Dagur - 26.03.1947, Side 2

2
Miðvikudagur 26. marz 1947
DAGUR
Blöð fyrrv. sfjórnar reyna að halda
þjóðinni í myrkri vanþekkingar
í síðustu alþingiskosningum
bentu frambjóðendur Fram-
sóknarflokksins og blöð hans
rækilega á þá hættu, sem þjóð-
inni stafaði af gjaldeyriseyðslu
fyrrv. stjórnar. Þeir færðu rök að
því, að hin mikla gjaldeyriseign
okkar yrði þrotin á árinu 1947,
ef áfram yrði haldið á sama hátt
og áður.
Talsmenn þáverandi stjórnar-
flokka staðhæfðu hins vegar, að
hættan, sem stjómarandstæðing-
ar væru að lýsa, væri í raun og
veru engin til, nema á vörum
Framsóknarmanna, er væru að
leitast við að blekkja þjóðina í
áróðunrsskyni í kosningastríð-
inu. Fullyrt var, að nægur gjald-
eyrir væri fyrir höndum. Eink-
um voru það þó talsmenn Sjálf-
stæðisflokksins, sem héldu þessu
fram.
Svo líður fram á haust. Þá upp-
lýsa Framsóknarblöðin, að er-
lendu inneignirnar væru nær á
þrotum. Morgunblaðið lagði sig
mjög fram í því að sannfæra
þjóðina um, að hér væri aðeins
Tímarógur á ferðinni.
Næst kemur að því, að full-
trúar Framsóknarflokksins í tólf-
manna nefndinni flytja tillögu
um að skipuð sé hagfræðinga-
nefnd, einn frá hverjum flokki,
til þess að taka út þjóðarbúið og
þar 1 innifalið að rannsaka gjald-
eyrisástandið. Með þessu átti að
fást úr því skorið, hvort fylgis-
menn stjórnarinnar eða stjórn-
arandstæðingar hefðu flutt þjóð-
inni sannara mál um gjaldeyris-
ástandið.
Tillaga Framsóknarmanna var
samþykkt. Fjórir stjórnmála-
flokkar útnefna sinn hagfræðing
hver til þess að gera skýrslu um
áhrif og afleiðingar fyrrverandi
stjórnarstefnu, svo að þjóðin fái
vitneskju um ástandið við stjórn-
arskiptin. Og auðvitað velur
hver flokkur þann mann, sem
hann trúir bezt til þess að leysa
starfið vel og samvizkusamlega
af hendi.
Eftir áramótin birtist álit hag-
fræðinganna fjögra almenningi.
Niðurstaða þeirra allra um
gjaldeyrisástandið er sú, að gjald-
eyri þjóðarinnar verði öllum ráð-
stafað áður en 2—3 mánuðir af ár-
inu 1947 séu liðnir.
Álit hagfræðinganna leiddi
þannig í ljós, að Framsóknar-
menn höfðu sagt þjóðinni sann-
leikann, en fylgismenn fyrrv.
stjórnar — og þó fyrst og fremst
Sjálfstæðisflokksblöðin — höfðu
sílogið að þjóðinni. En hvers
vegna? Vitanlega í þeim eina til-
gangi að halda þjóðinni í myrkri
vanþekkingar um hið sanna en
raunalega ástand, sem fyrrv.
stjórnarstefna hafi skapað.
Ef stjórnarblöðin hefðu treyst
sér til að hrekja niðurstöður hag-
fræðinganefndarinnar, hefðu
þau sannarlega ekki þagað. En
þau treystu sér ekki til þess að
hrekja neitt. Þess vegna tóku þau
það ráð að reyna að þegja nefnd-
arálitið í hel. Um þetta hafa þau
verið samtaka. En þau gæta þess
!að líkindum ekki, að þessi djúpa
þögn er sönnun þess, að þau telja
sig gjörsigruð í deilunni um
gjaldeyrisástandið.
Nú hefir borizt óvéfengjanleg
sönnun fyrir því, að hagfræðing-
arnir hafa ekki farið of langt, er
þeir sögðu að gjaldeyri þjóðar-
innar öllum yrði ráðstafað 2—3
mánuðum eftir síðustu áramót.
Heimild fyrir þessu er Lands-
banki íslands, sem hefir upplýs-
ingar allar um gjaldeyriseign á
hverjum tíma.
