Dagur - 17.05.1945, Síða 4

4
BAGUR
Fimmtudaginn 17. maí 1945
DAGUR
Ritstjóri: Haukur Snorrason.
Afgreiðslu og innheimtu annast:
Marinó H. Péturssön.
Skrifstofa í Hafnarstræti 87. — Sími .166.
Blaðið kemur út á hverjum fimmtudegi.
Árgangurinn kostar kr. 15.00.
Prentverk Odds Björnssonar.
Þriðji þátturinn.
'J'JALDIÐ er fallið f öðrum þætti hins mikla
harmleiks, sem háður hefir verið í Evrópu á
undanförnum árum. Fallbyssurnar eru þagnað-
ar og hyllingaróp og rúðubrothljóð frá áhorf-
endasvæðunum eru hljóðnuð. briðji og síðasti
þátturinn er um það bil að hefjast.
★
jþESSIR tveir þættir voru byggðir utan um
ágreininginn um rótgrónar hugmyndir mann-
kynsins um líf einstaklinganna í þjófélögunum.
Undirstöðum þeim, sem haldið hafa uppi menn-
ingu mannsins og þroska, var ógnað. Einræðis- og
árásarmennirnir slóu á strengi tilfinninganna í
brjóstum þegnanna, en þeir skýrskotuðu ekki til
rökvísi þeirra, dómgreindar né skynsemi. Til-
gangurinn var að vekja ótta, ágirnd, öfund og
hatur. Virðingin fyrir fornum dyggðum var upp-
rætt. Tortryggnin fór eins og eldur um löndin.
Engum, sem man mánuðina næstu fyrir stríðið,
getur dulizt það í minningunni, að þrumur
bjuggu í skýjabökkunum og veðrabrigðin nálg-
uðust óhjákvæmilega. Fallbyssurnar voru enn
þögular, en stríðið var byrjað.
★
/^G ÞANNIG var það árin næstu, áður en bar-
dagarnir byrjuðu. Þjóðirnar léku þá fyrsta
þátt hins algjöra, nýtízku stríðs. Árásarþjóðirnar
tefldu fram hugsjónasnauðum og_ hatursfullum
þjóðfélagskenningum, en lýðræðisöflin byggðu
vjrki á aldagamalli jörð frelsis og mannréttinda.
Upp úr þessum jarðvegi var annar þátturinn
sprottinn — viðureign herjanna og söngur fjtll-
.byssnanna. Stefið úr fyrsta þætti hljómaði þar öll
árin. Stríðið var andlegt ekki síður en efnislegt.
Vopnunum var beint að tilfinningum fólksins og
Itugsunum þess, þeim var ætlað að auka "traust
vina og veikja andlegt viðnám óvina. Nú er þess-
um þætti lokið. Tjaldið er fallið ofan á nokkrar
helztu persónurnar í leiknum, sem liggja blóði
drifnar víðs vegar um sviðið, eins og væri í 19.
aldar tragedíu. Orrustugnýrinn er horfinn héðan
austur í Asíu. Bergmálið eitt hljómar enn á stöku
stað.
★
gUMUM áhorfenda mun finnast, að sviðið sé
nú tilbúið til ákjósanlegra leiklausna, — gat-
an liggi nú beint og krókalaust frá „blóði, svita
og tárum“, til velmegunar og hagsældar, öryggis
og friðar. Vissulega er það eina von friðelskandi
manna um allar jarðir, að vegurinn liggi einmitt
þangað. En hætt er við, að einhverjum þyki leiti
bera á milli.
★
j RÆÐU sinni sl. sunnudagskvöld, sem skoða
mætti sem eins konar prologus fyrir þriðja
þætti, mælti Churchill nokkur varnaðarorð til
þjóðar sinnar. Hann lagði áherzlu á, að nú skipti
mestu máli fyrir brezku þjóðina að gæta þess, að
hin einföldu, miklu sannindi, sem leiðbeint hafa
henni á þrengingarárum styrjaldarinnar, verði
ekki kæfð á komandi friðarárum og hugmyndir
hennar um frelsi og lýðræði í málefnum þjóð-
anna verði ekki gerðar að innantómum plötu-
slætti; til lítils hefði verið barizt, ef tilbúnar
minnihlutastjórnir, studdar lögreglu, settust í
sæti leppstjórna Hitlers. Er ástæðu til að óttast
slíkt? Stóð ekki stríðið einmitt um rótgrónar hug-
myndir mannkynsins um frelsi einstaklinga og
þjóða, jafnrétti og lýðræði? Er líklegt, að sigur-
vegararnir virði ekki þær hugsjónir, sem hafa
gert-þetta stríð hugsjónastríð öllum öðrum stríð-
um fremur? Efinn um það, er leitið, sem felur
takmark friðarins. Pólland og Eystrasaltslöndin
eru vörðurnar, sem þar bera hæzt á vettvangi
alþjóðamála. í innanlandsmálum þjóðanna er
boðskapurinn um það, að allir þeir, sem ekki eru
tilbiðjendur kommúnismans, séu nazistar, hæfi-
leg viðvörun til þeirra, sem trúðu því, að frelsið,
BLÓÐGJAFIR Á OKINAWA.
