Dagur - 26.04.1945, Page 1

J
10 SÍÐUR
ANNALL
DAGS
.—ú-----
17. APRÍL. Bandamenn hafa
lagt undir sig meira en hálft
Þýzkaland. Áframhald á sókn á
vesturvígstöðvunum. Fangatalan
í Ruhr komin í 260 þúsundir.
Lokaáhlaup hafið á Magdeburg,
barizt í Halle og Leipzig. Her-
sveitir Pattons komnar að landa-
mærum Tékko-Slóvakíu. Þjóð-
verjar hafa opnað flóðgáttir vnV
Zuider-Zee og sjór flæðir yfir
frjósömustu héruð Hollands.
Þjóðverjar segja Rússa byrjaða
stórsókn á Odervígstöðvunum.
18. APRÍL. Þjóðverjar birta
fregnir um sókn Rússa til Ber-
línar. Bandaríkjamenn taka
Magdeburg. Bretar sækja til
Bremen og Hamborgar. . .
19. APRÍL. Þjóðverjar gera
gagnáhlaup á framstöðvar 9.
ameríska hersins við Saxelfi og
vinna nokkuð á. Bretar um 15
km. frá Hamborg. Bandaríkja-
menn taka Halle og Leipzig. Ná
þar illræmdum fangabúðum
Þjóðverja. Bandaríkjastjórn synj-
ar beiðni Rússa um þátttöku
Lublin-stjórnarinnar í San
Fransisco-ráðstefnunni.
20. APRÍL. Gagnáhlaup
Þjóðverja við Saxelfi stöðvað.
Bandaríkjamenn taka Nurnberg.
Rússar sagðir 23 km. frá Berlín
og 40 km. frá Dresden. Bietar
við Saxelfi á 25 km. kafla.
21. APRÍL. Rússar 8 km. frá
úthverfum Berlínar. Berlínarút-
varpið segir rússneskar fallbvssu-
kúlur falla í miiðhluta borgar-
innar. Stuttgart umkringd.
Bandamenn taka Bologna á
Ítalíu.
22. APRÍL. Barizt við úthverfi
Berlínar. Eisenhower býður
brezkri þingnefnd að skoða
fangabúðir Þjóðverja við Buch-
enwald, þar sem föngum hefir
verið misþyrmt á hinn hryllileg-
asta hátt. Stuttgart tekin.
23. APRÍL. Stalin tilkynnir,
að Rússar hafi rofið varnir
Þjóðverja fyrir austan Berlín og
hafi tekið Oranlienburg og
Frankfurt-við-Oder. Rússar 2Vi
km. frá miðhluta Berlínar, hafa
tekið 24 úthverfi borgarinnar.
Hitler sagður stjórna vörninná.
Búizt váð sameiningu rússneskra
og amerískra herja fyrir sunnan
Berlín. Her Pattons við landa-
mæri Tékko-Slóvakíu stefnir til
suðurs í átt til Munchen. Bretar
hefja lokaáhlaup á Bremen.
24. APRÍL. Rússar taka æ fleiri
úthverfi Berlínar. Stórskotahríð
þeirra á miðborgina linnir ekki.
Nazistar segja Hitler sjálfan
hafast við í borginni. Banda-
ríkjamenn sækja fram í Bayern,
eru um 6 km. frá Regensburg og
um 50 km. frá landamærum
Austurríkis. Sókninni á Ítalíu
haldið áfram. Bandamenn taka
borgirnar Spezia, Ferrara og Mo-
dena. Útgjöld Rretlands á síðast-
liðnu fjárhagsári urðu rösklega
6 milljarðar sterlingspunda. Ut-
anríkisráðherrar stórveldanna
fljúga til Sari Fransisco.
25. APRÍL. San Fransisco-ráð-
stefnan hefst. Tilgangur hennar
er að ganga frá skipulagi hins
nýja þjóðabandalags.
