbók-
menntanna.
Um meðferð leikendanna á
hinum einstöku hlutverkum er
það fyrst að segja, að frú Alda
Möller leikur Nóru af svo ósvik-
inni snilld, þrótti og fjölhæfni,
að óhætt er að segja, að jafngóð-
ur leikur eða betri liafi aðeins
örsjaldan sézt hér á leiksviðinu
áður, svo að ekki sé meira sagt.
Hlutverkið er óvenjulega erfitt
viðfangs, spennir að kalla yfir
allan tónstiga mannlegs tilfinn-
ingalífs: frá léttviðrislegustu og
einföldustu gleði til þyngsta
bölmóðs og örvæntingar — hefst
frá barnalegu andvaraleysi, létt-
úð ag keipum og rís til ábyrgðar-
kenndær, fórnarvilja og alvöru —
byrjar í hrifnæmu og ósjálf-
bjarga trúnaðartrausti, en endar
vakandi sjálfsþótta og sjálf
ekki sýna slíkt innræti á eðlileg-'
an né skilianlegan hátt, bar sem f ,
f AKUREYRINGAR OG NAGRENNI:
hann er aðeins misheppnað val-
menni inn við beinið. Hólmgeir
Pálmason sýnir þennan vand-
ræðamann eins vel og sanngjarnt-
er að krefjast, eins og hér er í
pottinn búið. Nokkuð svipað er
að segja um hlutverk frú Linde,
sem frú Jónína Þorsteinsdóttir
sýnir snoturlega, en með litlum
tilþrifum, og fremur er „ásta-
senan“ milli þeirra skötuhjú-
anna í upphafi Jniðja þáttar
vandræðaleg, enda óvíst, að unnt
sé að gera þá athöfn viðfelldna,
hvað þá iieldur rómantíska,
hvernig sem að væri farið. Ung-
frúrnar Freyja Antonsdóttir og
Anna Snorradóttir fara þarna
laglega með lítil hlutverk, sem
raunar er ómögulegt að móta
ar, svo að naumast verður á
betra kosið.
Önnur hlutverk leiksins eru
frá höfundarins hendi stórum
einfaldari og viðráðanlegri. —
Stefán Jónsson leikur eiginmann
Nóru, Helmer málaflutnings-
mann, myndarlega og allsenni-
lega. Rödd hans er góð og fas
hans virðulegt og vinsamlegt, en
gerfið aldurslegra en æskilegast
hefði verið. Júlíus Oddsson leik-
ur Rank Iæknir hinn dauðvona
og ástfangna heimilsvin þeirra
Helmershjónanna, með prýði-
legum skilningi og tilþrifum, og
gerfi hans er sérlega gott. Hlut-
verk Krogstads málafærslumanns
er vanþakklátt og erfitt, þar sem
maðurinn verður að breyta sem
þorpari og böðull, en má þó
ræðiskröfum fullveðja sálar. En með nokkrum sérstökum eða
frú Möller kann listatökin á öll- i persónulegum hætti. Loks fara
um þessum óskyldtt öfgum, -lifir þrjú smábörn með smáhlutverk,
hlutverk sitt, skýrir það og túlk- j sem. ekkert sérstakt er heldur um
að segja.
Heildarsvipur leiksýningar-
inriar er óvenjulega góður og
fast mótaður, og má þar alls
staðar skynja örugga, mynduga
og smekkvísa forsjón leikstjór-
ans, frú Gerd Grieg, í smáu jafnt
sem stóru. Leikhúsgestir, — sem
því miður eru enn alltof fáir —
hafa óspart látið fögnuð sinn og
hrifningu í ljósi, borið saman
við það, sem annars er títt um 1
okkur, hina dulu og tómlátu
strandbyggja við íshafið. — Hafi j
svo Leikfélag Akureyrar kæra ^
Athygli yðar skal vakin á, áð aðeins 100 EINTÖK
af tónverki BJÖRGVINS GUÐMUNDSSONAR,
IA r • • • V í <
„trtður a jorðu ,
eru tölusett og með eiginhandar áritun höfundar.
Nokkur eintök eru nú til sölu hér á Akureyri. Þeir,
sem hafa húgsað sér að eignast þessa einstæðu bók,
er síðar hlýtur að verða hliðstæð Guðbrandar-biblíu
þar eð þetta er fyrsta verk þessarar tegundar, sem
gefið er út á íslandi, ættu að snúa sér strax til Sig-
urðar O. Björnsson, Akureyri, vegna þess að vér
hljótum að sinna pöntunum frá fjarlægari stöðumx
í þeirri röð, er þær berast.
BÓKAÚTGÁFAN NORDRI H.F.
!^<$X^<$x$^<$x$x£<^<$xSx^<$x$«$x$x^x$x$x$x$x^$x$*$x$x$x$x$x$x$x$x$x$x$x$x$x$x$x$><$x$x$x$*$x$x$xSxJ>«
ast svo vel sem raun ber vitni við
s\o erfið skilyrði, sem hér eru
Jró fyrir hendi í þessum efnum.
