Dagur - 05.07.1945, Síða 5

Fimmtudaginn 5. júlí 1945
D AGUR
»
Saga um 280 þús. kr. óleyfilegan in§affagsins fé„kk (;kvittaða
& 1 • *-* : notu tyrir upphæo, senr hann til-
innflutning og furðulega réttarsætt
Framhald af 1. síðu
í þeim mánuði, sem liðinn er
síðan þetta var opinbert gert,
hefir lítið verið um fregnir af
heildsalamálunum, en 21. júní
sl. birti Skutull enn grein um
málið og rakti þar ýtarlega það,
sem kunnugt er um verzlunar-
starfsemi þessa fyrirtækis for-
manns Nýbyggingarráðs. Degi
þykir rétt, að birta hér á eftir frá-
sögn Skutuls, svo menn geti gert
sér greinvfyrir því, hvaða sjónar-
mið réðu-því í innsta hring ríkis-
stjórnarinnar, að réttarsætt var
leyfð í svo víðtæku og furðulegu
máli. Skutull segir:
„Skýrt var frá' því fyrir nokkru
að komizt hefði upp um stórfelld
verðlagsbrot og óleyfilegan inn-
liutning vöru hjá tveimur fyrir-
tækjunr í Reykjavík, S. Árnason
8c Co. og Brynju. Bæði þessi fyr-
irtæki eru eign Jóhanns Jósefs-
sonar alþm. og formanns Ný'-
byggingarráðs og Gunnars Guð-
jónssonar skipamiðlara. Var og
skýrt frá því, að gerð hefði verið
réttarsætt í málurn þessum, og
hefðu hin brotlegu fyrirtæki fall-
izt á að greiða samtals 40 þús. kr.,
þar af 10 þús. kr. sekt.
Skýrðu Reykjavíkurblöðin —
þó ekki Morgunblaðið — frá
þessu í örstuttum fréttaklausum,
en um nánari. atvik málsins var
vandlega þagað.
Til annarrar umræðu.
Um það leyti sem ritstjóri
Skutuls kom til Reykjavíkur í
byrjun þessa mánaðar hafði Tím-
inn birt meginkafla greinar
þeirrar, er Skutull birti í vor um
mál S. Árnason 8: Co. og Brynju.
En það mál var þannig vaxið, að
fyrirtæki þessi höfðu reynzt sek
um verðlagsbrot og óleyfilegan
inn flutning. Málalok urðu svo
Jrau, að eigendur fyrirtækjanna
höfðu fyrir rétti gengið inn á 40
þúsund króna greiðslu í sektir og
vegna ólöglegs hagnaðar.
Um þetta mál hafði ríkt mikil
þögn, enda voru aðaleigendur
hinna seku fyrirtækja þeir Jó-
hann Þ. Jósefsson alþingsfnaður,
formaður Nýbyggingarráðs og
Gunnar Guðjónsson skipamiðl-
ari, tengdasonur Magnúsar Jóns-
sonar guðfræðiprófessors.
Tíminn hafði nú rætt nokkuð
um málið í framhaldi áf grein
Skutuls. Jóhann Jósefsson hafði
hótað stefnu að því er Morgun-
blaðið skýrði frá daginn eftir, og
síðan kom heillar síðu grein í
Morgunblaðinu til varnar S.
Árnason &: Co. og Brynju. Grein-
arhöfundur sá virtist hafa nána
kunnugleika á skjölum þessara
mála og vitnaði í þau orðrétt í
ritsmíð sinni. Mátti því fara
nærri um, hver höfunduririn
væri, sem vörninni stýrði fyrir
hin seku fyrirtæki. — Þar með
var hafin örinur urnræða um
málið.
Fixrðuleg þögn og leynd.
