Dagur - 05.09.1946, Blaðsíða 5

Dagur - 05.09.1946, Blaðsíða 5
Fimmtudagur 5. september 1946 D AG U R 5 SÍÐUSTU DAGAR BERLÍNARBORGAR j RÉT|TARHÖLDUNUM í Nurnberg hafa flestir hinna ákærðu nazistaleiðtoga haft sams konar vörn fram að bera: Þeir liafa reynt að koma ábyrgðinni á glæpum, sem þeir geta ekki neit- að að hafa drýgt, af sér yfir á fjóra menn, sem ekki eru við- staddir réttarhöldin, nefnilega Hitler, Göbbels, Bormann og I limmler. Það má telja ólíklegt, að þessi vörn þeirra beri til- ætlaðan árangur, því að í bezta falli geta hinir ákærðu nazista- leiðtogar haldið því fram, að þeir hafi ekki valdið upphafinu, en ábyrgðinni á verkunum geta þeir ekki neitað. Engu að síður er augljóst, að fjarvist þessara í jögurra höfuðpaura nazistaveld- isins hefir verið notfærð út í yztu æsar af hinum ákærðu. Ritstjóri Dags hefir farið þess á leit við mig, að eg ritaði eitthvað fyrir blaðið um þessi efni, og eg hefi boðið honum stutta lýsingu á til- drögunum að hvarfi þessara fjög- urra stríðsglæpamanna. Endalok Hinunlers alkunn. Síðustu æfidagar Himmlers eru enginn leyndardómur, sem alkunnugt er. Hann framdi sjálfsmorð í brezkri varnarstöð í Luneburg. Andlitsgríma hans er í eigu brezkshershöfðingjaogsitt hvað úr fórum hans er ýmist í höndum einstaklinga eða safna. Öðru máli gegnir með hina þrjá. Örlög þeirra eru engan veginn eins kunn, því að þau tilheyra sögunni um síðustu daga Berlínarborgar, sem hvergi hefir verið birt til þessa. Einn Var bjartsýnn. Eftir að herir Bandamanna höfðu brotizt í gegnum varnar- virki Þjóðverja hjá Avranches, í ágústmánuði 1944, vatð það aug- ljóst öllum Þjóðverjum, sem ein- liverja grein gerðu sér fyrir því, sem var að gerast, að Þýzkáland mundi bíða ósigur og raunveru- lega gæti ekkert forðað landinu frá þeim forlögum. Á þessu var þó ein undantekning. Einn bjartsýnismaður var eftir í rík- inu. Og það var sjálfur ríkisleið- toginn, Adolf Hitler. Allt fram í aprílmánuð 1945 hélt Hitler fast við þá trú sína, að Þýzkaland mundi vinna lokasigur og fyrir- skipaði miskunnarlausar aftökur allra þeirra, sem leyfðu sér að minnast á ósigur. Það var ekki fyrr en 22. apríl, að hann gaf upp vonina um sigur og á þeim degi hefst hin leynilega saga um síð- ustu daga Berlínarborgar. Eg nefni þessa sögu „leynilega" vegna þess, að fæstir kunna nokk- ur skil á lienni, en allar stað- reyndir eru eigi að síður þekktar og vitneskjan á rökum reist. Um það bil 20 aðalpersónur tóku þátt í þessum lokaþætti og helm- ingur þeirra komust til hernáms- svæða Breta og Bandaríkja- manna, voru þeir handteknir og yfirheyrðir og allt þetta leiddi til þess, að mögulegt varð að binda saman þræðina og fá Eftir H. R. Trevor-Roper Fyrri grein H. R. Trevor-Roper var m'ajór í berzka hernum og honum var af brezku herstjórninni falið að rannsaka endalok Hitlers og samstarfsmanna hans og síðustu daga Berlínarborgar undir nazistiskri stjórn. Ameríska stórblaðið New York TIMES hef- ir nýlega birt grein eftir Trevor-Roper um þessi efni og í haust mun koma út bók eftir hann um sama viðfangsefni. — Majór Trevor-Roper hefir verið gestkomandi hér í bænum að undanförnu. Hann hefir góðfúslega ritað eftirlfarandi grein fyrir Dag. einfaldur. Á ráðstefnunni 22. apríl hafði Hitler sagt hershöfð- ingjunum að taka við fyrirskip- unum frá Göring, sem mundi betur til þess fallinn en ltann, að ganga til samninga. Göring hafði fregnir af þessu, þar sem hann dvaldi í Bæjaralandi, og hann sendi jiegar skeyti til Hitlers, þar insvik, heldur misreiknaði liann rás viðburðanna. 1 fyrsta lagi gerði hann ekki ráð fyrir að Ber- lín mundi verjast eins lengi og raun varð á, í öðru lagi taldi hann öruggt að hann mundi taka við af Hitler og í þriðja lagi ætl- aði hann, að ekkert mundi vitn- ast um viðræður sínar við Berna- glögga mynd af því sent gerðist. ' en semja og Göring getur Loks má geta þess, að skjöl, sem það betur en eg.