Dagur - 17.10.1946, Qupperneq 2

•2
DAGUR
Fimmtudagur 17. október 1946
Ongþveitið innan
stjórnarflokkanna
Eins og Framsóknarblöðin
hafa margoft spáð og fært rök að,
ætlar samstarf stjórnarflokkanna
að enda með skelfingu. Komm-
únistar yfirgefa fyrstir hina hrip-
leku, sökkvandi stjórnarfleytu og
hafa flugvallarsamninginn að
átýllu fyrir brotthlaupi síntí. Því
trúir engin skyni gædd mann-
vera-, að kommúnistar leggi á
flótta úr ríkisstjórninni af þeim
ástæðum, sem þeir láta uppi, en
þær ástæður orða þeir á þá leið,
að með samþykkt flugvallar-
samningsins við Bandaríkin hafi
, landráðamemV” og „föðurlands-
svikarar" vitandi vits selt landið
og sjálfstæði þess í hendur er-
lendu stórveldi, sem hafi það eitt
í huga að rupla ísland og ræna
öllum efnislegum og andlegum
verðmætum og molda á þann
iiátt fullveldi og sjálfstæði ís-
lenzku þjóðarinnar.
Hvernig geta þeir menn, sem
láta sér vel lynda, að Rússar hafi
hundruð þúsunda hermanna í
þeinr löndum, sem liggja rnilli
heimalandsins og hernámssvæðis
þeirra í Þýzkalandi, tendrast upp
af heilagri reiði, þó að gerður sé
samningur um takmarkaðan og
tímabundinn afnotarétt Banda-
ríkjanna á flugvellinum við
Keflavík? Fáir munu þeir, sem
trúa jrví, að ærslagangur komm-
únista út af flugvallarsamningn-
um sé annað en fyrirsláttur. Hin
raunverulega ástæða fyrir flótta
Jreirra úr ríkisstjórninni er hins
vegar sú, að þeir þora ekki að
hafast þar lengur við, vegna þess
ástands, sem þeir hafa skapað í
landinu ásamt samstarfsflokkum
sínum. Því ástandi lýsir Þjóðvilj-
inn nú daglega í dálkum sínum,
og er það sannast sagt ófögur lýs-
ing.
Nú kunna einhverjir að segja:
Hvað er að marka það, sem
kommúnistar segja, um leið og
þeir yfirgefa stjórnarfleytuna?
En Jrá er að geta um annað
vitni, sem margir munu taka
meira mark á. Finnur Jónsson
ráðherra lýsti í útvarpsræðu um
flugvallarsamninginn því öng-
þveiti, sem undanfarandi stjórn-
arstefna hefði leitt yfir þjóðina.
Hann sagði, að fjáröflun til ný-
sköpunarinnar væri komin í þrot
og fé vantaði til allra fram-
kvæmda. Þótti þessum ráðherra
það lítil karlmennska af komm-
únistum að flýja af hólmi, þegar
mest reyndi á og riði á að gera
átak til björgunar. Kveður nú
við annan tón meðal æðstu
manna nýsköpunarinnar en fyrir
síðustu alþingiskosningar, þegar
öllum aðvöiunum og ráðum
Framsóknarmanna var svarað
með hæðnishlátri og hrópum um
Framsóknarróg og svart bölsýni.
En nú geta stjórnarliðar ekki
lengur dulizt. Staðreyndir hruns
og ófarnaðar, sem er bein afleið-
ing stjórnarstefnunnar, eru að
verða svo augljósar og áþreifan-
legar, að þeir geta sjálfir ekki
orða bundist og vitna frammi fyr-
ir állri Jjjóðinni, að Framsóknar-
menn með Hermann Jónasson í
broddi fylkingar liafi fyrir síð-
ustu kosningar og allt til þessa
dags lýst rétt því ástandi, sem
væri eðlileg afleiðing stjórnar-
stefnunnar. Stjórnarlið^r hafa
sannað réttmæti Jressara orða
Bjarna Snæbjörnssonar í Mbl.:
„Margir hafa augun opin fyrir
háskanum ,en vilja heldur þegja
en eiga Jrað á hættu að vera
stimplaðir sem svartsýnir alftur-
haldsseggir eða valin önnur
álíka hrópyrði af pólitískum
spekúlöntum.“
Landsmenn hafa Jrá fengið
samhljóða vitnisburð úr öllum
þremur stjórnarflokkunum um
„háskann", sem stafar frá stjórn-
arstefnunni. Það ætti að vera
fullnægjandi.
*
Síðasti „íslendingur" reynir að
leiða athygli lesenda sinna frá
öngþveitinu innan stjórnar-
flokkanna með því að rugla um
slæmt ástand í Framsóknar-
dlokknum. Ritstj. ísl. lætur
liggja orð að því, að sú stund
muni í nánd að Hermanni Jón-
assyni verði „varpað fyrir borð af
Framsóknarskútunni“, ef „hon-
um takist ekki áður að gera út af
við flokkinn“. Þessa frásögn
tengir ritstjórinn við flugvallar-
málið og talar um „hráskinns-
Ieik“ og „skrípalæti" Hermanns í
því máli.