Samkvæmt upplýsingum frá
Landsbankanum er það stað-
reynd, að í lok febrúar sl. er búið
að taka ábyrgð á vörum og ávísa
fyrir um 44 milj. kr. meira í er-
lendum gjaldeyri en þjóðin á.
Þegar fyrrv. stjórn lætur af
völdum, er ástandið þannig, að
búið er að ávísa á allar tekjur tvö
síðastl. ár, alla inneignina, um
580 miljónir, og 44 miljónir þar
fram yfir.
Eftir að Tíniinn skýrði nýlega
frá gjaldeyrisástandinu eins og
það er, varð Morgunblaðið nær
ókvæða við, en segir þó, að sama
sé „innrætið" hjá því blaði, þ. e.
að skýra rétt frá málavöxtum,
þvert á móti því sem Mbl. gerir,
því það hamrar á því í sífellu, að
nógur sé gjaldeyririnn, og að
| fyrrv. stjórn hafi látið eftir sig
' dýran arf. Enn er haldið áfram að
blekkja þjóðina.
En þeir, sem ekki láta blekkj-
ast, spyrja: Hvers vegna var verið
að búa til stjórnarkreppu, sem
endaði með stjórnarskiptum, ef
ástandið var eins glæsilegt eins og
af er látið? Allt átti að vera í
blóma, tveir flokkar sammála og
höfðu meirihluta í báðum deild-
um þingsis. Þar við bættist svo
„kosningasigurinn mikli“, sem
mjög var rómaður af báðum þess-
um flokkum. Við þessu hefir
aldrei fengist neitt svar hjá fyrrv.
stjórnarflokkum. Þess þurfti
heldur ekki, því að svarið liggur
jóst fyrir öllum, sem vilja skilja.
Öll nýsköpun fyrrv. stjórnar var
strönduð vegna óviturlegra að-
fara og frámunalegrar eyðslu.
Það var því enginn annar kostur
en að kveðja nýja menn úr öllum
lýðveldisflokkunum til stjórnar-
starfa, til þess að bjarga því, sem
bjargað varð og halda nýsköpun-
inni áfram á traustara grundvelli
en áður.
Til þess að rétta nýsköpunina
við og festa hana þarf nýjar áiög-
ur á þegnana. Allt er uppetið og
peningaskortur til margvíslegra
framkvæmda. Nýjar álögur, þó
að til nytsamlegra framkvæmda
sé varið, mælast alltaf misjafn-
lega fyrir. Nýju stjórnarinnar
bíður því óvinsælt verk. En það
verður engu að síður að vinna.
Fyrrverandi stjórn hefir gerzt
stórbrotleg við þjóðina á tvennan
hátt. í fyrsta lagi hefir hún sóað
dýrmætum gjaldeyri í fullkom-
inni ráðleysu. í öðru lagi bætir
hún gráu ofan á svart með því að
blekkja þjóðina og reyna að telja
henni trú um, að aldrei hafi út-
litið verið jafn bjart og glæsilegt
sem nú, hún megi því vera ó-
hrædd, því að engin hætta sé á
ferðum.
Alþýðuflokkurinn er að vísu
hættur að túlka málið á þessa
leið, en blöð Sjálfstæðisflokksins
halda þessum málflutningi áfram
á ábyrgð Ólafs Thors. — Þetta er
hér ekki sagt í hefndarhug til Ól-
afs Thors eða af hatri til hans,
eins og „íslendingur“ er sífelt að
hampa, heldur til þess að segja
sannleikann afdráttarlaust. Það
er hið versta verk að telja mönn-
um trú um, a$ engin hætta sé
framundan, þegar hættan gín við
fótum manna. Þetta gera blöð
Sj.ílfstæðisflokksins. Hitt er aftur
brýn nauðsyn og skylduverk, að
vara menn við hættunni og fá
menn til að sjá hana og skilja, til
þess að geta forðazt hana. Þetta
gera Framsóknarmenn, og marg-
ir úr hinum núverandi stjórnar-
flokkum hafa snúizt á sveif með
þeim í þessu falli. Sjálfstæðis-
flokksblöðin ættu því að hætta
blekkingum sínum, því þær miða
til ills eins.