Amersíkir herlæknar sprauta blóöi í særða, ameríska larvjgönguliða á Okin-
awa í Ryukyu-eyjum, milli Formosa og Japanseyja. Blóðið er ilutt í flugvél-
um irá Bandaríkjunum. Þúsundum mannslíia hefir verið bjargað í þessu
stríði með blóðsprautum. Borgarar í stríðslöndunum hafa getið blóðið til
þessarar líknarstarfsemi.
„Nýsköpun“ í „Verkam.“.
J£OMMÚNISTAMÁLGAGNIÐ hef-
ir allt í .einu fengið mikinn áhuga
á spítalamálinu. Meðan verið var að
heimta jafnrétti við Sunnlendinga í
spítalamálum og hver greinin af ann-
arri birtist hér í blaðinu um þetta
mál, þagði þetta háæruverðuga mál-
gagn lítilmagnanna. Þegar Framsókn-
ármenn báru fram hugmyndina um
fjórðungssjúkrahús var Verkam. svo
önnum kafinn við að útmála paradís-
ina í Rússlandi, að hann hafði nær
aldrei rúm afgangs fyrir þetta fram-
faramál eigins héraðs og landsfjórð-
ungs. En þegar málið er loksins kom-
ið i höfn og framkvæmdir eru um það
bil að hefjast, vaknar áhuginn allt í
einu og hver greinin af annarri er lát-
in á þrykk út ganga. En það undar-
lega Við þessa „nýsköpun“ er það, að
greinarnar fjalla miklu meira um
Framsóknarmenn heldur en sjúkra-
húsið! Nú eru það Framsóknarmenn
sem fjandskapast við bygginguna á
allan hátt, en kommúnistar sem berj
ast eins og ljón fyrir framkvæmdinni!
lýðræðið og réttlætið hefði sigr-
að, jafnskjótt og sumarvindarnir
höfðu blásið púðursvælunni af
vígvöllum Evrópu.
★
JjANNIG er umhorfs á fram-
sviðinu er fortjaldið lyftist
í þriðja þætti. í baksýn grúfir
dimmur skuggi neyðar og skorts
á gjörvöllu meginlandi álfunnar.
Þjóðirnar ganga nú til móts við
þurrð á fjölmörgum lífsnauð-
synjum. Um það verður ekki
villzt lengur. Það er því raunar
ekkert undarlegt þótt forráða-
menn lýðræðisþjóðanna skirrist
við að lofa þeim skjótfenginni
„nýsköpun" strax í kjölfar ófrið-
arins. Ennþá eru leiklausnir
hildarleiksins að verulegu leyti1
luildar þoku framtíðarinnar. —
Langir og erfiðir tímar fara í
hönd áður en sex ára vísindaleg
niðurrifsstörf verða bætt að
fullu og raunveruleg framför
gettir hafizt.
j LANGRI grein í síðasta Verkam.
ræðst hinn drenglundaði lýðræðis-
sinni, ritstj. blaðsins, með miklu" of-
forsi á Framsóknarmenn fyrir að þeir
vilja hindra byggingu spítalans. —
Ástæðuna telur hann þá, að þrír
nefndarmenn í bygginganefnd hafa
borið fram tillögu um að byggja spí-
talann annars staðar en í brekkunni
sunnan gamla spítalans. Þessir þrír
nefndarmenn eru Jakob Frímanns-
son og Stefán Ámason, kosnir af
Framsóknarfl., og Óskar Gíslason
byggingam., kosinn af Sósíalistafl. —
Þessa síðastnefnda láðíst ritstj. að
geta í grein sinni. Hefir líklega gleymt
honum. í grein sinni gengur ritstj.
fram hjá öllu því er máli skiptir og
réði afstöðu þessara þriggja nefndar-
manna: Þeim var ljóst, er þeir athug-
uðu þau gögn er fyrir lágu, að ekki
var hægt og ekki er hægt, að koma
sjúkrahúsinu fyrir á þeirri spildu, sem
bæjarstj. hafði ætlað því, nema með
því að rúm kringum húsið yrði nálega
ekkert og húsið sjálft þannig gert, að
enginn mundi una við. Þessu valda
staðhættir, sem Verkam.ritstj. lýsir
svo: „Fyrir sunnan lóðina er djúpt og
breitt gil. . . . fyrir neðan lóðina er
brött brekka-- fyrir ofan er hátt
upp á brekkuna.... “. Það voru
þessar staðreyndir, sem réðu afstöðu
Framsóknarmannanna tveggja og
Sósialistans, sem ekki er haldinn
blindu hatri á pólitískum andstæðing-
um, eins og Verkam.ritstj. virðist
þjást af.
gYGGINGANEFND var kosin 20.