XXVIII. árg. Akureyri, fimmtudaginn 26. apríl 1945 17. tbl.
Ríkissljórnin rýfur loks þögnina um stríðsyf irlýsingarmál ið
Stjórnarflokkarnir felldii tillögu Fram-
sóknarmanna um hrein svör
Tillaga kommúnista jafngilti stríðsyfirlýsingu
Eftir méira en tveggja mánaða þögn um stríðsyfirlýsingarmálið
nafnkunna hefir ríkisstjórnin nú loksins birt greinargerð um mál-
ið. Var hún send höífuðstaðarblöðunum í gærkvöldi og jafnframt
lesiin í útvarp. Greinargerðin staðfestir í meginatriðum það, sem
Framsóknarblöðin höfðu áður upplýst í málinu: Tillaga Fram-
sóknarflokksins, þar sem því er lýst yfir, AÐ Íslendingar gerast
ekki styrjaldaraðili og AÐ íslendingar telja sig hafa haft þannig
samskipti við hinar sameinuðu þjóðir, að þéir itelja sig mega vænta
þess, að geta átt samstarfs með þeim um alþjóðamál framvegis,
var felld með atkvæðum allra þingmanna, nema Fram-
sóknarmanna og Péturs Ottesen.
JÓNAS JÓNSS0N
SEXTUGUR
Hinn 1. maí næstk. verður
Jónas Jónsson, alþingismaður,
sextugur að aldri. í tilefni þess-
ara tíma móta í ævi hans rita
þrír kunnir Norðlendingar
greinar um liann á öðrum stað í
blaðinu í dag. Er þar gerð nokk-
ur grein fyrir störfum hans í
þágu lands og þjóðar á undan-
förnum áratugum og verður
ekki gerð tilraun til þess að bæta
við það hér. En hitt telur blaðið
sér skylt að minna á og þakka, að
Jónas Jónsson var fyrsti hvata-
maður að stofnun Dags í árs-
byrjun 1918. Honum varð það
fyrstum manna ljóst, hvílík
vandræði það voru fyrir sam-
vinnumenn í Norðlendingafjórð-
ungi, að hafa ekkert málgagn
fyrir sig og sín sjónarmið. Fyrir
hvatning hans var ráðist í stofn-
un blaðsins. Útgáfan var í smá*
um stíl til að byrja með, en blað-
ið hefir fylgt þeirri þróun, sem
orðið hefir í byggðum samvinnu-
manna, og hefir vaxið og eflst
með hverjum áratug. Jónas Jóns-
son hefir oft léð hönd í því starfi,
ritað greinar í blaðið og stutt
drengilega að viðgangi þess á
annan hátt. Fyrir þetta allt vill
blaðið færa honum þakkir og
árna honum heilla, á þessum
tímamótum.
Lítill afli á vorver-
tíðinni, Róðrarhóf-
ust um sLmánaðamót
Seint í marz hófst vorvertíð frá
verstöðvum hér við Eyjafjörð.
Róið er frá Dalvík, Hrísey,
Grenivík og Litla-Árskógssandi.
Afli hefir verið mjög rýr það
sem af er. Fiskurinn er ýmist
hraðfrystur eða látinn í fisk-
flutninggskip, sem nú eru komin
norður hingað.
Kommnistar báru fram tiillögu,
sem jafngilti stríðsyfirlýsingu
og skuldbíndingu um að leggja
fram öll efni ríkisins, fjárhags-
leg og hernaðarleg, í baráttunni
við Möndvdveldin. Þingmenn
allir, nema kommúnistar,
greiddu atkvæði gegn þessari til-
lögu. Tillagan, sem samþykkt
var, er loðið og óhreint orðuð, í
þeim tilgangi, að því er virðizlt,
að sækjast eftir þátttöku í San
Fransisco-ráðstefnunni, án þess
að fullnægja þeim skilyrðum,
sem sett voru í orðsendingu
stórveldanna. Þessi Itilraun bar
engan árangur og er sóminn af
orðsendingunni af skornum
skammti.
