Dagur - 01.03.1945, Blaðsíða 3

Fimmtudagiiin 1. miarz 194'5
BAGUR
S
Sigurður Villijálmsson á Hánefsstöðum:
Siglingar milli Norður- og Austurlands og útlanda verða
að hefjast undir eins að ófriðnum loknum
Þeir ómar hafa kveðið í eyr-
um, að Reykjavík eigi að verða
aðalinnflutningshöfn allra lands-
manna eins og verið hefir um
skeið. Að stór skip eigi að flytja
vörurnar þangað og þaðan.
Þangað eigi að safna innlendu
útflutningsframleiðslunni til út-
flutnings og þaðan eigi svo að
dreyfa nauðsynjunum út til
þjóðarinnar eftir því sem með
þarf. Þennan flutning eiga
strandferðaskipin að annast inn-
anlands. Því er borið við að
farmgjöld séu ódýrari með stór-
um skipum milli landa o. s. frv.
En það hafa líka heyrst Vaddir
um, að með því lagi, sem verið
hefir. á þessum málum sé verið
að kúga landsbyggðina til verzl-
unar við Reykjavík.
,,Norðlendingur“ kveður upp
úr með jrað í Degi af sjónarhóli
sínum, 11. janúar, að ekki nægi
að skrafa um átthagaást. „Hér
er jxirf fyrir verklega átthagaást
í framkvæmd," segir hann, og
j)að er satt. Tilefni hans er hið
ógeðslega „svindl“ heildverzlana,
sem uppvísar hafa orðið í
Reykjavík. Þeir, sem ofurlítið
hafa kynnst almenningsálitinu
þar og háttum ýmsra „athafna-
manan", kemur ekki á óvart þó
eitthvað af þessu tagi fljóti méð
í nýsköpun höfuðborgar vorrar
— því miður. — „Norðlending-
ur“ segir ennfremur: „Fjórðung-
arnir þurfa að hafa ráð á flutn-
ingaskipum til millilandasigl-
inga“. Þarna er gripið á ein-
hverju hinu þýðingarmesta vél-
ferðarmáli fyrir alla atvinnu og
menningarstarfsemi þeirr?
manna, sem búa í þessu landi,
utan Reykjavíkur og næstu hér-
aða við hana.
Það er lítill vafa á jrví, að þeg-
ar núverandi styrjöld lýkur
verða aðalmarkaðslönd okkar í
Norðurálfu og ótrúlegt mætti
það vera ef íslendingum þætti
ekki betra að kaupa varning
sinn jraðan þegar þjóðirnar hafa
jafnað sig eftir mestu hörmung-
arnar. Þegar afstaða landsins til
umhejmsins er athuguð, er aug-
ljóst að stytztu og hagkvæmustu
siglingaleiðir til Norður-Evrópu
eru ekki frá suðvesturhluta ís-
lands. Það er því engum blöðum
um það að fletta að það er bein-
línis krókur fyrir Norðlendinga
og Austfirðinga að fara til
Reykjavíkur þegar þeir þurfa að
komast í samband við Norður-
álfuna. Þetta skildu frumherjar
okkar í viðreisnarbaráttu þjóð-
arinnar.
Þegar Gránufélagið var stofn-
að keypti það skip til að annast
þetta samband. Wathne og Tor
Tulinius skildu þetta líka. Það
er fleira sem hér kemur til álita.
Á Austfjörðum og á Akureyri
eru beztu hafnir á þessi landi.
Hvérgi á landinu er dýrari höfn
en í Reykjavík. Hvergi á landinu
eru dýrari lönd en í Reykjavík
bg livergi er dýrara að kaupa
vinnu en þar. Hvergi eru dýrari
hús og svo mætti lengi telja.
Allt samband við Reykjavík og
umheiminn gegnurn Reykjavík
verður því dýrara Jrar en víðast
hvar annars staðar á landinu,
þar sem Jrað kæmi til mála.
Það er því óþolandi lengur, að
ekki verði breyting á þessu
ófremdarástandi í sigliriga- og
verzlunarmálum Austfirðinga og
Norðlendinga sérstaklega. —
Ástandið eins og Jrað er lamar
allt framtak í atvinnumálum
vegna jress að skatturinn sem
Reykjavík fær, er ofmikill nriðað
við notin, sem Reykjavík veitir.
