Dagur - 04.02.1948, Blaðsíða 4

Dagur - 04.02.1948, Blaðsíða 4
4 D AGUR Miðvikudaginn 4. febrúar 1948 DAGUR Ritstjóri: Haukur Snorrason. Afgrciðsla. auglýsingar, innhcimta: Marínó H. Pétursson Skrifstofa í Hafnarstr.xti 87 — Sími 166 Blaðið kemur lit á hverjum miðvikudegi Argangurinn kostar kr. 25.00 Gjalddagi er 1. júlí Prentverk Odds Björnssonar h.f. Akureyri Málþófið um innflutnings- verzlunina MÁLGAGN Sjálfstæðisflokksins hér í bænum liefir tekið að sér að gegna undarlegu hlutverki í sambandi við umræður þær, sem orðið hafa í blöðum og á Alþingi, um fyrirkomulag inn- flutningsverzlunar og gjaldeyrisúthlutunar. Blaðið hefir yfirleitt tekið undir þá gagnrýni, sem fram hefir komið, bæði hér í blaðinu og ann- ars staðar, að núverandi skipan þessara máli feli í sér óviðunandi ranglæti gagnvart verzluninni í dreifbýlinu. Það hefir meira að segja nú nýverið birt frásögn, sem sýnir og sannar, að í veigamikl- um innflutningsgreinum fær lokaður hringur revkvískra stórkaupmanna bróðurhlut gjaldeyr- isins til ráðstöfunar og innflutningsfyrirtækjum úti á landi er neitað um sanngjarna hlutdeild. En þegar bent er á, að fram séu komnar tillögur um að leiðrétta þetta misræmi, og gera verzlunina eins frjálslega og hún getur verið á tímum hafta og gjaldeyrisskorts, þá bregst blaðið þannig við, að það snýst gegn þeim tillögum, án þess þó að benda á nokkrar aðrar leiðir, sem færar séu til þess að koma þessum málum í viðunandi horf. Ástæðan til þessa tvískinnungs í málfærzlu blaðsins er raunar augljós. Aðstandendur þess hér, kaupmenn og atvinnurekendur, finna sár- lega til þess, að núverandi skipan innflutnings- málanna er að koma starfsemi þeirra á kné. Þeir fara yfirleitt ekki dult með óánægju sína og kröfur um endurbætur. En á sama tíma er það eitt helzta áhugamál Sjálfstæðisflokksforust- unnai- í Reykjavik, og hinna fjársterku einstakl- inga, sem þar ráða mestu, að viðhalda þessari skipan, og rígbinda alla innflutningsverzlunina og yfirráð gjaldeyrisins innan landamerkja höf- uðstaðarins. Á sama tíma, sem flokkurinn játar fylgi við frjálsa verzlun og samkeppni, vinnur hann að því af öllum mætti, að viðhalda kvóta- skipulagi heildverzlana og spyrna gegn því, að fólkið í landinu fái að ráða því sjálft, hvert það sækir verzlun sína. Málgögn flokksins vitna sí- fellt í lögin um Fjárhagsráð, þar sem svo er mælt fyrir að þeir, sem geri bezt innkaupin og selji vörur sínar ódýrast í landinu, skuli sitja fyrir um innflutning, en hins vegar forðast þau alveg að gera grein fyrir því, hvernig þetta mat á verði og gæðum skuli framkvæmt. Og á meðan sitja innflutningsmálin í sama horfinu og fyrr, heild- verzlanirnar búa við ríkisverndaða kvóta af gjaldeyrinum, innflutningsverzlunin heldur áfram að takmarkast við landamerki höfuðstað- arins í sömu formunum og fyrr og öllu nýju framtaki í verzlunarmálunum er bægt frá. EIN MEGIN RÖKSEMD Sjálfstæðismanna gegn því að fela landsmönnum sjálfum úrskurð- arvaldið um það, hverjir selji vörur sínar ódýr- ast og hverjir skuli flytja inn til landsins, er sú, að það fyrirkomulag mundi hleypa af stað kapp- hlaupi um skömmtunarseðlana og segir „íslend- ingur“ sl. miðvikudag ,að slíkt mundi „koma svo miklum ruglingi á viðskiptin, að ekki yrði séð fyrir endann á slíku.