Dagur - 29.11.1945, Qupperneq 3

Fimmtudaginn 29. nóvember 1945
DAGUR
3
EINAR ARNASON
Á EYRARLANDI, SJÖTUGUR
Fyrir nálega fjörutíu árum,
eða um 1906, urðu straumhvörf
í samvinnumálum Eyfirðinga.
Áður hafði starfað lijá þeim lít-
ið pöntunarfélag um tuttugu ára
skeið. En það var svo lágreist, að
starfsemin hafði litla þýðingu
fyrir verzl’un héraðsbúa. Nú var
skipulaginu breytt. Félagið opn-
aði sölubúð á Akureyri og kosin
var finnn manna stjórn. Eftir
það jukust viðskiptin svo mjög
ár . frá ári, að nú er þetta litla
samvinnufélag oi'ðið stærsta smá-
söluverzlun landsins. Þýðing
þess fyrir verzlunarviðskipti og
afkomu sveitafólkisns og íbúa
bæjanna verður aldrei að fullu
metin, enda hefir það átt mjög
mikinn þátt í hinum miklu og
margvíslegu framförum, sem
orðið hafa í Eyjafirði síðari árin.
Einn af þeim mönnum, sem
kjörinn var í stjórn Kaupfélags
Eyfirðinga árið 1906, var Einar
Árnason á Eyrarlandi, sem átti
70 ára al'mæli sl. þriðjudag. Allt
frá þeirri stundu hefir hann
óslitíð setið í stjórninni og verið
foianaður hennar frá 1918 til
þessa dags. Árið 1928 var Einar
kosinn í stjórn S. í. S., og tók
einnig þar við formennsku, er
andlát Ingólfs Bjarnarsonar bar
að höndum. Honum hefir því
hlotnazt sú vegsemd og sá vandi,
að vera um áratugi æðsti starfs-
maður tveggja voldugustu sam-
vinnusamtaka landsins ,sem svo
mikla þýðingu hafa haft fyrir
hreyfinguna í heild. Þetta sýnist
mér hafa verið ærið verkefni fyr-
ir einn mann, en við svo búið
átti þó ekki að standa. Fleiri
störf kröfðust starfskrafta þessa
trausta manns, og má einkum í
því sambandi geta þess, er Ey-
firðingar skoruðu á hann árið
1917 að bjóða sig l'ram til þing-
mennsku. Einar var fremur
tregur til að takast þann vanda á
hendur, enda mun það hafa ver-
ið skapi hans næst að gefa sig
ekki við öðru en búskapnum og
samvinnumálunum. Samt fór
s'vo, að hann bauð sig frarn og
náði kosningu. Var hann síðan
þingmaður Eyfirðinga fullan
aldarfjórðung, eða til ársins
1942, er hann gaf ekki kost á sér
lengur. Þetta sýnir hið rnikla
traust, sem Einar hefir jafnan
haft heima í lréraði og annars
staðar. Hið sarna kom og í ljós
hjá þingflokki Framsóknar-
jnanna, þegar Magnús Kristjáns-
son ráðherra féll frá, því að þá
var það Einar, sem valinn var til
að skipa sæti hans.
Einar Árnason getur með
ánægju litið yfir farinn veg á
þessum merkilegu tímamótum.
Honunr hefir verið trúað fyrir
rniklu, en hann hefir líka leyst
störf sín vel af hendi. Persónu-
lega er mér bezt kunnugt um af-
rek hans í þágu samvinnuhreyf-
ingarinnar. Það hefir ekki allt-
af verið létt að vera formaður
Sambandsins, einkum hin síð-
ustu ár, þegar hreyfingin tók að
fjölmargra háskaskerja í hring-
iðu stéttabaráttunnar og áróð-
ursins. En Einari hefir tekizt
með lægni og lipurð að leysa
svo formannsstörfin af hendi, að
flestir hafa við unað.
Eg vil þakka Einari á Eyrar-
landi mikilsverð störf í þágu
Sambandsins, og ágæta samvinnu
á umliðnum árum. Jafnframt
vil eg óska þess, að honurn rnegi
enn um stund auðnast að vinna
að heill og framförum sveitar-
innar okkar og framþróun sam-
vinnuhreyfingarinnar í landinu,
með jafn mikilli giftu og verið
hefir hingað til.
Sigurður Kristinsson.
Sl. þriðjudag varð Einar
Árnason alþm. á Eyrarlandi sjö-
tugur. "Fyr á tímum þóttu 70 ár
hár aldur og þeir sem honum
náðu voru taldir gamalmenni.
Enginn, sem þekkir Einar,
mundi þó hafa þau orð um
hann, því svo unglegar er hann
ásýndum sem sextugur væri og
starfskraftar hans eru á mörgum
sviðum með öllu óskertir.