J. Fr.
ATTRÆÐUR KENNARI
Árni Hólm Mágnússon kenn-
ari átti áttræðisafmæli 22. okt.
sl. Heimsóttu hann Jrá vanda-
menn hans og nokkrir vinir og
áttu með honurn ánægjulega
stund. Mörg heillaóskaskeyti
bárust honum Jrann dag.
Árni var brautskráður frá
Möðruvallaskóla 1883 og var
þökk fyrir djarfmannlegt áræði síðan í latínuskólanum 1884—
sitt að'sýna hér svq sígilt meist- ' 1886, en hætti Jrá námi vegna
araverk sem Brúðuheimilið er, augnveiki. Hann hefir stundað
og allir þeir, sefn lagt hafa á sig barna- og unglingakennslu hátt
bezta orð senr kennari, og skipta
nemendur hans að sjálfsögðu
mörgum hundruðum.
Um 30 ára skeið var Árni
Hólnr bóndi í Saurbæ í Eyjafirði
og oddviti lrreppsins unr 10 ár
al þeinr tíma. Hann er giftur
Ragnheiði Jakobsdóttur prests
Björnssonar í Saurbæ, ágætri
konu. Er hún lítið eitt yngri en
hann.
Árni er enn unglegur á velli
og að öllu lrinn ernasti. — Þau
hjón hafa verið búsett lrér í bæ
hin síðari ár.
erfiði og ómök til þess að þessi
stórráðna tilraun mætti heppn-
á 6. tug ára og heldur því enn
áfram, lrefir hann jafnan hlotið
Helgi Konráðsson: BERTEL
THORVALDSEN. Útgefandi
Þorleifur Gunnarsson. Reykja-
vík 1944.
Á þessu ári eru hundrað ár
liðin frá dauða Bertels Thor-
\ aldsen, frægasta myndhöggvara,
sem uppi hefir verið á Norður-
löndum og eins allra frægasta
listamanns samtíðarinnar. Faðir
hans, Gottskálk Þorvaldsson,
myndskeri, var íslenzkur maður,
stórvel ættaður, kominn í beinan
karllegg af hinni svokölluðu
Geitaskarðsætt, en lengra fram
má rekja ættir hans til Jóns bisk-
ups Arasonar og annars stór-
mennis. En sjálfur var Bertel
Thorvaldsen áttundi maður frá
Guðbrandi biskupi Þorlákssyni,
höfðingjanum stórvirka og list-
haga, og er þá ætt hans rakin
gegnum föðurmóður hans, en
hún var einnig afkomandi séra
.Einars Sigurðssonar í Heydöl-
um, sem talinn er allra íslend-
inga kynsælastur um listamenn.
Mun því sízt of fast að orði
kveðið, þótt sagt sé, að listagáfa
Thorvaldsens virðist fyrst og
fremst af íslenzkum rótum
runnin. Er því mjög vel til fund-
ið, að hinnar hundruðustu árs-
tíðar hans sé rækilega minnzt
hér á íslandi með útkomu vand-
aðs og fagurs minningarrits um
hann og list hans.
Þetta er mikið rit og stórfag-
urt að ytra frágangi, 342 bls. í
stóru broti auk fjölda sérstakra
FRÁ BÓKAMARKADINUM
myndablaða • af listaverkum
Thorvaldsens. Höfundurinn,
séra Helgi Konráðsson á Sauðár-
króki, virðist hafa unnið verk
sitt af mikilli alúð og smekkvísi
og alls staðar leitað beztu heim-
ilda um æfi listamannsins og
hófsamlegra og rökstuddra dóma
og skýringa færustu gagnrýn-
enda um verk hans og lista-
Jnroska. Bókin er skeinmtileg og
stórfróðleg aflestrar, rituð á
vönduðu og snjöllu íslenzku
máli, og yfir henni er heiðríkur
og rósamur blær hins kostgæfna
og sannleiksunnandi sagnarit-
ara, sem fjallar um viðfangsefni
sitt af ást og samvizkusemi, þótt
verk hans sé að sjálfsögðu ekki
byggt á sjálfstæðum rannsókn-
um á frumheimildum að æfi-
sögu Thorvaldsens, þar sem þær
munu flestar vera geymdar í
safni hans í Kaupmannahöfn og
því óaðgengilegar fyrir íslend-*
inga, héðan að heiman, eins og
sakir standa. Útgefandi þesssarar
veglegu bókar, Þorleifur Gunn-
arsson bókbandsmeistari í Rvík,
hefir átt frumkvæði að ritun og
útgáfu æfisögunnar, enda ekk-
ert til sparað ,að ytri og innri
hefir einkafyrirtæki útgefand-
ans, Félagsbókbandið, bundið
ritið í óvenjulega vandað band.
Þetta merka rit.verður vafalaust
mjög eftirsótt „jólabók" að þessu
sinni og hinn bezti fengur bóka-
vinum og öðru listhneigðu
fólki.
•
Miguel de Cei'vantes: Don
Quixote de la Mancha. Maja
Baldvins þýddi úr ensku eftir
endursögn Leightons Baiæet’s.
Bókaútgáfa Pálma H. Jónssonar.