“ Með svona röksemda- færzlu á að standa þversum í vegi fyrir eðlileg- um leiðréttingum á ranglátu verzlunarfyrir- komulagi. Það er alkunna, að ýmsir flokkar hafa kosningasmala og reyna með því móti að afla sér fylgis á kjördegi. MunuSjálfstæðismennallkunn- ygir slíkum starfsaðferðum. Þótt þessar aðferðir séu sízt til fyrirmyndar, hefir engum flogið í hug að fara fram á afnám almennra kosninga af þeim sökum, að þessi starfsemi „komi svo miklum ruglingi á þjóðmálin, að ekki yrði séð fyrir endann á slíku“, né heldur, að embættismannanefnd ríkisvalds- ins útnefni þingmenn fyrir þjóð- ina. „En „seðlakapphlaups“-rök- semdir Sjálfstæðismanna eru hliðstæðar slíkum tillögum. í inn- flutningsmálunum er um það að velja, að leyfa fólkinu í landinu að kjósa um það sjálft, hver skuli annast innflutninginn til landsins og dæma um verðlag og gæði, eða láta embættismannavald ríkisins hafa það úrskurðarvald í sínum höndum, svo sem verið hefir að undanförnu. Það er um að velja frjálslega verzlun, eftir því sem unnt er innan þeirra takmarka, sem ríkisvaldið verður að setja af völdum gjaldeyrisskorts, eða rígbundna kvótaverzlun, þar sem lögverndaðir forréttindahringir fá ákveðinn hluta innflutningsins eftir mati nokkurra embættis- manna. Um þetta stendur deilan og ekki annað. Það er sameigin- legt hagsmunamál samvinnu- manna í landinu, sem miklu rang- læti hafa verið beittir í innflutn- ingsákvörðunum ríkisvaldsins að undanförnu, og allrar annarrar verzlunarstarfsemi úti á landi, að landsmenn fái þetta dómsvald í sínar hendur, svo sem var, er verzlunin var frjáls. Þegar sú leiðrétting er fengin, er það á valdi landsmanna sjálfra, hvort samvinnuverzlun eða einkaverzl- un flytur inn vörurnar, eða hvort dreifbýlið fær réttlátan skerf inn- flutningsverzlunarinnar í sínar hendur eða ekki. Þeir, sem verzl- unarstarfsemi stunda úti á landi þurfa að gera sér það ljóst, hvort er æskilegra fyrir þá, að við- skiptamenn þeirra ákveði hlut- deild þeirra í verzluninni, eða hvort embættismannanefnd í Reykjavík á að gera það. Þegar þeir hafa gert það, fellur allt mál- þóf Sjálfstæðisflokksins um sjálft sig. FOKDREIFAR „Iíver cr kominn úti?“ Menn hafa veitt því athygli, að málgagn Alþýðuflokksins hér í bænum nefndi „glerhús" hér á dögunum i sambandi við umræð- ur um óhæfilegt starfsmanna- hald ríkisins, og það meira að segja „harla veikbyggt glerhús“. Gott er það, er menn eru svo sannfærðir um traustleika sinna eigin varnarvirkja að þeir treyst- ast til þess að herja á það, sem þeim finnst miður gert í kring um þá, og ætla verður, að þeir, sem á bak við múrana standa, viti gerzt um styrkleika þeirra. En einhvern vegin mun það samt álit manna, að oft hafi ör verið send úr traustara vígi en herbúð- um embættismannaflokksins, og að ekki muni oddurinn vera sár, sem brýndur er á annarri skrif- stofu almannatrygginganna hér af ritstjóra Alþýðumannsins. Það þarf brjóstheilindi til að hneyksl- ast á aðfinnslum um fjárbruðl og skipulagsleysi opinbei's starfs- mannahaldá þar í sveit. — Hér í blaðinu var skýrt frá því, að sam- kvæmt skýrslum atvinnumála- nefndar Reykjavíkur, væru nú 2500 manna lið á launum hjá ríki og ríkisstofnunum í höfuðstaðn- um einum