Þetta eru helztu atriðin, sem
fram koma í greinargerð ríkis-
stjórnarinnar. Fer hún hér á eft-
ir, orðrétt:
„Um miðjan febrúar skýrði sendiherra
Bretlands á íslandi, ríkisstjórninni frá
því, að hinum sameinuðu þjóðunr og
samstarfsþjóðir þeina (AssociatedNations)
er hefðu sagt hjóðverj um og Japönum
stríð á hendur fyrir 1. rnarz 1945, mundi
boðin þátttaka á ráðstefnu, er halda ætti
innan fárra vikna, til þess að ræða um
framtíðarskipun heimsins (World organis-
ation). Jafnframt skyldu þessar þjóðir
undirrita Atlantshafssáttmálann og Was-
hington-sáttmálann frá 1. janúar 1942.
Þegar sendiherra Breta flutti þessi boð,
tók hann það skýrt og greinilega fram, að
ríkisstjórn Stóra-Bretlands'hefði falið hon-
um að forðast að hafa nokkur áhrif á
ákvörðun ríkisisstjórnar Islands í þessu
máli. Nokkru síðar bárust ‘híkisstjórninni,
fyrir milligöngu sendiherra íslands í Was-
hington, sams konar skilaboð frá stjórn
Bandaríkjanna. Var þar og beinlínis tekið
fram, að við réðurn einir hvað við gerð-
um. Er hér var komið, mæltist ríkisstjórn-
in til, að ísland sætti öðrum skilyrðum en
aðrar þjóðir og færði rök fyrir þeirri ósk.
Fáum dögum eftir það, bárust enn þær
fregnir frá Washington, að eigi þyrfti að
segja neinum stríð á hendur og eigi að
yfirlýsa stríðsástandi, heldur nægði, að
viðurkenna að hér hefði ríkt ófriðar-
ástand síðan 11. desember 1941 og undir-
rita téð sáttmála. Myndi þá litið á ísland
um. Hinn 25. febrúar bárust fregnir um,
■ið áðurnefndri ósk íslendinga væri synj-
að. Hinn 27. febrúar bar forsætis- og ut-
anríkisráðherra fram.á lokuðtun þing-
fundi, svo hljóðandi tillögu í málinu:
Alþingi álítur, að það sé íslendingum
mikil nauðsyn, að verða nú þegar þátt-
lakandi í samstarfi hinna sameinuðu
þjóða og telur, að vegna afnota Banda-
manna af Islandi i þágu styrjaldarrekst-
ursins, eigi íslendingar sanngirniskröfu á
því. íslendingar geta hins vegar hvorki
sagt öðrum þjóðum stríð á hendur, né
háð styrjöld, af augljósum ástæðum, sem
Alþingi felur ríkisstjórninni að gera grein
fyrir.
Sameiningarflokkur alþýðu, Sósíalista-
flokkurinn, bar fram hvohlj. breytingar-
tillögu:
fslendingar vænta þess, að þeir verði
laldir eiga rétt til að sitja ráðstefnu hinna
sameinuðu þjóða, þar sem þeir hafa:
1. Lánað Bandamönnum land sitt fyrir
hernaðarbækistöðvar.
2. Framleitt matvæli, eingöngu fyrir hin-
ar sameinuðu þjóðir, slíðan stríðið
hófst. 4
3. Flutt þessi matvæli til þeirra staða, er
Bandamenn hafa getað notfært sér
þau, og
t. við þessa starfsemi orðið fyrir mann-
tjóni, sem fyllilega er sambærilegt,
hlutfallslega við manntjón margra
hinna sameinuðu þjóða í styrjöldinni,
en þessi þátttaka íslendinga í styrjald-
arrekstrinum er sú eina, sem þeir eiga
kost á sakir algers vopnleysis þjóðar-
innar.
Þeir vænta þess því, að þessi þátttaka
verði þeim jnetin til jafns við beinar
stríðsyfirlýsingar annarra þjóða, sem hafa
möguleika til hernaðarlegrar þátttöku,
sem íslendingar hafa ekki.
Jafnframt lýsti flokkurinn yfir:
Sósíalistaflokkurinn lýsir því yfir, að
hann telur rétt, að ríkisstjórnin undir-
skrifi fyrir hönd íslands, Atlantshafssátt-
málann og aðrar samningslegar skuld-
bindingar hinna sameinuðu þjóða, að svo
miklu leyti, sem það samrýmist sérstöðu
íslands sem vopnlausrar þjóðar.