Prentverk Odds Björnssonar,
Akureyri 1944.
Bókmenntamenn vita', að Don
Quixote er í röð allra frægustu
skáldsagna heimsbókmennt-
anna. Brezki rithöfundurinn
Somerset Maugham, sem margir
hér kannast við, kveður á einum
stað svo fast að orði um höfuð-
persónu sögunnar, að( „Don
Quixote sé lnigjrekkasta persóna,
sem snilld mannsandans hefir
skapað. . . . Riddarinn og skjald-
sveinn hans eru ódauðlegir.“
Cervantes hefir vafalaust valdið
álíka uppsteyt og straumhvörf-
um í draumheimum hinna fár-
anlegu riddarasagna, er settu svo
frágangur hennar yrði sem vand-«mjög svip sinn á bókmenntir
aðastur og fegurstur, svo sem
bókin b?r sjálf með sér, og loks
samtíðar hans á 16. og 17. öld,
eins og Jónas Hallgrímsson olli
í þokuveröld íslenzku rímnanna
með ritdómi sínum um Tistr-
ansrímur Sigurðar Breiðfjörðs
forðum, — Menn mega ekki
gleyma því, er þeir lesa bókina,
að hún er upphaflega hugsuð
sem skopmynd af riddarasögum
þeim, sem Jrá voru svo mjög í
tízku, annars er hætt við, að nú-
tímalesendum þyki hún rárán-
leg úr hófi fram.
Hér liefir bókin verið Jrýdd
eftir ágætri endursögn og stytt-
ingu frumverksins, og verður
Jrað að teljast kostur, en ekki
galli, því að sennilega myndi all-
ur þorri manna gefast upp við
að lesa bókina óstytta, svo margt
sem nú er orðið úrelt og óað-
gengilegt í henni fyrir nútíma-
menn, þótt söguþráðurinn sjálf-
ur og ýrnis æfintýranna séu hins
vegar sígild og jafn skennntileg
á öllum öldum. Þýðing frú Maju
Baldvins er með ágætum, stíll-
inn og málið hæfilega bóklegt
og bundið til þess að varpa
heillandi miðaldalegum æfin-
týrablæ yfir frásögnina. Fjöldi
afbragðsgóðra skopnrynda eftir
Warner Chapell prýðir bókina,
og öll er útgáfan hin smekkleg-
asta og vandaðasta, svo sem vel
hæfir svo frægu riti. Sigurður L.
Pálsson menntaskólakennari hef-
ir ritað stuttan en greinargóðan
formála, þar sem raktir eru
nokkrir höfuðþættir úr sögu
höfundarins og þessa verks hans.
J. Far.
FOKDREIFAR
(Framhald af 4. síðu).
stjóra og glæsilegur leikur aðalper-
sónunnar á sviðinu.
J*G HEFI ÞRÁSINNIS séð bæjar-
búa — lærða jafnt sem leika —
fylla leikhúsið hér til þess að horfa
á • „Apaköttinn", „Karlinn í kassan-
um“, eða jafrível ennþá vafai imari
listaverk. Eg lokaði augunum og sá í
anda beztu og vandfýsnustu leikhús-
gesti bæjarins, menntamennina og
„fyrirfólkið", streyma inn í húsið og
hrífa sauðsvartan almúgann með sér
— til heiðurs Gerd Grieg, Ibsen
gamla og Öldu Möller — og sjálfum
sér til vakningar og sálubóta. Eg sá
þá grípa með áfergju þetta óvenju-
lega tækifæri til þess að bergja á
hinum hreinu lindum skáldskapar og
andagiftar og finna forsmekk hins
stóra heims listarinnar, þá sjaldan
þess gefst nokkur kostur hér í smá-
bænum við hið nyrzta haf. Eg sá þá
fará í kapphlaup hvern við annan,
hina andlegu leiðtoga okkar og héað-
al, til þess að bregða sem skjótast v,ð
að styrkja þá viðleitni leikfélags bæj-
arins að sýna bókmenntaleg afreks-
verk á leiksviðinu í stað lélegra og af-
káralegra skopleikja og annars slíks
léttmetis, sem varla getur til listar
talizt. — En brakið í bekkjunum
frægu í Samkomuhúsinu vakti . mig
harkalega af dagdraumum mxnum. Eg
leit upp og undraðist, því að eg hafði
aldrei fyrr heyrt braka svo hátt í
tómum bekkjum. Borgararnir hljóta
að hafa sent fylgjur sínar í leikhúsið
þetta kvöld, þótt þeir hafi sjálfir flest-
ir verið til annarar kirkju kallaðir, að
því er virðist. Vonandi koma þoir
sjálfir, áður en öll nótt er úti, til þess
að leysa andana af verðinum fyrir
sóma bæjarfélagsins. Og varla Verður
tómahljóðið eins átakanlegt, þegar
líkamir fylgja sálunum inn í salinn.
SONGFOLK!
Kirkjukór Akureyrar óskar
eftir söngfólki, körlum og kon-
um. Talið við Jakob Tryggvson,
Norðurgötu 16 kl. 6—8 í kvöld
eða annað kvöld, Sími 168.