Eg ætla ekki að rekja hér æfi-
sogu Einars á Eyrarlandi, enda
vona eg að hún geti ekki orðið
fullsögð nú, sökum þess, að hann
eigi eftir að bæta við hana álit-
legum kafla. Á einstaka atriði í
æfi hans mun eg þó aðeins
drepa til skýringar.
Einar er fæddur að Hömrum
í Eyjafirði. Þar bjuggu þá for-
eldrar hans og þar ólst hann upp
hjá þeim. Hamrar eru svo nærri
Akureyri, að Einar gat gengið í
barnaskólann þar. Sá skóli mun
í þá daga hafa verið illa búinn
að ýmsu því, sem nú þykir
óhjákvæmilegt í skólum. En
ekki er að efa það, að hinn vel
gefni drengur frá Hömrum hefir
notfært sér kennsluna eins og
gekþ Einar svo í Möðruvalla-
skólann. F.kki mun sá skóli held-
ur hafa verið vel búinn að lrúsa-
kynnum og kennslutækjum, eft-
ir nútíma kröfum, en við hann
störfuðu góðir kennarar og það-
an útskrifuðust margir piltar,
sem síðar urðu mestu merkis-
menn á ýmsum sviðum. Hygg eg
að þar hafi rhestu um valdið, að
í þá daga sóttu fáir skólann aðr-
ir en þeir, sem fundu hjá sér
innri hvöt til þess; lángaði til að
fræðast og mannast.
Ekki er að efa, að þessi skóla-
ganga Einars hefir verið honum
og nauð-
gott veganesti í lífinu
synlegur undirbúningur undir
oau störf, sem hann hefir síðar
leyst af hendi.
Á unglingsaldri var Einar um
tíma við verzlun á Akureyri.
Ekki dreg eg í efa, að hann hafi
átt kost á að halda því starfi
áfram og það þótti í þá daga
framavegur að gerast verzlunar-
maður, en Einar undi því ekki.
Sveitin og störfin þar drógu
hann til sín. Svo hefir og verið
jafnan síðan, að sveitin á Einar,
ef svo má að orði kveða. í sveit-
inni sinni hefir hann lifað og
starfað alla æfi að heita má.
Einar hefir búið á Eyrarlandi
síðan árið 1901. Það sama ár
gekk hann að eiga konu sína,
Margréti Einarsdóttur, hina
ágætustu konu, sem hefir staðið
við hlið hans í blíðu og striðu.
Má segja að þau hjón hafi gert
garðinn frægan. Eyrai'land var
Þegar Kaupféálagi Eyfirðinga
var breytt úr fremur aðgerðar-
litlu pöntunarfélagi í nútíma
kaupfélag árið 1906, var Einar
samtímis kosinn í stjórn þess og
Iiefir síðan átt sæti í henni, eða í
nærfellt 10 ár, en formaður fé-
lagsins hel'ir hann verið síðan
1918. Ekki ætla eg að fara að
lýsa viðgangi félagsins á þessum
árum. Þess gerist ekki þörf, því
að flestum landsmönnum er
nokkuð um Jrað kunnugt. Ekki
segi eg heldur að Einar á Eyrar-
landi hafi einn gert KEA að því
sem þáð nú er. Þar hafa auðvit-
að margar hendur að unnið og
]>á fyrst og fremst framkvæmda-
stjórar félagsins, sem hafa verið
hinir rnestu ágætismenn hver
lram af öðrum. En hitt segi eg,
og um það er mér kunnara en
mörgum öðrum, að hvert fram-
faraspor, sem félagið hefir stigið
á liðnum árum, hefir Einar stutt
með ráðum og dáð, að forusta
hans í stjórn KEA hefir verið
með ágætúm og að með lægni
sinni .hyggindum og lipurð hefir
honum jafnan tekist að sameina
félagsmenn til samstilltra og
drengilegra átaka, Jregar Jtörf
hefir krafið, þó skoðanamunar
hafi stundum gætt, eins og í öll
um félagsskap frjálsra manna.
Kaupfélag Eyfirðinga á því Ein
ari Árnasyni mikið að þakka eft
ir nærfelt 40 ára starf í stjórn
þess og margs er að minnast frá
þessum árum, þó ekki sé hægt að
fara út í þá sálma í stuttri blaða-
grein.
Eins og kunnugt er hefir Ein
ar einnig verið formaður Sam
bandsins nú um nokkur ár. Ekki
þekki eg starf hans þar jafn vel
og í stjórn KEA. Það veit eg þó,
að hann nýtur í því starfi hins
mesta trausts samstarfsmanna
sinna og raunar allra samvinnu-
manna landsins, enda munu þeir
kostir, sem hafa gert hann að
óumdeildum forustumanni ey
firzkra samvinnumanna, einnig
njóta sín í hinu stærra verksviði
Heill og heiður samvinnufélags-
skaparins mun líka vera mesta
og heitasta áhugamál Einars.