Það er því brýn nauðsyn á því
að hafizt verði handa á því að fá
þessu ástandi breytt. Það verð-
ur að tryggja mönnum beztu
kjör hvar sem er á landinu.
Auðsuppsprettur landsins aust-
anlands og norðan mega ekki
sæta verri kjörum en við suð-
vesturlandið. Það er velferðar-
mál alþjóðar að mönnum vegni
vel í landinu hvar sem þeir eru.
Reykjavík verður að átta sig á
því að hún verður að standa á
eigin fótum. Htin verður að
byggja sig upp á Jreim hagfræði-
lega grundvelli að hún sé fær um
að sjá sér farborða án Jress að
skattleggja önnur héruð til
greiðslu þeirra skuldbindinga,
sem hún hefir tekist á hendur.
Nú um alllangt skeið hefir hún
dregið til sín fé með ýmsu móti,
Húsavíkurbréf
Tvö merkisafmæli.
Þann 12. þ. m. átti Maríus
Benediktsson í Húsavík 80 ára
afmæli. Maríus er fæddur á Á-
vegg í Keíduhverfi. Sú jörð er nú
fyrir löngu komin í eyði.Barnað
aldri liuttist Maríus inn á Tjör-
nes og til Húsavíkur 14 ára gam-
all.
í Húsavík hefir hann því dval-
ið nú í 66 ár. Hann var hér í
áratugi hvort tveggja í senn hag-
sýnn bóndi og happasæll for-
maður. Af öllurn samtíðarmönn-
um Maríusar hefir hann verið
talinn einn minn mætasti borg-
ari. Giftur er hann Helgu Þor-
grímsdóttur frá Hraunkoti. Eiga
þau 5 syni, sem allir eru hinir
nýtustu menn.
Þrátt fyrir það Jró Maríus hafi
nú 80 ár að baki, er hann ennjrá
sívinnandi og árla á ferli hvern
morgun. Sjá má þó á hinu
kempulega öldurmenni alldjúp-
ar rúnir, sem ElTi gamla ristir á
hvern þann, sem vinnur strang-
an og langan starfsdag.
Á afmælisdaginn var gest-
kvæmt á heimili þeirra Helgu og
Maríusar. Og um kvöldið voru
boðnir þangað margir eldri
menn, flest gamlir sjómenn.
Höfðu flestri verið til sjós með
Maríusi og margir hásetar hans í
mörg ár.
Veitti Maríus af mikilli rausn
eins og hans hefir verið venja.
Gerðust gömlu mennirnir brátt
glaðir í bragði og hressir í anda
svo sem flutningi fólks og efna
þangað, stórum lántökum utan-
lands og innan, óeðlilegum arði
af verzlun og siglingum o. fl. auk
þess sem ríkið veitir þar út lang-
mestum hluta þeirra launa, sem
Jrað greiðir. Vel má unna
Reykjavík velgengni, en því að-
eins að sú velgegni' verði öðrum
ekki of kostnaðarsöm. Það hvílir
því sú skylda á lierðum þeirra
manna sem búa annars staðar á
landinu að gæta Jress að þeim
verði ekki íþyngt, en til þess að
fullnægja þessari skyldu geta
Jrurft sameiginleg átök og stuðn-
ing ríkisvaldsins. Það er því
hverju orði sannara að fólkið
verður að sýna átthagaást sína í
verki. Og eitt hið nrikilvægasta
atriði til hagsbóta er að haga
Jrannig siglingum til landsins og
frá ,að verzlun öll verði sem hag-
stæðust þeim er þurfa að nota
hana.
Eg held að rétt væri að athuga
möguleika á því að siglingar
hæfust að nýju milli Norður- og
Austurlands og útlanda, en þessi
athugun yrði að vera gerð að
skipulegum leiðum, svo tryggt
sé að framkvæmdir Jressara mála
nái tilætluðum árangri. Hér er
vissulega verkefni fyrir fjórð-
ungasamtökin til athugunar.
