Dagur - 20.05.1948, Blaðsíða 4

4
D AGUK
Fimmtudaginn 20. maí 1948
Ritstjóri: Ilaukur Snorrason.
Afgreiðsla, auglýsingar, iirnheimta:
Marínó H. I’étursson
Skrifslofa í Hafnarstræti 87 — Sírni 166
Blaðið kemur út á hverjum miðvikudegi
Árgangurinn kostar kr. 25.00
Gjalddagi er 1. júli
°rentverk Odds Björnssonar h.í. Akureyri
Skæruhernaðurinn
gegn hagsmunum byggðanna
SÍÐASTI „ISLENDINGUR“ r'auf loksins þögn-
ina um afgreiðslu fulltrúa Sjálfstæðisflokksins og
Alþýðuflokksins í ríkisstjórn og Fjárhagsráði, á
tiHögum kaupstaðaráðstefnunnar. Telur blaðið að
innan skamms muni það koma í Ijós, hvernig
hinar nýju tillögur Fjárhagsráðs um úthlutun
gjaldeyris séu vaxnar, og þá muni nægur tími til
þess að taka afstöðu til þeirra. Það er gott ef blað-
ið hefir góðar heimildir fyrir því ,að þessar tillög-
ur muni brátt sjá dagsins ljós. En eins og kunnugt
er hafa Alþýðuflokkurinn og Sjálfstæðisflokkur-
inn ekki fengist til þess ennþá að birta tillögurnar
þrátt fyrir eindregin tilmæli Framsóknarmanna.
En þeir kaupsýslumenn og aðrir úti á landi,- sem
átt hafa skipti við innflutningsyfirvöldin að und-
anförnu, munu þegar hafa nokkra reýnslu fyrir
því, að þessar nýju reglur stjórnarflokkanna
tveggja muni lítt taka hinum gömlu fram, a. m. k.
hefir ekki orðið vart neinna breytinga í viðhorfum
gjaldeyrisyfirvaldanna til verzlunar- og athafna-
lífs úti á landi. Mun það og mála sannast, að þess-
ar svokölluðu nýju reglur, sem ísl. gerir sér svo
bjartar vonir um, séu loðnar og óljósar og langt
frá því að vera nokkurt fullnægjandi svar við
eindregnum kröfum kaupstaðaráðstefnunnar um
breytt fyrirkomulag. Og einhver ástæða mun
Jiggja að baki þeirrar ákvörðunar þessara sömu
stjórnarflokka, að hafna kröfum urn! að birta regl-
ur þessar opinberlega.
ÞAÐ VERÐUR ÞVf að teljast mjög vafasamt,
að fsl. geti lengi hughreyst þá Sjálfstæðismenn
hér og annars staðar, sem eindregið eru fylgjandi
tillögum kaupstaðaráðstefnunnar, með því að
vitna til þessara tillagna. Verði þær birtar, munu
allir sjá, að þar er litlar sem engar leiðréttingar að
finna. Haldi þessir tveir stjórnarflokkar hins veg-
ar áfram að breiða leyndarhulu yfir stjórn sína á
verzlunar- og gjaldeyrismálunum, munu lands-
menn þeir, sem undir yfirvöldin þurfa að sækja í
þessum efnum, fljótt sjá það af eigin reynslu, að
réttmætara kröfur þeirra hafa verið hundsaðar af
fulltrúum Sjálfstæðisflokksins og Alþýðuflokks-
ins í ríkisstjórninni og einkaleyfi Reykjavíkur á
innflutningi til landsins hefir aðeins fengið nýtt
nafn.
ÞAÐ ER RAUNAR ekki undarlegt, að ísl.
treysti sér tæpast til þess að viðurkenna að full-
trúar Sjálfstæðisflokksins hafi haft forgönguna
að ganga á móti tillögum kaupstaðaráðstefnunnar
í Fjárhagsráði. í vandræðum sínum tekur blaðið
það til bragðs, að láta skína í, að afgreiðsla máls-
ins hafi ekki verið þessi, heldur reynir það að
varpa ryki í augu lesendanna með því að ræða sí-
fellt um „tillögur Hermanns Jónassonar“. Það
voru „tillögur hans“ (þ. e. Hermanns), sem ekki
náðu fram að ganga, segir blaðið, „og það er ekki
alveg víst að það sé heilagur sannleikur þótt hann
segi að réttlætið hafi vei'ið fyrir borð borið, af því
að tillögur hans voru ekki samþykktar óbreyttar“.