Nú vildi ritstjóri Skutuls auð-
vitað afla sér sem gleggstrar vitn-
eskju um þetta mál og gekk á
fund sakadómara og óskaði eftir
að fá að kynna sér allan gang
þessara mála af réttarskjölunum
sjálfum. Er ekki annað vitað, én
að til þess eigi blöð fullan rétt í
opinberum málum, sem fyrir
dómstólana koma. — En það
furðulega skeður, að sakadómar-
inn synjaði um allar upplýsingar
í málinu og kvaðst ekki telja sér
heimilt að veita aðgang að rétt-
arskjölum þeim-, er um þessi mál
fjölluðu. Sanra sagan endurtók
sig hjá formanni Viðskiptaráðs,
en til hans leitaði Skutull einnig
um upplýsingar í málinu, þar
sem Viðskiptaráðið er stefnandi
í málinu. Hann taldi þó málinu
ekki lokið af hendi Viðskipta-
ráðs, og vildi því engar upplýs-
ingar gefa á þessu stigi málsins.
Nú vill Skutull spyrja: Hvað á
þessi leynd að þýða um þetta
mál? Er þarna eitthvað meiri-
háttar svindilbrask á ferðinni,
sem umfram allt verði að fela
>vegna fínna rnanna?
Málið verður að upplýsast.
Reyndar þarf ekki lengur að
spyrja slíkra spurninga. Hér er
um svo furðulegt mál að ræða,
meginatriði þess eru komin í há-
mæli í liöfuðborginni. Enda fór
það svo, að þrátt fyrir alla leynd
stjórnarvaldanna tókst Skutli úr
ýmsum áttum að afla sér það ná-
innar vitneskju um mál þessi, að
ólíklegt má telja, að ekki nægi til
þess -að knýja fram opinberar
umræður um þau af hendi réttra
aðila. En úr því sem komið er,
verður allra hluta vegna að telj-
ast heppilegast og æskilegast, að
dík mál fáist upplýst til fulls. —
Þjóðin á heimtingu á að fá vitn-
eskju um, hversu vel og trúlega
einstaklingar og stéttir hafa hald-
ið vörð um heiður og sjálfstæði
hins íslenzka lýðveldis á þessu
fyrsta ári Jress. — Hefst nú yfirlit
yfir Jiessi furðumál fjármálalífs-
ins íslenzka:
Verð fagsbro tii n.
Fyrir um Jrað bilárisíðan
komst það‘ upp að allmikið af
bollapörum og annarri leirvöru
frá ofangreindum fyrirtækjum
hafði verið selt með hærri álagn-
ingu en heimilt var samkvæmt
verðlagsákvæðum. Hafði fyrir-
tækið ekki sent vörureikninga^ia
til verðlagsstjóra eins og skylt er
en þegar Jieirra var krafizt, var
koniið með alls konar skýringar
til að réttlæta verknaðinn, svo
sem að vöntun hefði kornið fram
í vörusendingunni, Jrvert ofan í
opinber vottorð frá amerískum
yfirvöldum.
Til þess að gera þetta sennilegt
var látin fara fram eins konar
vörutalning, sem þó sumpart á
sér stað eftir að búið er að selja
nokkuð af vörunni. Eins og hún
var framkvæmd var vitanlega
ekkert ntark á henni takandi, en
samt sem áður tókst fyrirtækinu
að fá endurgreiddan toll út á
vottorð „teljaranna" fyrir þann
hluta vörusendingarinnar, sem
þeir töldu að hefði vantað.
Til þess að draga úr verðlags-
brotinu var einnig lagður fram
óeðlilega hár vártryggingarreikn-
ingur. Var harin framleiddur á
þann hátt, að starfsmaður fyrir-
tækisins fór á skrifstofu vátrygg-
síðan greitt á haiia og sendi síðan
sem fylgiskjal til verðlagsstjóra.
Hinn óleyfilegi hagnaður af
varðlagsbrotinu var við réttar-
sættina áætlaður 30 þús. kr„ en
að öðru ekki gerður, upp í þessu
máli.
Inunflutningsmálið.
Inn í réttarsættina er svo flækt
öðru óskyldu máli, sem að öllu
samanlögðu er margfalt alvar-
Jegra en hitt, og sýnir ennþá bet-
ur Jrað hyldýpi spillingar, sem
ríkjandi er í verzlunarmálunum.
IJjjphaf Jressi máls er Jrað, að
frá Ameríku kemur vélskipið
„Bragi“ með vörusendingu til
ofangreindra fyrirtækja. Fyrir
Jressum vörum voru engin inn-
l'lutningsleyfi, enda sumpart um
að ræða algera bannvöru, sem
alls ekki hefði komið til mála að
leyfa innflutning á frá Ameríku
vegna skipaskorts. í Jressari vöru-
sendingu voru m. a. leikföng,
jtelsar og ýmsar tízku- og tildurs-
vörur.