saman. Þetta er stjórn- arkerfið — ríkisbáknið — þar syðra og var það umræðuefnið í grein þeirri, sem hneykslaði ritstjóra Alþýðumannsins. Það er öllum ljóst, að ríkið hefir fleiri starfsmönnum á að skipa en þess- um, t. d. starfrækja almanna- tryggingarnar tvær skrifstofur hér í bænum, og bá benda á að sem dæmi þess, að víðar sé þörf á betri skipulagningu og meiri hagsýni í rekstri opinberra stofn- ana en í höfuðborginni, þótt dæm in séu stærst og ljósust þar. Það er talandi tákn um ástand- ið, að langtum fleiri menn hafa framfæri sitt af skrifstofustörf- um hjá ríkiseinokunum og ríkis- stofnunum en af störfum við að- alútflutningsatvinnuveg þjóðar- innar í höfuðborginni. Mún fæst- um þykja ástæðulaust að á það sé minnzt. Hitt er auðvitað skilj- anlegt, að þeim Alþýðuflokks- mönnum sé það ekki sársauka- laust, að hróflað sé við embætt- ismennskunni og skriffinnskunni. Er hvort tveggja, að starfræksla opinberra stofnana yfirleitt, hefur ekki varpað neinum ljóma á ríkis rekstrarkenningar þeirra, og svo það, sem e. t. v. er þyngra á met- unum, að þeim hefur bragðast vel á brauðinu, sem útdeilt hefur ver ið af völdhöfunum í sambandi við alla hina opinberu „skipu- lagningu". Það er eins og flokks- stjórnin hafi skynjað það, að veg- urinn til hjartans liggur í gegn- um magann hjá æði mörgum fylgismönnum hennar. Hestinn munar um pundið. ÓFEIGUR í Skörðum lagði hnefann á borðið fyrir framan nefið á Guðmundi ríka og lægði þai' með ofsa hans. Þar bjó afl á bak við. Kommúnistar skilja yf- irleitt ekki annað tungumál en það, er Ofeigur brá fyrir sig, en þeir hafa ekki alltaf borið gæfu til þess að skilja það rétt. Á Þróttar- fundinum í Reykjavík ætluðu þeir að hrifsa til sín völdin með því að neyta aflsmunar, en dóm- greindina vantaði. Þeir beittu að vísu hnefunum, og sunnanblöðin segja að sumir fundarmenn hafi verið bláir og blóðugir að viður- eigninni lokinni, en þótt atgangur væri harður og afls væri neytt, skorti undirstöðuna, rétt mál að verja. Kommúnistar höfðu því ekki annað fyrir snúð sinn en nokkur blá augu, heimsókn lög- reglunnar og fyrirlitningu lands- manna. Nú reyna þeir að láta svo, sem fregnirnar af þessum ein- stæða fundi séu „falsaðar“, rétt eins og “áætlun M“ í Þýzkalandi á dögunum, þar sem skemmdar- verkin áttu að færa þeim valdið. í mótmælayfirlýsingu sinni verða þeir þó að viðurkenna að „óeirð- ir hafi orðið á aðalfundi félags- ins“. Upplýst er einnig, að leitað var aðstoðar lögreglunnar í Reykjavík, og sunnanblöðin telja að rannsókn verði gerð í tilefni af kosningunum í félaginu. Eftir þessar upplýsingar allar reynir málgagn kommúnista hér að breiða yfir ófarirnar með því að hrópa: „lygi, lygi, fals, fals“. — Hestinn munar um pundið, þegar hann er þreyttur. (Frh. á 5. s.). | MÓÐIR- | KONA-MEYJA J Hvað veiztu um kartöfluna? Kartaflan var notuð til manneldis í Ameríku, þeg- ar Evrópumenn komu þangað fyrst. Þeir fluttu síð- an kartöfluna til heimkynna sinna í þeim tilgangi að nota hana á sama hátt, en því fóru fjarri að kar- töflur kæmu á hvers manns borð fyrst um sinn. Áratugir liðu, áður en þeim var gaumur gefinn, og aldir áður en þær urðu hversdagsfæða á borðum almennings. Ástæður fyrir því voru ýmsar, m. a. fastheldni fólksins