Það er fyrir öllu, að alþjóð sjái
cg skilji það bágborna ástand, er
nú ríkir. Þá fyrst er von til þess,
að hún vilji taka þátt í björgun-
arstarfinu með núverandi stjórn
og færa þær fórnir, sem þar út-
heimtast. Það er ólíkt karlmann-
legra en að stinga höfðinu í sand-
inn til þess að sjá ekki hættuna.
Það þarf að segja þjóðinni hreinskilnislega, hvernig
komið er
Útdráttur úr ræðu EYSTEINS JÓNSSONAR
við fyrstu uraræðu um fjárhagsráðsfrumvarpið
T UPPHAFI ræðu sinnar lýsti
E. J. því, að Framsóknarmenn
hefðu orðið fyrsti til að benda á
þær ráðstafanir, sem hér væru
fyrirhugaðar. Þeir hefðu strax
haustið 1942 flutt þingsályktun-
artillögu, þar sem lagt var til, að
komið yrði fastri skipan á fram-
kvæmdastarfsemi í landinu, svo
að tryggður væri forgangsréttur
framleiðslunnar og nauðsynlegra
framkvæmda. Það væri því á-
nægjuefni fyrir Framsóknar-
menn að styðja þetta frv., enda
væri nú kornið fram, að þeir
hefðu barizt fyrir réttu máli.
Hefði slík skipan verið tekin upp
fyrr, myndi margt fara nú á ann-
an og betri veg, en raun væri á.
Það er vegna hinnar slæmu
reynslu af glundroða og skipu-
lagsleysi undanfarinna ára, að
þetta frv. nýtur nú almenns fylg-
is.
TjAÐ er eitt meginefni þessa frv.,
að fjárhagsráð fær miklu
viðtækara vald en nokkur stofn-
un hefir áður haft. Það verður
ekki hægt að gera neinar meiri-
háttar verklegar framkvæmdir
né ráðast í ný fyrirtæki, án leyfis
þess. Ýmsir finna að því, að vald
láðsins sé þannig aðallega nei-
kvætt. Þetta má að vísu túlka á
þann hátt ,en þetta er þó ekki
raunverulega þannig. Það er ekki
hægt að gera það samtímis að
halda uppi stórfelldri nýsköpun
og nauðsynlegum framkvæmd-
um og leyfa sér jafnframt stór-
fellda eyðslu á öðrum sviðum.
Annað hvort verður að þoka fyrir
hinu. Fjárhagsráðið á að tryggja
forgangsrétt hinna nauðsynlegu
ftamkvæmda.
KAÐ almenna fylgi, sem þetta
frv. nýtur, stafar fyrst og
fremst af því fjárhagsástandi, sem
nú ríkir í landinu. Menn sjá allt-
af betur og betur að framleiðslan
og nauðsynlegar framkvæmdir
rnunu stöðvast, ef ekki er gripið
, til slíkra ráða. Skulu hér færð
nokkuð nánari rök að því.
| Framkvæmdastarfsemin hvílir
á þremur megin stoðum: Erlenda
gjaldeyrinum, vinnuaflinu og
fjármagninu innanlands. Án
þess, að þetta þrennt sé fyrir
hendi, verður lítið eða ekkert úr
framkvæmdum.
í STANDIÐ í gjaldeyrismálun-
um er nú þannig, að um sein-
ustu mánaðamót námu inneignir
jbankanna erlendis, að frádregn-
um nýbyggingareikningi, 44
milj. kr., en yfirfærsluábyrgðir
námu 58 milj. Auk þess lágu fyrir
leyfi frá viðskiptaráði, sem ekki
var búið að taka yfirfærsluábyrgð
á. Á nýbyggingareikningi voru
120 milj. kr., en veitt leyfi Ný-
byggingaráðs, sem ekki var búið
að yfirfæra, námu 150 milj. Öll-
um hinum miklu gjaldeyrisinn-
eignum hefir þannig verið eytt
og meira til og þó er enn ekki bú-
ið að greiða nýbyggingareikningi
15%, sem nú er ákveðið í frv. og
1946, sem hann á tilkall til. Það
má því vera hverjum manni ljóst,
að eigi að halda uppi verulegum
framkvæmdum í framtíðinni,
verður ekki hægt að leyfa sér aðra
eins gjaldeyrissölu á öðrum
sviðum og gert hefir verið undan-
farin ár. Það verður að draga úr
eyðslunni og það á að vera hlut-
verk fjárhagsráðs að tryggja for-
gangsrétt nýsköpunarinnar.