Þessi málsmeðferð er svo óhöndugleg, að enginn
Sjálfstæðismaður, sem kunnugur er málavöxtum,
mun láta blekkjast af henni. Sannleikurinn er sá,
að það voru ekki tillögur Hermanns Jónassonar,
sem felldar voru í Fjái'hagsráði, heldur tillögur
kaupstaðaráðstefnunnar. Her-
mann Jónasson flutti svohljóð-
andi tillögu skömmu eftir lok
kaupstaðar áðstefnunnar:
„Fjárhagsráð saniþykkir að út-
hlutun gjaldeyris- og innflutn-
ingsleyfa á árinu 1948, skuli
eftir því, sem við verður koniið,
gerð í samræmi við þær tillög-
ur er samþykktar hafa verið af
hendi fulltrúanna af Vestur-,
Norður- og Austurlandi.“
Þessa tillögu felldu samflokks-
menn fsl., ásamt hjálparliðinu í
Alþýðuflokknum, hinn 2. apríl sl.
og litlu síðar felldu sömu aðilar
hana í ríkisstjórn, gegn atkvæð-
um Framsóknarmanna í báðum
tilfellunum. Þessi verknaður er
alveg grímulaus og mun það
ekki duga ísl. að reyna að hrella
flokksmenn sína með nafni Her-
manns Jónassonar.
ÍSL. SEGIR að. Dagur geti
verið óhræddur um að hann muni
ekki láta sitt eftir liggja að mót-
mæla því, ef skapa á ehxhverjum
aðila foi'réttindi. Gott er það.
Hins vegar hefir blaðið í þessum
málflutningi heldur kosið þann
kostinn, að breiða yfir afstöðu
fulltrúa Sjálfstæðisflokksins í
ríkisstjói-n og Fjárhagsráði til
tillagna kaupstaðanna. Þannig
vinnur blaðið að því, að viðhalda
forréttindum, sem reykvískir
innflytjendur hafa náð undir sig,
á kostnað annarra landshluta.
Fyrirheit ísl. um baráttu gegn
hugsanlegum forréttindum í
framtíðinni eru að vísu góð. En
betri væri skelegg barátta blaðs-
ins fyrir afnámi ranglætis, sem
þegar er ríkjandi, og málsvarar
höfuðborgarinnar streitast við að
halda í. Verður því vart trúað, að
Sjálfstæðismenn úti um landið
uni því að málgögn þeirra gerist
þátttakendur í skæruhei-naði
Reykjavíkux'sjónarmiðanna gegn
hagsmunum byggðanna.
FOKDREIFAR
Lítið skáld á grænni grein.
FYRIR NOKKRUM vikum var
ritstj. Alþýðumannsins, starfs-
maður bæjai'fógetans á Akureyri,
dæmdur þar á skrifstofunni í
fjái'sektir fyrir óþokkaleg ski'if og
umrnæli hans öll lýst ómerk
ómagaorð. í sambandi við þetta
framfei'ði. Braga Sigurjónssonar,
hafði Dagur látið svo ummælt, að
honum virtist um megn að ræða
opinber mál nema narta um leið
í mannorð samborgara sinna. —
Fyrir þetta stefndi Bi-agi ritstj.
Dags og þótti það ekki sannað, að
honum mætti ekki auðnast að
taka þátt í opinberum umræðum
öði-uvísi ’ en rheð þessum hætti,
jafnvel þótt allmörg tbl. af Al-
þýðumanninum bæru höfundi
sínum vitni. En því lengur, sem
Bragi stundar ritstöi'fin, því
fleiri verða sönnunargögnin. —
Hlaðast þau upp velflesta þi'iðju-
daga, því að eðlið leitar útrásar.
Alþýðumaðurinn á þriðjudag-
inn var bar þess vott, hvernig
höfundi hans hefir verið innan-
bi’jósts um hvítasunnuhátíðina.
