Dagur - 21.12.1944, Blaðsíða 9

Fimmtudaginn 21. desember 1944
0AGUR
9
V orharðindi
EVERSHARP ★*
lindarpennar og pennasett
koma með Esju —
Eversharp-lindarpennar
eða
Eversharp-pennasett
með ókeypis áletrun þiggjanda
er ákjósanlegasta og veglegasta
jólagjöfin!
Bókaverzlun Þorsteins Thorlacius
Skóverzlun M. H. Lyngdal
hefir MESTA ÚRVALIÐ af skófatnaði.
Fylgist með, því mikið er að koma, sem
yður vantar.
Skóverzlun M. H. Lyngdal,
Akureyri
Um jólin
verða mjólkur- og brauðbúðir vorar opnar, svo sem hér
segir:
Á Þorláksdag til kl. 7 e. h.
— Aðfangadag, frá kl. 9.30 til 3. e. h.
— Jóladag verður lokað allan daginn.
— 2. jóladag frá kl. 10 til 12 á hád.
— Gamlaársdag frá kl. 9.30 til 3 e. h.
— Nýársdag verður lokað allan daginn.
Athygli skal vakin á því, að mjólkur- og brauðbúðirnar
í Brekkugötu 47 og Hamrstíg 5 verða opnar frá kl. 9.30
til kl. 12 á hád. á aðfangadag jóla og á gamlaársdag.
Hins vegar verða þessar búðix lokaðar dagana 2. og
3. janúar n. k., vegna vörutalningar.
KaupfélagEyfirðinga
Þeir, sem komnir eru á efri ár,
muna nokkuð árferðið hér á
landi á 9. tug síðustu aldar. Þá
var oft hart í ári, frosta- og snjóa-
vetur, hafís, grasleysi og kuldar.
Á hinurn fátækari heimilum, og
þau voru ærið mörg í þá daga,
var oftast meira og minna bjarg-
leysi fyrir menn og skepnur,
einkum að vorinu, og fólkið
svangt og kalt, þegar illa viðraði.
Lakast var, þegar hafísinn lagð-
ist að Norðurlandi og lokaði
fyrir siglingu á hafnir inn svo
vikum eða jafnvel mánuðum
skipti, en kornmatur og annar
nauðsynjavarningur var lítt eða
ekki fáanlegur í verzlunum.
Kúabú voru þá hér um sveitir
aðeins smáræði við það, sem nú
er orðið, og því mjólkurskortur
til heimilisneyzlu víða að vor-
inu, þó að enginn markaður
væri fyrir þá vöru í kaupstöðum.
Eg ætla nú að leitast við að
bregða upp örlítilli mynd af
ástandinu hér í Eyjafirði, og þó
einkum á heimili mínu, þar sem
eg að sjálfsögðu þekkti bezt til,
vorið 1888, eins og það blasir nú
við í endurminningunni. Þetta
vor varð eg 15 ára að aldri og
hafði þá vistaskipti. Á hinu nýja
heimili var gott fólk, fremur
glaðlynt en fátækt. Húsbóndinn
var greindarmaður, hafði tungu
úr hverjum manni, en hermdi
einkum eftir Stefáni sýslumanni,
Þorgrími lækni og Símoni Dala-
skáldi, og þótti mér hann þó
neyta þessa hæfileika síns of lít-
ið. Húsfreyjan var gæðakona, en
þótti fremur eyðslusöm, ef hún
hafði eitthvað handa á milli.
Þau hjón áttu 3 börn í æsku. Þá
var á bænum kornung vinnu-
kona, kát og síhlæjandi, og enn-
fremur gömul hjón, foreldrar
húsfreyju. Gamli maðurinn var
trésmiður og hafði lært þá iðn
hjá hinum nafnkunna Þorsteini
á Skipalóni. Sagði hann mér
margar sögur frá því, er hann
var á Lóni hjá Þorsteini, en ekki
bar eg þá skyn á að Iialda þeim
til haga og þykir mér það miður.
Nú eru þær því nær allar
gleymdar. Eina man eg þó nokk-
urn veginn. Hún var á þessa leið:
Þorsteinn var að ljúka við
smíð á kirkju með sveinum sín-
um, og þótti þeim þá úr hófi
keyra áframhaldið og ákafinn
við vinnuna. Loks var Þorsteinn
orðinn s\ro aðþrengdur af vök-
um, að hann kvaðst verða að
fleygja sér niður og sofna, en
lagði ríkt á við piltana að vekja
sig eftir klukkutíma, og sofnar
hann þegar. Þá segir einn smíða-
neminn: „Nú skulum við gera
honum bragð. Við vekjum hann
eftir 5 mínútur og segjum, að
klukkutíminn sé liðinn, því ef
hann nær að hressast verulega,
þá dfepur hann okkur.“ Þetta
ráð var tekið, en hvort það kom
að nokkru haldi, man eg ekki.