¥TM vinnuaflið er það að segja, j
^ að menn vantar nú á skip og
báta í talsvert stórum stíl og ýms-
ar nauðsynlegar byggingarfram-
kvæmdir hafa stöðvazt af vinnu-
aflsskorti. Ástandið í sveitunum
er alkunna. Enn er í ráði að auka
skipastólinn verulega og ýmsan
iðnað í þágu framleiðslunnar.
Þessar framkvæmdir hljóta að
stöðvast, nema sérstakar ráðstaf-
anir séu gerðar til að draga úr
hinum ónauðsynlegu fram-
kvæmdum.
ÍF fjármagninu innanlands er
það skemmst að segja, að rík-
isskuldabréf hafa mátt heita
óseljanleg um lengra skeið. —
Fjáröflun til hinna svokölluðu
nýsköpunarframkvæmda og
nauðsynlegra íbúðabygginga hef-
ir verið og er gersamlega stöðvuð.
Ofþennslan hefir valdið því, að
fjármagnið hefir sogast í ýmsa
braskstarfsemi og luxusbygging-
ar. Fjármagnið til nýsköpunar-
innar verður ekki tryggt, nema
dregið sé úr óþörfum fram-
kvæmdum og annarri ónauðsyn-
legri eyðslu.
npiL viðbótar þessu, sagði E. J.,
finnst mér rétt að geta
tveggja atriða, er komið hafa
fram í umræðunum.
Einar Olgeirsson hélt þvi fram,
að það skipti höfuðmáli, að
ákveðið væri í frv., að verja 25%
af andvirði útflutningsins til
verklegra framkvæmda í stað
15%, sem nú e rákveðið í frv. og
ákveðið er í lögunum um ný-
byggingaráð. Eg tel þetta ekki
skipta neinu máli, því að það
veltur mest á framkvæmdinni
hiá gjaldeyrisyfirvöldunum hver
niðurstaðan verður í þessum efn-
um. Haldi þau vel á, getur verið
hægt að verja 25% og jafnvel
meiru til nýsköpunarinnar. Sé
hins vegar ekki hugsað um að
spara á öðrum sviðum, getur svo
farið, að þessi ákvæði verði ekki
liöfð að neinu, eins og gert hefir
verið á seinasta ári. Aðalatriðið
ei því að vanda vel framkvæmd-
ina og draga úr gjaldeyriseyðsl-
unni, þar sem því verður bezt
komið við.
¥»Á taldi Einar Olgeirsson það
* mikinn ókost á frv., að fjár-
hagsráð á ekki að ráða yfir lán-
veitingum bankanna. Virtist
mega skilja á honum, að þannig
\æri leyst úr lánsfjárþörfinni til
nýsköpunarinnar. Þetta tel eg
mikinn misskilning, því að engin
trygging er fyrir því, að þeir hafi
slíkt fé handbært, nema þá með
aukinni seðlaútgáfu, en af því
gæti hlotizt ný og óviðráðanleg
verðbólga, enda er varað við
þessari stefnu í hagfræðingaálit-
inu. Hitt viðurkenni eg að sé
nauðsynlegt, að góð samvinna sé
milli bankanna og fjárhagsráðs
og að bankarnir megi ekki hafa
aðra útlánastefnu en ríkisstjórn-
in og fjárhagsráðið. Þetta ætti að
vera auðvelt að tryggja, þar sem
ríkisstjórnin og Alþingi ráða yfir
bönkunum.
Eg vil svo að lokum, sagði E.
J., árétta það, að ekki verður
hægt að ráða sómasamlega fram
úr þessum málum, nema menn
geri sér ljóst, hvernig ástatt er, og
að ekki er hægt að halda uppi
stórfelldri, óþarfri eyðslu á sama
tíma og koma á fram stórfelldri
nýsköpun.
DAGUR
fæst keyptur á eftirtöldum
stöðum:
Bókaverzl. Edda
Bókabúð Akureyrar
Verzl. Baldurshaga
Útibúi KEA, Brekkug.
Raftœkjaverzlun
Gústafs Jónassonar,
Grdnufélagsgötu.