marz sl. af bæjarstjórn og fullyrð-
ingar ritstj. um að hún hafi tafið mál-
ið er því algjörlega út í bláinn, sér-
staklega þegar þess er gætt, að riss-
teikning sú, er fyrir lá af húsinu, var
þannig úr garði gerð, einmitt vegna
staðhátta, að óviðunandi var og hefir
því ekki verið samþykkt. Er erfitt að
sjá hvernig bygginganefndin átti að
hefjast handa að láta grafa fyrir húsi,
sem ekki var ráðið um hvernig ætti
að vera útlits. Ritstj. bendir ekki á
nokkra leið til þess að leysa það
j vandamál, að koma byggingunni
þarna fyrir, svo að viðunandi sé, t. d.
án þess að aðalinngangur sé í kjallara
á móti hánorðri o. fl. Grein hans er
; þvi ekkert nema vindhögg, enda
munu flokksmenn hans hafa miklu
meiri trú á þekkingu Óskars Gíslason-
ar á þeim málum, sem hér um ræðir,
en heilindum ritstj.
Kostar lítið, en borgar sig
Þessi unga stúlka er reglulega
sumarleg. — Hún er í rauð- og
hvítskozkum kjól með hvítum
leggingum. Kápan er Ijósrauð,
blómið í hárinu hvítt og skórnir
hvítir.
hinu vistlega
KEA-hóteli og
drakk síðdegis-
sopa.
„Þarna ert þú,“
sagði einn ungur
maður um leið og
hann heilsaði ög
tók mig tali. „Eg
var að hugsa um
skrifa þér bréf —
ástarbréf! Ó, nei
annars, eg ætla að "
skrifa henni Pu-
ellu, og segja
henni frá bezta
meðali gegn
kvefi, sem eg hefi
nokkru sinni
komizt í kynni'
við. Hún kann að
meta slík ráð,
ekki satt?“
— Jú, blessaður
gerðu það allt
slíkt er vel þegið
og það eru ein-
nritt fjölmargir,
sem þjást þessa
dagana af kvefi og
munu eflaust
verða fegnir að
reyna þetta meðal
þitt. En hvað er
það? „Það segi eg
ekki,“ segir þá þessi Jón, „en eg skal skrifa Pu-
ellu þetta allt saman. — Það kostar lítið — fárra
króna glas hjá Brynju einu sinni í mánuði eða
svo — og það skal borga sig.“
— Jæja, það skyldi þó aldrei vera að eg vissi
hvað þú ert að fara — segi eg.
„Nei, nei, góða, þér dettur það ekki einu sinni
í hug,“ segir Jón.
— Það skyldi þó aldrei vera lýsi? Nú varð Jón
öldungis hissa: „Jú, upsalýsi var það, heillin!"
Og svo sagði hann mér, hvernig liann hefði
stöðugt Jrjáðst af kvefi — þegar eitt hafi verið að
skána hafi annað heltekið sig o. s. frv. Svo hafi
hann farið að taka upsalýsi — 1 matskeið á dag —
og kvefið var horfið eftir nokkurn tíma, „og síð-
an hefi eg ekki fengið kvef,“ bætti hann við.
„En nú skrifa eg ekkert bréfið til Puellu, fyrst
þti varst svona slyng að geta upp á þessu, en þú
mátt gjarnan segja frá þessu, því að þetta er hlut-
ur sem kostar lítið, en borgar sig“. Og þar með
var þessu kveflausi Jón horfinn út um dyrnar.
Puella.
SKÓTÍZAN EFTIR STRÍÐ.
J|G LAS nýlega í amerísku tímariti, að skótízkan
muni breytast mjög.
Allur sá urmull kvenna, sem unnið hefir fyrir
herinn á styrjaldartímanum, og með honurn, hef-
ir notað skó með lágum hæl, skó, sem voru gerðir
með það eitt fyrir augum að láta fótunum líða
vel og um leið allri manneskjunni. Nú eru þessar
stúlkur orðnar svo hrifnar af þessum skóm, að
margar þeirra munu eiga óhægt með að snúa aft-
ur til háu hælanna. Því er spáð, að innan skamms
tíma munu háu hælarnir heyra fortíðinni til.
ÖÐRUM stað hér í blaðinu er skýrt frá því,
að kort til styrktar kvennaheimili Hallveigar-
staða í Reykjavík, fáist nú í Hannyrðaverzlun
Ragnh. O. Björnsson. Hallveigarstaðir eiga að
verða kvennaheimili í höfuðstaðnum. Það er
kvenfélagasambandið þar sem gengst fyrir fjár-
söfnuninni. Ætlunin er, að Jjar verði nokkur
gistiherbergi fyrir utanbæjarkonur. Þetta er gott
og þarft mál, og þótt konur hér liafi í mörg horn
að líta og hugsi fyrst og fremst um velferðamál
sín heima, ættu þó þær, sem það geta, að styrkja
málefnið með því að kaupa kortin,