“ gert sem hann bað um staðfestingu 1 dotte. 1 reyndinni komust fregn- hans á þessari skipun. Skeyti ! ir um þær á kreik og í blöðin þetta komst í hendur Bormanns, jhinn 28. apríl og þá var Hitler sem útskýrði það þannig fyrir enn á lífi. Hitler, að Göring væri að sækj- náðust hjá Dönit'z aðmírál og fé lögurn hans í Flensborg tryggja sannleiksgildi frásagnarinnar og auk þess tókst um síðir — eftir spennandi eltingaleik — að hafa upp á erfðaskrá Hitlers og gift- ingarvottorði, sem komið hafði verið fyrir til varðveizlu á fjór- um stöðum í landinu. U msátnið. Hinn 22. apríl var Hitler í Berlín. Þýzkaland hafði þá nær því verið sniðið í tvo hluta og Berlín var allt að því umkringd. Margir af æðstu herslröfðingjun- um og nazistaleiðtogunum — þar á meðal Göring — höfðu þegar yfirgefið borgina og komið sér fyrir í Bæjaralandi. En þennan dag bárust fregnir, sem urðu til þess að Hitler gaf upp alla von um björgun. Síðasta herstjórnar- bragð hans — allsherjar útrás SS- liðsins frá útborgum Berlínar — hafði mistekist gjörsamlega. Hitler varð fyrst æfur við þessi tíðindi — fékk eitt af hinum frægu reiðiköstum. „Allir hafa blekkt mig,“ hrópaði liann. „Herinn hefir logið að mér. Oö nú hefir SS-liðið brugðist mér gjörsamlega!“ Hershöfðingjarn Idýddu þögulir og undrandi á Hitler formæla öllum nema sjálf um sér og kenna þeirn um fyrir- sjáanlegan ósigur. Því að stríðið var tapað, játaði hann. Spurning- unni um það, hvort hann mundi hörfa til Bæjaralands — en ákvörðun um það hafði beðið í tvo daga — var nú svarað. „Hver, sem vill, getur farið,“ sagði Hitl- er, „en eg verð kyrr hér.“ Hann kvaðst mundi verða í Berlín og fremja sjálfsmorð þegar fall borgarinnar yrði ekki lengur umflúið. Hershöfðingjarnir and- mæltu þessari ákvörðun hans, en henni varð ekki breytt. Þeir báðu urn fyrirskipanir, en hann vildi engar gefa. Þeir gætu snúið sér til Görings, sagði hann, því að þótt Göring væri fallinn í ónáð, var hann ennþá lögmætur erfingi ríkisleiðtogans. Einn liershöfðingjanna andmælti þessu og kvað engan þýzkan her- mann mundi berjast undir stjórn Görings. Hitler svaraði: „Nú er ekki lengur að tala um að berj- ast, ekkeYt er eftir til að berjast með. Nú er ekki um annað ræða Þessa nótt var skipun Hitlers ldýtt. Allir, sem vildu forða sér, reyndu að gera það, því að nú voru síðustu forvöð. Eftir urðu með Hitler þeir Göbbels, Bor- mann, Brydorf liershöfðingi, fulltrúi Bormanns, og Krebs hershöfðingi, formaður þýzku herstjórnarinnar. I tvo' daga voru gerðar margar tilraunir til þess að fá Hitler til þess að hverfa frá ákvörðun sinni og fá hann til þess að flýja úr borginni, en án árangurs. Eins og ævinlega, þegar Hitler hafði ákveðið eitthvað með sjálfum sér, varð því ekki um þokað. Hann mundi verða kyrr og deyja í Berlín, nema ef Berlín yrði leyst úr umsátrinu. Og smátt og smátt taldi hann sjálfum sér trú ast eftir að fá Hitler settan af. Hitler gein við agninu, fyrirskip- aði handtöku Görings og setti hann frá öllum embættum, einn- ig frá réttinum til að taka við af j sér. Seinna tók Bormann það upp hjá sjálfum sér, að fyrirskipa j aftöku Görings, en því var ekki sinnt. Trúgjarn leiðtogi. Þáttur Himmlers er ekki eins einfaldur. Himmler var furðu- lega trúgjatn, hafði um hönd stjörnuspár og alls konar hindur- vitni. Jafnframt var hann algjör- !ega triir Hitler. Þessir tveir eig- iideikar lians áttu nú í innbyrðis baráttu. Annars vegar hafði hon- um verið talin trú um, af fram- gjörnum undirmönnum sínum, að Hitler væri orðinn brjálað- ur og þess vegna væri greiðfær leið fyrir hann að verða „fúhrer". Hins vegar gat hann ekki fengið um að hægt væri að leysa borg- si§ lil Þess að hefjast handa gegn