Saga samningsmálsins er í
fám orðum á þessa leið:
Ólafur Thors leggur samn-
ingsuppkast fyrir Alþingi, sem er
þvílík handaskömm, að flokks-
menn hans í utanríkismálanefnd
sjá sig til neydda að breyta því
að miklum mun, þó að Ól. Th.
segði, að þingmenn hefðu ekki
annað að gera en segja já eða nei
við því, eins og það kom úr hans
höndum. Um Jretta segir ísl.:
„Breytingartillögur utanríkis
málanefndar, sem allar miðuðu
að því að gera orðalag samnins-
ins ótvírætt (leturbr. Dags) og
taka af allan vafa (leturbr. Dags)
um úrslitayfirráð íslendinga yfir
f iugvellinum og allri starfrækslu
þar“ o. s. frv. Hér játar ísl. að
upprunalegt orðalag samnings
Ólafs Thors hefi verið tvírætt og
vafasamt um yfirráð íslendinga
og starfrækslu, því að ella gat
ekki komið til mála að gera það
ótvírætt og vafalaust.
Fulltrúar Framsóknarflokks-
ins í utanríkismálanefnd, Jreir
Bjarni Asgeirsson og Hermann
Jónasson, lögðu sértillögur til
breytinga fyrir Alþingi. Mbl.
segir, að þetta hafi verið forms-
en ekki efnisbreytingar. Úr því
svo var, átti Sjálfstæðisflokkur-
inn að geta fallizt á þær, en því
var nú samt ekki að heilsa. Aftur
á móti hné allur Framsóknarfl.
á Alþingi (að J. J .undanskild-
um) til fylgis við tillögur þeirra
Bjarna og Hermanns, en eftir að
.Sjálfstæðis- og Alþýðuflokks-
menn höfðu gengið af þeirn
dauðum af eintómu stærilæti,
mun liver Framsóknarþingmað-
ur hafa hagað aikvæði sínu að
eigin vild án flokkssamtaka.
í hverju eT svo „hráskinns-
leikur" og „skrípalæti“, Her-
manns fólgin? Hvaða heimildir
hefir Isl. fyrir því, að Framsókn-
. arflokkurinn ætli að varpa Her-
manni fyrir borð iit af Jjcssu
máli?
Mun ekki sannast hér senr oft-
ar, að svo mæla börn sem vilja.
Líklega brennur ritstj. Isl. af
löngun eftir Jrví, að allt fari í bál
og brand í Framsóknarflokknum
eins og á stjórnarheimilinu, en
það eru engar líkur til, að sú von
rætist.
UM VÍÐA VERÖLD
Viðskiptastríð er hafið milli brezku
og amerísku skipafélaganna, sem hafa
farþegaskip i förum yfir Atlantzhaf.
Eftir að farþegaflutningar á sjó hóf-
ust að nýju, eftir stríðið, og allt til
þessa mánaðar, hafa brezk skip verið
nær því einráð í þessum siglingum.
Nú skýra brezk blöð frá því, að
Ameríkumenn muni hefja siglingar að
nýju, á stórskipinu „America", sem er
35.000 lestir að stærð. Jafnframt er
skýrt svo frá, að Ameríkumenn muni
lækka verulega fargjaldið á þessari
leið. Fyrsta ferð skipsins verður frá
New York 17. október. Fargjald á
fyrsta farrými verður 81 pund sterl-
ing, á „Cabirí' 52 pund og á „tourist-
class“ 40 pund. Þetta er langt neðan
við fargðjald brezku skipanna. Bret-
ar hyggjast nú setja stórskipið
„Mauretania" í siglingar á ný og á
það að bjóða svipað fargjald og
„America".
Eftir síðustu heimsstyrjöld hófst
svona viðskiptastríð í milli brezkra og
amerískra skipafélaga, unz samkomu-
lað náðist á ráðstefnu. Búizt er við, að
efnt verði til slikrar ráðstefnu áður
en langt um líður, til þess að skipu-
leggja þessar mikilvægu siglingar.
Hinn frægi brezki Jcappaksturs-
kappi Malcolm Campbell, hefir nú í
hyggju að hnekkja hraðameti hraðbáta
sem er 228 km. Campbell er 61 árs
gamall!

FRÁ BÓKAMARKAÐINUM

Horfnir góðhestar — Eg vitja
}>ín æska.
Glöggt og óljiigfrótt vitni er
Jrað um sterkan og óbrotgjarnan
kjarna íslenzkrar alþýðumenn-
ingar og Jrjóðlegrar ritlistar, að
alltaf öðru hverju birtast hér
merk og lífvænleg rit eftir al-
þýðumenn, sem oft og tíðum
l.afa lítillar , eða engrar skóla-
fræðslu notið cg lengst æfinnar
haft öðru fremur að sinna en að
föndra við penna og pappír.