Hánefsstöðum, 19. febr. 1945.
og ekkert málstirðir þegar á
kvöldið leið. Allir létu þ'ar í ljós
ánægju sína og þakklæti í ræðu-
lormi og mun slíkt vera sjald-
gæft. Einn gamall sjómaður gat
Jress í ræðu sinni, að-hann hefði
aldrei í lífinu komizt eins nærri
himnaríki og þetta kvöld. Stóð
hófið lengi nætur. Gömlu menn-
irnir voru sammála ura. að oft
hefðu Jreir átt góða og glaða
stund í lífinu með Maríusi, bæði
á sjó ogdandi, en enga slíka sem
þessa. Fannst þeim fara mjög vel
á því að sól skini svona í heiði
um sólarlag.
13. þ. m. minntist Kvenfélag
Húsavíkur 50 ára afmælis síns
með veglegu samsæti í sam-
komuhúsi bæjarins. Hófið hófst
kl. 8 um kvöldið. Setti formaður
félagsins, frú Þórdís Ásgeirsdótt-
ir það og stjórnaði því. Sagði
hún sögu félagsins frá stofnun
þess og fram á þennan dag.
Þarna voru margar ræður fluttar
og árnaðaróskir. Eftir að staðið
var upp frá borðum skemmti
fólk sér við söng og sjónleik,
síðast var stiginn dans þar ti
dagur ljómaði.
Margar gjafir bárust félaginu.
Júlíus Havsteen sýslumaður
færði því tvö þúsund krónur ti
minningar um konu sína, en
hún var lengi starfandi í félag-
inu og lengst af formaður þess.
Guðný Jónsdóttir fyrrv. sýslu-
mannsfrú hér og bæjarfógeta á
Akureyri, sendi því eitt þúsunc
krónur að gjöf, Guðríður Ólafs-
dóttir prestsekkja fimni hundruð
Bréf úr
Saurbæjarhreppi
Þegar konur yfirleitt hafa lok-
ið hinum vanalegu heimilis-
störfum, senr eru margbrotin og
margvísleg á flestum sveitaheim-
ilum, hafa Jiær ekki mikinn
tíma afgangs, hvort heldur til
að lyfta sér upp og ganga út,
eða fara hæjarleið, líta í bók,
skrifa bréf, eg tala nú ekki um
að fara á skemmtanir, vaka heil-
ar nætur við dans og annan
gleðskap, sem nóg er af hér í
sveitinni, meðal unga fólksins.
Þó kernur Jrað fyrir, að við giftu
conurnar, sem höfum bæði börn
og bú að sjá um, látum þetta eft-
ir okkur. T. d. efndi Búnaðarfél.
Saurbæjarhrepps til skemmtun-
ar 7. jan .sl., og var sú samkoma
nefnd fræðslukvöld kvenna. Var
rað með Jreim hætti að stjórn
Búnaðarfélagsins: Pálrni Þórð-
arson, Magnús Kristjánsson og
Daníel Sveinbjarnarson, buðu
öllum konum hreppsins á þetta
fræðslukvöld. Skemmtun Jressi
var svo vel sótt, að flest hjón úr
ireppnum voru þarna saman
comin. Samkomuna setti Pálmi
Þórðarson í Núpufelli. Síðan
flutti Snorri Sigfússon náms-
stjóri, fyrirlestur, og telja allir,
undantekningarlaust, þetta er-
indi hans eitt það bezta, er flutt
íefir verið hér í hreppi. Næst
sýndi Haukur Snorrason tvær
ágætar kvikmyndir. Önnur
myndin sýndi okkur gamla og
nýja tímann, hve miklar breyt-
ingar hafa orðið á sviði tækninn-
ar, nú á síðustu árum, varð mér,
og sjálfsagt fleiri konum, hugs-
að til þess, hve mikil þægindi
(Framhald á 7. siðu)..
krónur, Éjarni Benediktsson
póstafgreiðslum. fjögur hundr-
uð, auk margra annarra smærri
gjafa.
Húsið var fagurlega skreytt og
samsætið konunum til hins
mesta sóma.