ina úr umsátrinu. Það átti 12. lærimeistara sínum, sern hann þýzki herinn, undir stjórn ennþá trúði á sem lausnara þýzku Wencks, að gera, en ef Wenck Þjóðarinnar. Fregnirnar um ráð- mistækist — og Hitler vissi ekki' að her hans var þegar gjörsigrað- ur — þá væru örlög hans ráðin. Og eftir tvo daga frá þessurn at- burðum, var Berlín gjörsamlega umkringd og umsátur Rússa um bækistöð Hitlers í Kanzlarahöll- inni hófst. Stormasamar tíðir. Ef stormasamt var i bækistöð Hitlers í kanzlarahöllinni 22. apríl þá má segja að ennþá hvassar hafi blásið 28. apríl. Að kvöldi þess dags bárust fregnir um viðræður Himmlers og Bernadottes til ráðuneytis Göbb- els og þaðan beinustu leið til Hitlers. Um leið brast á fárviðri í kjallaranum, þar sem Hitler liafðist við. Þetta varð honum of- raun. Himmler — dertreueHein- rich — hafði svikið foringjann. Þessa nótt var mikið um að vera í kjallaranum í kanselleríinu, en þar hafði verið heldur dauft og athafnalítið dagana næstu á und- an. Fyrst gekk Hitler frá því, hver ætti að taka við af honum, því að nú var Göring úr sögunni. Það var ekki Himmler, sem varð fyrir valinu, heldur Dönitz. Lík- legt er að Dönitz hafi haft stuðn- ing Bormanns, því að hann hafði þá eiginleika til að bera, sem Bormann helst kaus. Þessu næst sendi Hitler eftir trúnaðarmanni Himmlers, Fegelein. Fegelein þess'í hafði í rauninni enga hug- mynd um áætlanir Himmlers og var jrar að áuki tengdur Hitler jrar sem liann var giftur systur Evu Braun. En fjölskyldu- tengsl máttu sín nú einskis, því stefnuna 22. apríl leystu Himml- er úr þessum vanda. Fyrst Hitler ætlaði að verða kyrr í Berlín og fremja sjálfsmorð, þegar hún félli Rússurn í hendur — og það mundi verða innan tveggja daga —, þá áleit Himmler sjálfsagt, að að hann var leiddur út og skot- Mikilvæg ráðstefna. Ráðstefnan 22. apríl var mik- ilvæg fyrir margra hluta sakir. — Þannig hljóta Himmler og Gör- ing að hafa litið á, og Jrá ekki síð- ur Bormann, sem jróttist hafa íáð þeirra beggja í hendi sér, en þá taldi liann hættulegustu keppinauta sína. Því að menn verða að gera sér ljóst, að allt fram á síðustu stundu lifðu þess- ir jrýzku leiðtogar ímyndaða valdadrauma. Þeir gátu ekki lengið sig ti! þess að trúa því, að ' valdadögum þeirra væri óaftur- kallanlega lokið, og þess vegna kepptust þeir allir við að hreppa linossið, sem þeir héldu að væri — arfleifð Hitlers. — Göring var hinn löglegi erfingi, en Himmler var talinn líklegastur til þess að verða „foringi". En Bormann, sem hataði Jaá báða, ætlaði sér að fá útnefningu til lianda ein- hverri ópólitískri toppfígúru, sem mundi síðan taka við fyrir- skipunum frá honum. Þáttur Görings. Þáftur Görings er augljós og eftir þessa tvo daga mundi hann verða orðinn ríkisleiðtogi, án þess að þurfa að svíkja Hitler, og væri honum ]>ess vegna ó- hætt að hefjast þegar dranda. Himler var í þessum hugleiðing- um þegar hann kom ti! Lúbeck I ti! fundar við Bernadotte greifa, formann sænska Rauðakrossins, sína. og bauðst til þess að sjá um upp- gjöf Þýzkalands til handa Vest- urveldunum, jafnskjótt og hann hefði tekið við arfleifð Hitlers. Með jressu tilboði hugði Himml- er ekki, frekar en Göring, á drctt- inn. Þessu næst lét Hitler kalla fyrir sig embættismann til þess að framkvæma hjónavígslu og gekk að eiga Evu Braun form- !ega. Eftir athöfnina var slegið upp smáveizlu, en Hitler hvarf þaðan áður en henni væri lokið, til þess að lesa fyrir erfðaskrá í næstu grein ræðir majór Trevor-Roper um ástæðuna ti! bess að Hitler gekk í hjónaband- ið á síðustu stundu, og endalok hans, Bormanns og Göbbels. Bifreiða m gar Vátryggingardeild<^Þ' I

x

Dagur

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Dagur
https://timarit.is/publication/256

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.