Fyrirtækið hafði gefið ujijd, að
vörur Jrær, sem Jrað hafði flutt
inn í algeru leyfisleysi og inn-
flutningsleyfi vantaði fyrir,
hefðu kostað ca, 13 þús. dollara.
Einnig þetta mál var kært til
sakadómara af formanni Við-
skiptaráðs, en af einhver^um
ástæðum var það mjög lítið
rannsakað og því að síðustu sleg-
ið saman við fyrrgreint verð-
lagsbrot sömu manna og með
réttarsættinni ákveðinn samtals
10 Jrús. kr. sekt fyrir bæði málin.
Viðskiptaráð skyldi ráðstafa
hinni innfuttu bannvöru.
Kárnar gamanlið.
Þegar að því kom, að Við-
skijrtaráð skyldi ráðstafa vör-
unni, kemur það allt í einu í ljós,
eftir að hún er búin að vera í
vörslu tollayfirvaldanna í marga
mánuði, að andvirði vörunnar,
sem flutt hafði verið inn í algeru
heimildarleysi, er ekki 13 Jrús.
dollarar heldur 43 þús. dollarar,
eða ca. 280 þús. kr. íslenzkar að
innkaupsverði. Geta menn gizk-
að á hvert útsöluverð slíkrar
vörusendingar í heild hefði orðið
að viðbættum tollum, og allri
álagningu.
Er nú heimilt að sjryrja:
Nær nú réttarsættin góða
einnig til þessarar viðbótar? Og
hvaða afstöðu hafa stjórnarvöld-
in tekið til þessa atriðis?
Lánað úr tóllinum.
Auk þess sem varan reyndist
vera meira en þrefallt meiri að
verðmæti en upp hafði verið gef-
ið, kom það nú einnig í ljós, að
tollayfirvöldin höfðu sýnt hinum
brotlegu fyrirtækjum þá sér-
stöku greiðvikni að lána þeim
nokkurn hluta vörusendingar-
innar, vafalaust í trausti þess, að
slíkir menn sem formaður Ný-
byggingarráðs og félagi hans
hefðu alla sína pappíra í stakasta
lagi.
Það, sem fannst í tunnunum.
Þegar tollayfirvöldin voru að
athuga vörur þessar kom það í
Ijós, að í umbúðunum voru ekki
einungis sjiil, leikföng, sam-
kvæmistöskur og ráptuðrur,
íeldur einnig álitlegur skjala-
bunki. Við nánari athugun á
lonum konr í ljós, að Jrar voru
ekki aðeins „faktúrur" til hins ís-
enzka fyrirtækis, heldur höfðu
einnig slæðst Jiar með nokkrir
reikningar lrá amerískum verzl-
unarfyrirtækjum til þess fyrir-
tækis sem seldi vörurnar hingað.
Sýndu Jressir reikningar, að
rað fyrirtæki sem mun heita
„Northern Export Co.“, hafði
eyft sér að leggja á vöruna allt
upp f 100% af irinkaupsverði
less.
Northern Export Co.
Þetta fyrirtæki mun vera skrá-
sett sem amerískt fyrirtæki, en
aðaleigendur munu vera íslend-
ingar, sem dvelja, eða eru búsett-
ir í Ameríku. Hefir leikið grun-
ur á því, að ýmis íslenzk heild-
sölufyrirtæki hefðu sambönd við,
eða hefðu beinlínis komið sér
upp slíkum leppfyrirtækjum, til
Jress að leggja á vöruna í Amer-
íku og senda heim með henni
reikninga, er sýna liærra verð en
hið raunverulega innkaupsverð,
þar sem Viðskijrtaráð hefir neit-
að að taka gilda reikninga frá ís-
lenzkum umboðsmönnum í
Ameríku. Með þessari aðferð ér
allt verðlagseftirlit Viðskiptaráðs
gert að engu, með því að talið
hefir verið óframkvæmanlestt að
ganga úr skugga um, hvort vöru-
reikningar frá fyrirtækjum skrá-
settum í Ameríku, séu ófalsaðir.