Verður ekki séð, að hátíðin hafi,
frekar en sximarsólin síðustu dag-
ana, haft minnstu áhrif á skugga-
gróðurinn. Það er óþarft að rekja
efni þessarar hugsmíðar í löngu
máli. Aðaltilgangur hennar er,
auk þess að bregða ritstj. Dags
um mútuþægni og heimsku, að
birta kjósendum Alþýðuflokks-
ins á Akureyri þá hvítasunnu-
hugleiðingu i'itstjói'ans, að ritstj.
Dags sé taugabilaður aumingi,
líklega hálfbrjálaður. — Þar með
er fengin viðurkenning Bi'aga
Sigui'jónssonar sjálfs fyrir því,
hvernig honum er tamast að ræða
mál. Væri að sjálfsögðu vanda-
laust að fá hann dæmdan ómerk-
ing í annað sinn á kontóri því, er
veitir honum lífsframfæri. En
greinai'kornið sýnir fleii'i eigin-
leika mannsins. Það opinberar
gáfnafar þess manns, sem sakar
aðra um heimsku. Það vottar
heiðai’leik þeirrar pei’sónu, sem
dróttar mútuþægni og ói'áðvendni
að öði'um. Loks sýnir það minni-
máttai'kenndina sáru, sem grípur
þá, sem langar ósköp til að vera
skáld, en skortir flest til þess.
Þannig hefir þetta eintak AI-
þýðumannsins sérstöku hlutverki
að gegna í þeim einstæðu bók-
menntum, sem síðasti árgangur
blaðsins er nú orðinn.
Eftir höfðinu dansa limirnir.
EG RAKST nýlega á fróðleg-
an fréttapistil frá íran, eftir
blaðamann nokkurn, sem þar
hefur dvalið um skeið. í þessari
greinargei'ð segir hann á einum
stað svo: „Mardom,“ málgagn
Tudeh-flokksins (kommúnista)
miðar áróður sinn við árásir á
Bandaríkin. Gagnrýni þessa blaðs
nú upp á síðkastið á hendur rík-
isstjórn íran er einkum og aðal-
lega sú, að stjórnin sé að selja
Bandaríkjamönnum landið. Blað-
ið segir að stjórnirí leyfi Banda-
ríkjamönnum að byggja flug-
velli og hei'stöðvar, sem nota eigi
gegn Sovét-Rússlandi í árásar-
stríði. Allt efni blaðsins er meira
og minna litað þessum áróðri.
Jafnvel skrítlui'nar og krossgát-
urnar eru samdar með þann til-
gang fyrir augum, að sverta
Bandaríkin. Þar er talað um
„bandaríkjaleppa“ og þá „sem
svíkja land sitt í hendur dollara-
imperíalistum.“
Þessi fróðlegi pistill er tekinn
úr lýsingu fréttamanns á starf-
semi kommúnista suður í íran.
En hann gæti eins verið lýsing á
innihaldi Þjóðviljans hér um
þessar mundir. Það er sama
hvort kommúnistablað er gefið
út í íran eða íslandi, tónninn er sá
sami, orðatiltækin og árásarefnin
þau sömu. Eftir höfðinu í Moskvu
dansa komúnistalimirnir um all-
ar jarðir. Þar er allt á sömu bók-
ina lært. '
Saknar „kjarnyrtra karla“.
H. J. skrifar blaðinu:
FYRIR STUTTU hitti eg á göt-
unni kunníngja minn, gamlan og
góðan hagyrðing. Við tókum tal
saman, og bai'st það brátt að
ljóðagei’ð hinna yngri skálda. —
Þegar við kvöddumst stakk hann
miða í lófa minn. Á honum stóð
þetta:
Þeir yi’kja núna, það vantar varla,
þó virðist það skvaldur á flesta
grein.
Eg dái þá hoi-fnu, kjarnyrtu
karla,
sem kváðu sín Ijóð inn í mei’g og
bein.
E. St.
(Framhald á 6. síðu).
s
Heim frá útlöndum
Alltaf þykir okkur gaman að hitta fólk nýkomið
heim frá útlöndum, heyra frásagnir þess og frétta
af mönnum og málefnum handan við höfin.
Blöðin, eða öllu heldur blaðamennirnir, fara á
stúfana í hvei’t sinn og einhver von er á slíkum frá-
sögnum, jafnvel þótt nú oi'ðið telji enginn það til
stórviðburða að bi'egða sér út fyrir pollinn, né held-
ur flugferðir heimsálfanna á milli í frásögur fær-
andi.