á gamlar venjur og kreddur og hjátrúar- kenningai' í sambandi við jm'tina. Kartaflan tilheyrir þeirri ætt jurtaríkisins, er nefnist Náttskuggaætt, en innan hennar eru ýmsar eitraðar jurtir. — Þetta vissu fræðimenn vel og töldu því víst að hér væri einnig um eitraða jurt að ræða. (í kartöflugrasi er eitrið Solanin, en í mjög litlum mæli). Sums staðar voru uppi kenningar um það, að kar- töflur væru valdar að gigt. — Annars staðar voru þær aftur á móti notaðar sem meðal við gigt, og þótti sumum nóg að bera þær í vösunum og töldu það lækna. Þá var kartöfluneyzlu gefið það að sök að hún ylli holdsveiki, kláða og enn fleiri kvillum. Svo mikil var óbeit fólks á kartöflum sums stað- ar, að hjú settu það skilyrði, þegar þau réðu sig í vist, að þau þyrftu ekki að borða þær. í harðindum lögðu menn sér flest til munns og þá kartöflur líka, enda efldist útbreiðsla þeirra og neyzla mest, þegar illa áraði. Enski grasafræðingurinn Gerard hélt því fram, að kartöflur væru hollar nýgiftum hjónum, því að þær ykju fjör og styrktu líkamann. Þetta voru mikil og góð meðmæli. Frá því hefii' verið sagt, að í ríki Friðriks mikla í Prússlandi hafi fólk þverskallast gegn boðum hans um ræktun kartaflna, en þegar hungur og harðæri svarf að, þá þurfti ekki valdaboð keisarans til þess, að fólk lærði að leggja sér til munns það, sem annars var kallað „svínafæða11. — í harðindum voru kar- töflurnar kallaðar „gjöf frá himnum“ þar í landi. Fáum sögum hefir af því farið hér á landi, að þessi jarðarávöxtur hafi mætt andúð frá neytend- anna hálfu, en kartöfluneyzlan hefir aldrei verið mikil, og uppi hafa verið bæði menn og konur, sem fremur hafa kosið brauð en kartöflur til matar. Ttakmarkið þarf að vera, að ræktað sé í landinu árlega a. m. k. á hvern íbúa landsins: 100 kg. til matar, 12 kg. til útsæðis, 13 kg. fyrir rýrnun við geymslu og skemmdir, eða 125 kg. samtals. Með núverandi fólksfjölda nemur þetta um 150 þús. tunnum, eða 25 þús. tunnum meira en uppskeran var árið 1946. íslendingai' borða mun minna af kartöflum en ýmsar aðrar þjóðir Um meginhluta ársins eru nýmjólkin of kartaflan C-vítamínlindir okkar íslendinga. Auk C-vítamínisins, er dálítið af B-vítamíni í kartöflunni, en mjög lítið af öðrum vítamínum. Af þeim afbrigðum, sem mest hafa verið rannsök- uð, er mest af C-vítamíni í Gullauga, en minnst í Bláum íslenzkum. Mest vítamín eru í kartöflunni nýrri, en minnkar eftir því sqm líðui' á geymslutímann og er minnst að vorinu. Um helmingur C-vítamínsmagnsins getur farið forgörðum á fyrstu þrem mánuðum eftir upptöku. Séu kartöflur soðnar með hýði er C-vítamín- tapið mjög lítið. Soðnar kartöflur, sem geymdar eru til næsta dags tapa litlu, ef þær eru geymdar með hýði. Soðnar og afhýddar, sem geymdar eru til næsta dags, tapa um þriðjung af C-vítamínmagninu. Kartöflustappa tapar á sama hátt minnsta kosti helming af C-vítamínmag'ninu. B-vítamínmagnið tapast því nær ekkert við venjulega matreiðslu. ' Fyrsti maður á íslandi, sem ræktaði kartöflur var séra Björn Halldórsson í Sauðlaulcsdal, árið 1759. (Úr ,,Kartaflan“).

x

Dagur

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Dagur
https://timarit.is/publication/256

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.