Enn fremur tilkynnti flokkurinn, að
hann mundi greiða atkvæði með tillögu
forsætisráðherra, ef tillaga flokksins yrði
felld.
Framsóknarflokkurinn bar fram svo
hljöðandi tillögu:
Sameinað Alþingi ályktar að lýsa yfir
því:
að íslendingar gerast ekki styrjaldaraðili.
að íslendingar telja sig liafa haft þannig
samkipti við hinar sameinuðu þ'jóðir,
að þeir telja sig mega vænta þess, að
geta átt samstarf með þeim um al-
þjóðamál framvegis. —
Breytingartillaga Sólíalistaflokksins var
'elld nteð 38 atkv. gegn 10. Tillaga Fram-
tóknarflokksiss var felld með 34 atk\-.
gegn 15. l'illaga forsætis- og utanríkisráð-
herra var samþykkt með 34 atkv. gegn 15.
- Var hún síðan tilkynnt sendiráðum
íslands erlendis, sem vilji Islendinga
I málinu. Hinn 28. febrúar, tilkynnti
endiherra Sovéti'íkjanna í Reýkjavík, að
rovctríkin hefðu sömu afstöðu til nrálsins
em Bretland og Bandarfkin. íslendingum
íefur ekki verið ltoðin þátltaka í léðri
ráðstefnu. — Reykjavík, 25. apríl 1915.“
Þai' með lýkur greinargerð
ríkissltjórnarinnar, og er erfitt að
tjá, hvernig réttlætanlegt var að
ieyna þjóðina þessum tíðindum
í tvo mánuði og birta ekki
fyrr en á þeim degi, er ráðstefn-
rn í San Fransisco var opnuð.
Öllum var vitað fyrir löngu, að
íslandi var ekki boðin þátlttaka.
Erlend blöð hafa greint frá því.
Það vekur sérstaka athygli í
ambandi við greinargerðina, að
Bretland og Bandaríkin tóku
það skýrt fram, að þau vildu
engin áhrif hafa á ákvarðanir ís-
'endinga í málinu. Var brautin
því greið fyrir hreina óg drengi-
lega yfirlýsingu af íslands hálfu
í samræmi við hlutleysi landsins
og vilja þjóðarinnar. Tillaga
Framsóknarmanna var í þessum
anda. En stjórnarflokkarnir
kusu aðra leið. Reynslan hefir
nú sýnlt, að hún hefir orðið þeim*
til lítils sóma.
ÞÁTTUR KOMMÚNISTA.
Þáttur kommúnista í málinu
er þannig vaxinn, að vert er að
Framháld á 8. síðu
Ennþá vantar 18 þús.
kr. írá bæjarbúum
til útgerðarf élagsins
Stofnun félagsins dregst
af þeim sökum
Fyrir nokkru var skýrt frá því
lrér í blaðinu, að ráðgert væri að
stofna hið nýja útgerðarhlutafé-
lag hér í bænum í sl. viku. Vant-
aði þá 21 þús. kr. til þess að lág-
marki hluJtaf járloforða væri náð,
en gert var ráð fyrir, að það fé '
mundi safnast næstu daga. Sú
hefir ekki orðið raunin, og hefir
félagið því ekki verið formlega
stofnað. Ennþá vantar unr 18
þús. kr. hlutafjárloforð til þess
að lágmarkinu, 540 þús. kr., sé
náð. Er þess að vænta, að bæjar-
búar láti félagsstofnunina ekki
sltranda lengi á þessari upphæð
og skrifi sig fyrir þessari upp-
hæð a. m. k., nú fyrir helgina. —
Verður þá hægt að halda stofn-
fund félagsins í nasstu viku.
sem eina hinna sameinuðu þjóða, en það
i veitti íslandi þátttöku í téðri ráðstefnu.
Eftir að utanríkisnefnd hafði fjallað um
tnálið, var það rætt á lokuðum þittgfund-
0»
\