En það er eitthvað ferskt og hressandi oft og ein-
att við athuganir og frásagnir ferðalangsins og því
fýsir okkur að heyra sem mest af því, er á dagana
dreif.
Spjallað yfir molakaffi
Við frú Kristbjörg Dúadóttir höfðum oft hitzt áð-
ur til að drekka saman kaffi og rabba um daginn og
veginn, en í þetta skipti var það til að ræða um
ferðalagið til Noi'ðurlanda, sem frúin er nýkomin
heim úr með manni sínum, Steindóri Steindói-ssyni
menntaskólakennara.
Maður þinn hefir sagt lesendum blaðsins frá há-
tíðahöldunum og móttökunum hjá Norðmönnum,
svo að því getum við alveg sleppt, heldur ekki ætla
eg að spyrja þig um „ástand og horfur“ í þeim
löndum, sem þið fóruð um, því að eg veit sem er,
að lengri tíma þai-f til þess að setja sig inn í lands-
mál en þið höfuðuð til umráða. — En það er annað.
Nýja tízkan.
— Hvað sástu og heyrðurðu um framgang henn-
ar? Og hvar var hún lengst á veg komin og mest
ábei-andi?
„Því er fljótsvarað," segir frú Kristbjörg. „í okk-
ar kæru höfuðborg, Reykjavík, virtist hún lengst á
veg komin og það langsamlega lengst, af þeim borg-
um, sem við fórum um. — í Noregi bar mjög lítið á
síðklæddum konum, þar er líka mjög naumur fata-
skammtur, og fólk verður eflaust mörg'ár að koma
sér upp nýjum, síðum fötum, samá er áð 'segja um
Danmörku. í Svíþjóð aftur á móti b'á'r méira á nýju
tízkunni og mun ástæðan eflaust sú, að þar eru föt
óskömmtuð, annars er sagt að Svíaf -spyrni við fót-
um og vilji hvoi'ki sjá nýju tízkuna né heyra. — En
eg sá margar fallegar voi’kápur í Gautaborg, síðar
(síðari að aftan) og víðar, sem mér þóttu fallegar.
í Noregi fannst mér stúlkur ganga afar praktiskt
klæddar og var sérlega áberandi, hve rnikið er not-
aður ýmiss konar sportklæðnaður, sem virtist mjög
í tízku þar, bæði sportdragtir og síðar buxur,
skræpóttar peysur og blússur, vettlingar, húfur og
treflar í sterkum litum o. s. frv. Og þetta nota ungar
stúlkur jafnt og rosknar konur.
Mér þótti það fallegt og gefa íólkinu og umhverf-
inu líflegan blæ og hressandi.
í Kaupmannahöfn sá ég töluvert af vorkápum úr
röndóttu flaueli. Þær voru víðar og síðar (swing-
back) og virtust tízka þar. — En á götunni bar lítið
á síðklæddum konum og í öllum þeim mörgu veizl-
um, sem við vorum í, vai'ð ég vai'la vor við nýju
tízkuna. — Það var ekki fyrr en komið var heim á
Frón aftur, til Reykjavíkui'. — Við höfum stungið
grannþjóðunum aftur fyrir okkur í þessu atriði,
og Rvik er sú höfuðborg á Norðui'löndufn, sem
lengst er komin í því- að taka upp þennan „nýja
svip“, eins og tízkan er kölluð sums staðar."
— Það er ekki að spyi’ja að landanum, Kristbjörg
mín, — og eg kveð frúna og þakka rabbið, sem mér
þótti mjög fróðlegt, því að þessi margumrædda tízka
er ekki bara tízkumál, heldur miklu meira mál og
mikilvægara. Puella.
GARÐRÆKTIN
Konur, sem áhuga hafa á ræktun blóma og græn-
metis ættu að fylgjast með námskeiði því, sem
Fræðsludeild KEA gengst fyrir um þessar mundir.
Þar flytja kunnir garðyi’kjumenn erindi um ýmsa
þætti garðyrkjunnar, sýnikennsla fer fram og
fræðslukvikmyndir eru sýndar. Nánari frásögn x
bæjarfréttum blaðsins.