Fyrsti formaður Kvenfélags
Húsavíkur var frú Elísabet Jóns-
dóttir frá Grenjaðarstað, nú bú-
sett í Reykjavík, ekkja séra
Helga Hálfdánarsonar. Núver-
andi stjórn félagsins skipa þess-
ar frúr: Þórdís Ásgeirsdóttir,
Sigríður Ingvarsdóttir, Lovísa
Sigurðardóttir, Helena Línda
og Aðalbjörg Jónsdóttir. Tvær
konur sátu þetta samsæti sem
voru stofnendur félagsins. Þær
Guðríður Ólafsdóttir, ekkja
séra Jóns Arasonar og Kristín
Jónsdóttir, ekkja Steingr. Hall-
grímssonar afgreiðslumanns. E '
einhvern tíma yrði skrifað um
menningarmál og líknarstarf-
semi í Húsavík, þá mun Kven-
félag Húsavíkur eiga Jrar stærsta
þáttinn.
•
10. Jr. m. var hér til moldar
borin Anna Björnsdóttir. Fædc
á Jarlsstöðum í Aðaldál 1865.
Dvaldi hér í Húsavík seinni
hluta æfi sinnar, greind kona og
fróð um marga hluti.
Nýlega er látin í Reykjavík
ung stúlka héðan úr bæ, Aða -
j björg Kristjánsdóttir.
Dumbarton Oaks og San
Fransisco.
í sambandi við þá yfirlýsingu
Krím-ráðstefnunnar, að þeim
stuðningsþjóðum Bandamanna,
sem verða búnar að segja Mönd-
ulveldunum stríð á hendur fyrir
1. marz, skuli boðin Jrátttaka í
San Fransisco-ráðstefnunni 25.
apríl næstk. og orðsendingunni
til íslenzku ríkisstjórrtarinnar
um þetta efni, vill Dagur gefa
lesendum sínum tækifæri til
ress að kynnast því, hverjar sam-
rykktir voru gerðar á Dumbar-
ton-Oaks-ráðstefnu stórveldanna
á sl. sumri og hvaða mál \erða
til umræðu í San Fransisco. Sú
ráðstefna á að byggja á þeim
samþykktum, sem gerðar voru í
Dumbarton Oaks og undirbúa
stofnun alþjóðabandalags til
verndar og öryggis öllum þjóð-
um. í þessari grein verður stuðzt
við yfirlit um þessi mál í arner-
íska stórblaðinu Christian
Science Monitor.
Hvað er átt við með „Dumbar-
ton Oaks-samþykktunum?“
Dumbarton Oaks-'samþykkt-
irnar eru tillögur um stofnun al-
mennrar alþjóðastofnunar, sem
samþykktar voru af fulltrúum
Bandaríkjamanna, Rússa, Breta
og Kínverja í Dumbarton Oaks
í U. S. A. og vóru birtar opin-
rerlega í október 1944.
Hvernig á að liaga framkvæmd
tillagnanna?
Tillögurnar voru sendar ríkis-
stjórnum þessara stórvelda til
athugunar með það fyrir augum,
að einstök atriði yrðu samræmd.
Það var gert á Krím-ráðstefn-
unni og náðist algjört samkomu-
lag. Að því fengnu var ráðgert
að efna til allsherjar ráðstefnu
sameinuðu [tjóðanna, Jrar sem
gengið yrði frá sáttmála fyrir al-
þjóðastofnunina. Þessi ráð-
stefna hefir nú verið ákveðin í
San Fransisco. Sáttmálinn, sem
þar verður gerður, er háður sam-
þykki hvers hinna einstöku
landa, svo sem nauðsynlegt er
samkvæmt stjórnarskrá þeirra til
þess að þau geti verið fullgildir
og ábyrgir þátttakendur.
Hvaða mál mun stofnunin láta
til sín taka?
í öryggismálum mun luin leit-
ast við að fyrirbyggja stríð (1)
með því að vinna að friðsamlegri
samningalausn deilumála, (2)
fyrirbyggja og fjarlægja ástæður
til óeiningar meðal þjóðanna og
(3) kveða niður tilraunir til frið-
slita með hervaldi, ef á þarf að
halda.
Hvernig mun stofnunin starfa?
Stofnunin mun starfa í eftir-
töldum deildum:
ALLSHERJARÞING, sem
kemur saman einu sinni á ári
eða oftar, ef þörf þykir. Þar á
hver þjóð einn fulltrúa og allir
hafa atkvæði, án tillits til stærð-
ar þjóðanna.
ÖRYGGISRÁÐ, sem eigi sæti'
í 11 fulltrúar. Ætlast er til að
(fwmbild á 9. ríthi).