Sannast oft í reynd og verki, að
heitara íijarta og öflugri, listræn
æð slær stundum undir velktum
og snjáðum stakki slíks fólks en
undir glæsibringu hinna verð-
launuðu og útvöldu atvinnuhöf-
unda og fagurkera bókmennt-
anna.
Bókaútgáfán Norðri hefir ný-
skeð sent á markaðinn tvær bæk-
ur af }>ví tagi, er að ofan getur —
kjörgripi mótaða í smiðju alþýð-
legra fræða og orðlistar. Hesta-
bók Ásgeirs frá Gottorp er ný-
stárleg að efni, því að fátt eitt
hefir verið bókfest af þeirri
miklu minningamergð, sem
bundin er við samskipti íslend-
inga og „þarfasta þjónsins" frá
upphafi íslandsbyggðar. í bók
þessari birtast frásagnir um
fjölda góðhesta og- eigendur
þeirra úr tveimur mestu hesta-
héruðum landsins, Húnavatns-
sýslum og Skagafirði. Hefst frá-
sögnin á þáttum um gæðinga
Jóns á Þingeyrum, hins alkunna
hestamanns og hagyrðings, föður
höfundar bókarinnar, en endar
á sögu Stíganda Jóns Péturssonar
frá Eyliildarholti. Margar hesta-
og mananmyndir prýða bókina,
sem er stærðarrit, röskar 400 bls.,
prentað með miklum ágætum í
Prentverki Odds Bjömssonar á
Akureyri.
Horfnir góðliestar er skemmti-
leg bók og fróðleg á sínu sviði,
rituð með mikilli frásagnargleði
og stíljrrótti. Ást höfundar á við-
fangsefnmu, . gæðingunum
horfnu, slær mjúku- og skæru
bliki á minningavef hans, merl-
aðan fjölda hestavísa og annarra
tækifærisvísna eftir ýmsa hagyrð-
inga og hestamenn ,en það
tvennt fer oft saman, svo sem al-
kunnugt er.
Ólína Jónasdóttir á Sauðár- •
króki helir þegar alllengi notið
hylli ljóðavina og vísnasafnara
um land allt, fyrir kveðskap sinn,
aðallega lausavísur. Nú hefir
lrttn safnað saman nokkrum vís-
um sínum og birt J>ær í snoturri
bók ásamt nokkrum bernsku-
minningum í óbundnu máli. —
Nefnist kverið: Eg vitja þdn,
æska, minningar og stökur — lát-
laust nafn og hlýlegt, eins og
innihaldið. Stökur Ólínu eru yf-
irleitt sérlega smekklegar og
fágaðar, hljóðlátlegar og yfirlæt-
islausar, gn víða hýrgaðar
græskulausri glettni, Jjó með ör-
litlum broddi kaldhæðninnar á
stöku stað. Dálítið }>unglyndis-
legur strengur er víðast sleginn
undir — jafnvel þar, sem gáski
hljómar þó í efsta tóninum, enda
beia bernskuminningarnar það
með sér, að ekki hefir jyerið und-
ir Ólínu mulið í uppvextinum —
og líklega sjaldnast á lífsleiðinni
allri. Henni er J>ó gjarnt til að
sjá einhvern sólskinsblett í sér-
hverri eyðiheiði mannlegrar
eymdar _og þungrar lífsreynslu,
gull í leirnum og grjótinu, bót í
hverju böli. Þegar einhver brýn-
ir hana á J>ví, að nú sé hún „flutt
á mölina“, eða henni gerist það
hugstætt sjálfri, verður henni að
orði:
Ef þó sé á öðru völ,
er J>að bótin, góði,
Þetta er þó íslenzk möl
engu lituð blóði.
En Jjótt vísur Ólínu séu snjall-
ar, margar hverjar, þykir mér þó
ekki rninni fengur í bernsku-
minningum hennar í óbundnu
máli. Þar er að finna margar
glöggar og fróðlegar skyndi-
myndir úr sveitalífi íslenzku og
menningar heimi, sem nú er óð-
um að breytast og líða undir lok.
— Báðar eru bækur þessar góður
fengur hverjum bókavini og lík-
legar til langlífis.
J.Fr.
Iðunnar
SJÓMANNA-LEÐURSTÍGVÉL
Kosta kr. 117.00 parið. —
Fást hjá kaupfélögunum og víðar.
Þessi stígvél hafa þegar hlotið við-
urkenningu allra, er reynt hafa.
la<HJ<HS<HKHKKKH><HÍ<HKHKH><H>p<HS<HJ<H3<HKH><HKHl<H><H><«H><H5<HÍ<H9<H
KS<BS<HS<BS<BS<HS<HS<HS<BS<HS<HS<HS<HS<HS<HS<HS<BS<HS<BS)S<HS<HS<BS<HS<HS<HS<HS
Aualýsið I „DEGI"
J<HS<HS<HS<HS<HS<HS<HKHS<HS<HS<HS<HS<HS<HS<HS<HS<HS<HS<HS<HS<HS<HS<HS<HS<BS<H5