Þetta var nú útúrdúr, en hverf-
urn þá aftur að aðalefninu: vor-
harðindunum 1888. Hafís lagð-
ist að norðan lands snemma vors
og fyllti j>ar firði alla. Eyjafjörð-
ur fylltist af ís alveg inn á Leiru.
Eftir að hann var landfastur orð-
inn, gerði stillur með frosti um
nætur, en sólskini á daginn.
Kornmatur var uppgenginn í
verzlunum og ýmsar fleiri nauð-
synjar. Á fornbýlustu bæjunum
í Eyjafirði var lumað á einhverri
kornmatarlúku, en víða var ekki
bragð af þeirri fæðutegund, a.
m. k. ekki þegar á vorið leið.
Þannig var ástandið á heimili
mlínu. Á hvítasunnudag var hrís-
grjónasleikjan tekin og höfð í
miðdegisverð, soðin í mjólk, sem
óá nefndist ætíð mjólkurgraut-
ur, en ekki vellingur. Annað
fékk fólkið ekki í hátíðarmat, en
litla sleikju af þessum graut, því
að annað var ekki til. Seinna um
daginn var gefið kaffi og lítill
candísmoli með, sem þá var oft
nefndur brendisykur. Þar með
var hvort tveggja þetta sælgæti
uppgengið á þeim bæ og ófáan-
legt í verzlunum á Akureyri.
Tók nú víða að sverfa að
hungur, og komu fréttir sums
staðar að um skyrbjúg, sem tek-
innn væri að herja á mannfólk-
ið, að líkindum vegna skorts á
bætiefnum, sem þá var að vísu
aldrei minnst á. Sumir Jojáðust
ró meira af tóbaksleysi en mat-
arskorti. Sigluvíkur-Sveinn, hinn
kunni hagyrðingur, var gerður
út frá einu mesta tóbaksheimili
í Eyjafirði, og fór hann fótgang-
andi til Húsavíkur til að sækja
þessa munaðarvöru, því að j)ar
var hún fáanleg. Líklegt er, að
honum hafi hrotið stökur af
munni í sambandi við það ferða-
lag og þann erindisrekstur, þó
að ég hafi ekki heyrt þær.
En með hafísnum kom björg
úr sjó. Það var ógrynni af smá-
síld. Á Akureyrahöfn lónaði ís-
inn lítið eitt frá landi, og úr
vökunum, er við það mynduð-
ust, var síldinni ausið upp dag-
lega svo vikum skipti. Auk kaup-
staðarbúa notuðu sveitamenn
sér jretta óst ikið. Man ég það,
að síldarlestirnar (þá var allt
flutt á hestum) fóru daglega
fram um allan Eyjafjörð, og
byrgðu margir bændur sig upp
af þessari vöru til langframa. Vel
borðuðu menn af síldinn fyrst í
stað, en leiðigjörn varð hún
flestum er frá leið, þar sem hún
var nær ein til matar. Veit ég
ekki, Iwernig fariðhefði,ef henn-
ar hefði ekki notið við; ekki
annað sýnilegt en þá hefði legið
við manndauða af bjargarskorti.
Á heimili mitt komu mikil
síldarföng eins og annars staðar.
Eitt sinn var ég sendur ríðandi
á trússahesti eftir síld um 20 km
leið til Akureyrar, gekk svo heim
aftur og rak hestinn á undan
mér, klyfjaðan síld. Á þeirri leið
var ég svangur.
Mikið af síldinni var flatt og
hengt uppi í bæjarsundi til að
láta hana signa og harðna. Svo
vikum skipti var ekki um annan
mat að ræða á heimili mínu en
þessa signu síld og lítinn mjólk-
urdropa kvölds og morgna eða
á málum eins og það var orðað.
Síldina car hætt að skammta.