En heildsalamálin flest, sem
nú bíða dóms, eru hins vegar ris-
in af því að íslenzkir umboðs-
menn fyrirtækja hér, hafa lagt
meira á vöruna en leyfilegt er
samkvæmt reglum Viðskiptaráðs,
en það hefir leyft þeirn að taka
5% umboðslaun. En í þessu sér-
staka dæmi eru að verki menn,
er leggja allt að 100% á vöruna
fyrir sams konar ómak og hinir
íslenzku umboðsmenri hafa.
Má af þessu greinilega ráða, að
ekki muni öll kurl koma til
grafar, þótt hin svokölluðu heild-
salantál verði til lykta leidd.
Fi-umreikningarnir fljúga til
Ameríku.
En sagan er ekki öll enn. Svo
óheppilega vildi til, að þegar
verðlggseftirlitið ætlaði að fara
að rannsaka reikningana, sem
slæddust upp úr tunnunum,
voru þeir ekki lengur á sínum
stað. Höfðu tollayfirvöldin lánað
þinu brotlega fyrirtæki reikning-
ana til athugunar, en það hafði
aftur lánað þá heildsala einum,
sem hafði fengið flugferð til
Ameríku á vegum hins opinbera
til að kaupa síldartunnur. Hafði
hann af einhverjum ástæðum
tekið reikningana með sér þang-
að.
Eitthvað mun þó hafa skilað
sér aftur af reikninguum, svo
ekki verður nauðsynlegt að gera
út leiðangur til Ameríku til að
hafa upp á þessum óvenjulegum
skjölum, ef einhverjum skyldi
detta í hug að koma þeim á
landsskjalasafnið til minningar
um verzlunarhættina á fyrsta ári
hins íslenzka lýðveldis.“
Hér lýkur frásögn Skutuls og
má með sanni segja, að hún sé
ekki alls ófróðleg. Ennþá hefir
enginn orðið til að andmæla því,
að rétt sé frá skýrt. Stjórnarblöð-
in þegja um þessi mál öll, nema
J>egar J>au tilkynna, að formaðnr
Nýbyggingarráðs hafi höfðað
meiðyrðamál gegn þeim blöðum,
sém leyft hafa sér þann munað
að skýra gang opinberra mála á
íslandi á því herrans ári 1945. —
Kommúnistablöðin halda áfram,
að heirnta afnám Viðskiptaráðs
og umsjá innflutningsverzlunar
yjóðarinnar í hendur Nýbygg-
ingarráðs, undir formennsku
íerra alþingismannsins úr Vest-
mannaeyjum. Þau hata hins veg-
ar ekki talið það holt fyrir sam-
vizku flokksmanna sinna, að geta
að neinu • um þessa furðulegu
málsmeðferð alla, eða skýra fyrir
lesendum sínum hvernig menn-
irnir, sem búa við aðstöðuna,
nota J>að traust, sem j>eim er
sýnt. Kommúnistaforyztan þegir
um hneykslismál heildsalanna.
Sjálfstæðisblöðin þegja um
ávirðingar nýríku kommúnista-
burgeisana. Þannig stendur
„stjórn alþýðunnar“ í ístaðinu
fyrir hagsmuni neytendanna á ís-
landi á öðru ári stjórnarsam-
vinnu hinna nýríku.
Prjónasilkikjólar
nýkomnir.
Skemman
Hafnarstræti 108.
NÝKOMIÐ:
veggfóður
Hallgr. Kristjánsson.
Brekkugötu 13.
MIIIIIIIIMIIIIIIIIIMIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIt 111111111111111111111»
- -
jNÝKOMIÐ:
I Tennisspaðar
j Tennisknettir
j Badmintonspaðar
j Badmintonknettir j
j Golfkylfur i
E E
j Golfknettir
j Golfkylfupokar !
j Knattspyrnu-
legghlífar
~ r E
| Iþróttabindi o. fl. j
jBrynjólfur Sveinss. hf. j
i Akureyri
Barnavagn
til sölu. Tækifærisverð. Uj>j>-
lýs. i Brekkugötu 2 (miðhæð).