Þó við Einar séum samsýsl
ungar frá fæðingu, þá þekkti eg
hann ekkert í æsku, enda voru
þá litlar samgöngur á milli
Öxnadals og inn-Eyjafjarðar. Eg
man fyrst eftir honum í janúar-
nránuði 1910. Við vorum þá
báðir staddir á stjórnmálafundi
Hann sem þátttakandi en eg sem
áheyrandi, Jrví að eg hafði ekki
atkvæðisrétt þá. Fundur þess
var kominn í nokkrar ógöngur
Tillaga hafði verið borin fram
iúsavíkurbrél
Húsavík 22. nóv.
Varla taka svo tveir menn hér
tal saman, að ekki sé minnst á
góðu tíðina. Og vart muna elztu
menn slíka tíð og þessa, sem nú
er búin að standa í hálft ár. Á
ressum þrem vikum, sem liðnar
eru
að segja að kornið hafi frostnótt.
Hér sézt ekki nýfallinn snjór á
hæstu fjallatindum og jörð öll
sumarþýð.
Jarðvinnslutæki Jrau, sem flutt
rafa verið hér inn í héraðið á
undanförnum árum, eru búin að
brjóta mikið land í haust og sunt
inna ennjrá. Bæði hér við sjó-
inn og fram um sveitir, liggur fé
úti og má sjá hornahlaup á
ömburn.
lítil jörð og jafnvel talið „harð-
verða svo víðtæk og lenda milli, kostur var á. Eftir fermingu
hin
bezta
á
balakot". Nú er það
bújörð og fáir nrunu þeir
landi hér, sem komnir eru til
vits og ára, að ekki hafi þeir
heyrt Eyrarlands getið og hús-
bóndans þar.
Einar á Eyrarlandi er kunn
astur fyrir þátttöku sína í þjóð-
málum og samvinnumáluin.
sem að vísu gekk í þá átt er
fundarmenn vildu, en ýmsum
Jrótti þó óljóst orðuð og tæplega
frambærileg. Þá kvaddi Einar
Eyrarlandi sér hljóðs og sýndi
fram á veilur tillögunnar með
ljósum rökum, en þó af hógværð
og prúðmennsku. Bar hann síð
an fram breytingartillögu, þar
(Framhald á 5. slðu).
af nóvember, er varla hægt
vikulega milli
Bílar renna hér
Reykjavíkur og Húsavíkur
hlaðnir vörum. í sambandi við
ressa bílflutninga sagði einn sjó-
maður hér, að þarna sæi maður
góða mynd af nýsköpun stjórnar-
innar, og benti á hlaðinn bíl,
sem var að koma frá Reykjavík.
Að flytja nú 2 tonn á bíl frá
Reykjavík norður í land, en
binda öll skip við landfestar,
væri víst það, sem korna ætti.
•
Hér hefir rjúpnaveiði verið
sótt fast í haust. Stór hópur
slíkra hermanna hefir lagt
Reykjaheiði undir fót myrkr-
anna á milli. Mun Kaupféálag
Þingeyinga vera búið að taka á
móti allt að 20 þús. rjúpum.
Óvíst mun vera ennþá um
verð á þessari vöru, en hætt við
að það verði ekki hátt, því að
læamboð mun vera mikið.
í sambandi við rjúpnadrápið
haust, rifjast upp fyrir rnanni
vísa Guðmundar Friðjónssonar,
sem hann orti um rjúpnaskytt-
urnar:
Æskan tifar upp um fjöll
ólm og hrifin sprangar.
Blóði drifin eru öll
eyðiklif og drangar.
Til viðbótar þeim fréttum
sem birtust í „Degi“ seint i okt.
sl.um sláturfjármóttöku og kjöt-
þunga hjá Kaupfél. Þingeyinga í
haust, skal þess getið, að Jóliann-
es Jóhannesson bóndi á Geiteyj-
arströnd í Mývatnssveit, heimti á
með dilk eftir allar göngur. Var
þessum kindum slátrað, eins og
öllu öðru fé í þeirri sveit. Vigt-
aði dilkskrokkurinn 29,5 kg. og
ærskrokkurinn 53 kg. Var þetta
Jryngsti dilskrokkur, sem lagður
var hér inn í haust.
★
Sautjánda þ .m. var Aðalbjörg
Sigvaldadóttir jarðsungin hér í
Húsavík. Aðalbjörg var fædd á
Lundarbrekku í Bárðardal árið
1876. Fluttist barn að aldri út í
Aðaldal með foreldrunt sínum.
Var seinni kona Sigtryggs Hall-
grímssonar, sem eitt sinn var
bóndi á Hóli í Köldukinn og
víðar í þeirri sve'it. Voru þau
hjónin í mörg ár hér í Húsavík
og andaðist Sigtryggur hér. Síð-
ustu ár æfi sinnar dvaldi Aðal-
björg sál. á heimili dóttur sinn-
ar, frú Ingibjargar Sigtryggsdótt-
ur, á Hrafnabjörgum við Akur-
eyri.