Hver og einn mátti ganga í hana
eftir vild uppi í bæjarsundi. Ég
slafraði lí mig eina og eina, en
alveg lystarlaust, én mjólkur-
dropinn á málum þótti mér sæl-
gæti. Ekki fann ég þó neitt veru-
ega til hungurs, en var máttlít-
ill, fjörlaus og niðurdreginn. Ég
Iteyrði eitt sinn á tal húsfreyju
við bónda sinn, og sagði hún
með grátstaf í kverkunum, að ég
væri hættur að nærast á síldinni,
og vissi hún ekki, hvern enda
Detta hefði. Hann svaraði ein-
hverjum hughreystingarorðum
um, að allt mundi bjargast af
og enda vel. Það reyndist lííka
svo. Fráfærurnar komu til sög-
unnar og þá fékkst nóg skyr og
mjólk og var ekki sparað. Aldrei
hefi ég sezt við jólaborð hlaðið
crásum, sem mér hafa þótt jafn
dýrðlegar og nýja skyrið og
sauðamjólkin vorið 1888.
En þó að hungrið syrfi nokk-
uð að mörgum þetta hafísvor,
comst J^að ekki í hálfkvisti við
Dað, er oft átti sér stað fyr á öld-
um.
Svo var það dag einn skömmu
eftir fráfærur þetta umrædda
vor, að húsbóndi minn kom inn
í baðstofu einhvers staðar að og
sagði með gleðihreim í röddinni:
„Það eru komin fjögur skip inn
á Akureyrarhöfn." Þá sagði hús-
móðirin: „Guð almáttugum sé
of og dýrð!“
Þess skal lokum getið, að séra
Matthías orti hið fræga kvæði
sitt um hafísinn þetta vor. Það
birtist í „Lýð“ hans um sumarið.
Mér finnst að það hafi verið
vel tilvinnandi að Jrola nokkrar
búsifjar af völdum „landsins
forna fjanda“, úr því að koma
hans varð orsök þess, að þetta
ódauðlega kvæði varð til.
I. E.. .
Bæjarstjórnarkosningar
í Ólafsfirði 6. janúar
Samkvæmt nýjum lögum fær
Ólafsfjörður kaupstaðarréttindi
um næstkomandi áramót.
Fyrstu bæjarstjórnarkosningar
þar fara fram 6. janúar næstk.
Skal kjósa 7 manna bæjarstjórn
og síðan kýs bæjarstjórn bæjar-
stjóra. Kosningaundirbúningur
er þegar hafinn. Frestur til að
skila framboðslistum var útrunn-
inn í gærkvöldi.
Framsóknarfl., Sjálfstæðisfl. og
kommúnistar hafa lagt fram
lista. — Ekki var vitað um nöfn
efstu manna er blaðið fór í
pressuna.
Steindór Sigurðsson
rithöfundur, sem nú dvelur á Krist-
neshæli, hefir sent út áskriftarlista að
nýrri, frumsamlinni bók, er verða
greinar, sögur, æfintýri og ljóð. Á bók
þessi að nefnast: „Einn helsingi",
verður 4—6 arkir að stærð, þétt-
prentuð í allstóru broti. Áskriftarverð
fram til áramóta er aðeins 5 krónur,
en eftir það mun verðið a. m. k. tvö-
faldast. Segir höf., að allur ágóði af
riti þessu rennli óskiptur í stofnun
„Helsingjasjóðs“. minningarsjóðs
frjálsrar hugsunar, sem verði til
styrktar og teknaöryggis fyrir bóka-
safn sjúklinga á Kristneshæli.
Steindór Sigurðsson hlaut, sem
kunnugt er, viðurkenningu og verð-
laun af fé því, sem úthlutað var skáld-
um og rithöfundum sl. ár, fyrir smá-
söguna „Laun dyggðarinnar“.
Guðsþjónustur t Grundarþinjja-
prestakalli: Hólum, jóladag kl. 12
stundvíslega. Saurbæ, sama dag kl. 2
e. h. Grund, 2. jóladag kl. 1 e. h.
Kaupangi, gamlársdag kl. 2 e. h.
Munkaþverá nýórsdag kl. 1 e. h.
SKÍÐI
Undirritaður selur skíði
handa fullorðnum og
börnum. Hentug jóla-
giöf.
Aðalsteinn Bjarnason,
Oddeyrargötu 12. Akureyri.
Skemmtiklúbburinn
ALLIR EITT
Dansleikur annan jóladag,
ekki 30. des. eins og áður var
auglýst.
NEFNDIN
Laukur
fæst hjá
Verzl. Eyjaf jörður h.f.
Tveir fataskápar
. eru til sölu.
TT.f. SKJÖLDUR, Strandg. 35.