Dagur - 22.09.1948, Blaðsíða 5

Vliðvikudaginn 22. scpt. 1948
DAGUR
5
Tilbúinn áburður getur aukið uppskeru hafsins
eigi síður en jarðarinnar
Bretar hafa margfaldað fiskistofninn
á takmörkuðnm svæðum með notkun
tilbúins áburðar
í í blaðinu „Norsk Hydro“ birt- \
1 ist fyrir skömmu athyglisverð
| grein um fiskirækt með til- I
i búnum áburði. Greinin er ekki i
| síður eftirtektarverð fyrir fs- 1
Í lendinga en Norðmenn. Dagur \
i flytur hér á eftir útdrátt úr í
Í upplýsingum hins norska blaðs i
* ** i •• iiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiuiiiii iiiiiii iii 11111111111111 ii ii“
Allir þekkja þýðingu tilbúins
áburðar fyrir landbúnaðinn. En
þeir munu næsta fáir, sem gera
sér grein fyrir því, að á síðustu
tímum hafa verið gerðar mark-
verðar tilraunir með notkun til-
búins áburðar til þess að auka
uppskeru hafsins — gera fisk-
veiðar arðmeiri.
Það kann að virðast ólíklegt, að
nauðsynlegt sé að gera auknar
kröfur til hafsins og ríkidæma
þess, sem hingað til hafa verið
talin óþrjótandi. En nauðsyn þess
verður skiljanlegri, er menn gera
sér ljóst, að íbúum jarðarinnar
fjölgar um 20 milljónir á ári
hverju, þrátt fyrir styrjaldir,
hungur og skort í mörgum lönd-
um. Eftir 10 ár verða 200 milljón-
um fleiri menn á jörðinni, en nú,
sem þarfnast fæðis og klæðis. Þar
að auki eru mörg hundruð mill-
jónir manna, sem þarfnast betri
líískjara og þá fyrst og fremst
meiri og betri fæðu. Það er aug-
Ijóst, að í framtíðinni verða gerð-
ar auknar kröfur til hafsins og
þeirra auðæfa, sem það geymir.
Fiskifræðingar og fiskimenn í
mörgum löndum hafa þungar á-
hyggjur af því, að fisk-
veiðar hafi verið stundaðar af því
ofurkappi undanfarin ár, að fisk-
stofninn fari minnkandi í stað
þess að hann ætti að fara vax-
andi. Ein ástæða til þessarar þró-
unar er skortur á nægilegu lífs-
viðurværi fyrir fiskinn. Og það
er á þessum vettvangi, sem til-
búni áburðurinn getur haft mikil
áhrif. Fyrir leikmenn kann þetta
að virðast furðuleg staðhæfing,
en þegar litið er til lífsins í sjón-
um, skýrist málið.
Undirstaða dýralífsins í sjónum.
Undirstaða dýralífsins í sjón-
um er hinn mikróskópiski plöntu
gróður. Þessar plöntur eru mjög
einfaldar að sköpun og ákaflega
smávaxnar. Þær eru á reki í
sjónum. Þegar þær hafa náð
fullri stærð, skipta þær sér í tvo
eða fleiri jafna hluta, sem síðan
taka strax að vaxa, unz hlutarnir
eru orðnir fullvaxnar plöntur,
sem skipta sér, og síðan koll af
kolli. Vöxturinn er svo hraður,
þar sem skilyrðin eru góð, að
skiptingin getur orðið allt að
þrisvar sinnum á dag.Mikill
plöntugróður í sjónum þarfnast
nægilegra næringarefna, enkum
köfnunarefnis, fosfórs og kalíum.
Ljósið er einnig nauðsynlegt
fvrir þennan gróður. Úr ljósinu
fær hann lífskraft og þess vegna
þroskast hann aðeins á yfirborð-
inu og í nánd við það, eða þar
sem ljóssins nýtur við. Þýðing
sólarljóssins fyrir þennan gróður
er m. a. augljós af því, að hann
eykst mjög á vorin með hækk-
andi sól. En þau næringarefni,
sem fáanleg eru við yfirborðið,
minnka skjótt og verði þau of
lítil, staðnar gróðurinn á þroska-
brautinni, nema straumar liggi
þannig að þeir beri nýjan nær-
ingarefnaforða með sér. Á haust-
in þroskast gróðurinn aftur vel,
meðan sólar nýtur við. Ástæðan
til þess er m. a. sú, að yfirborðs-
vatnið kólnar á haustin og þungi
þess verður þá meiri. Það bland-
ast því betur hinum kaldari
vatnslögum, sem neðar liggja,
sem eru rík af næringarefnum.
Þess skipting sjávarins í lög,
eftir hitastigi, hindra plöntugróð-
m-inn að ná til næringarefna
þeirra, sem til eru í miklu dýpi.
En hvert er svo gildi þessa
plöntugróðurs fyrir nytj afiskana ?
í stuttu máli það, að ýms hin
lægri sjávardýr, lifa nær ein-
vörðungu á honum, en fiskarnir
aftur á þeim dýrum.
Mcrkilegar tilraunir Breta.
Bretar hafa gert tilraunir sem
vakið hafa mikla athygli því að
þeir hafa sannað að tilbúinn á-
burður getur haft mikil áhrif á
vaxtamöguleika fiskanna.
Fyrsta tilraunin var gerð við
vesturströnd Skotlands í litlum
firði, um það bil 400 metra löng-
um og eitthvað innan við 400 m
breiðum. Natron saltpétur var
borinn í vatnið, einnig superfos-
fat, hvort tveggja með vissu
millibili. Miklu af kolaseiðum
var sleppt í fjörðinn og vöxtur
þeirra var síðar rannsakaður.
Nú kom það í ljós, að hinn
mikli vöxtur plöntulífsins, sem
á sér stað á vorin, hélzt allt sum-
arið og langt fram á haust, jafn-
framt óx magn smádýranna í
firðinum mjög mikið og var
miklu meira en* í nærliggjandi
fjörðum, sem engan áburð höfðu
fengið. Þar, sem áburðarins naut
við, varð vöxtur kolaseiðanna
gífurlegur, eða sem svarar því,
að þau hefðu náð venjulegri
markaðsstærð á 3 árum í stað 6
ára. Skeljalífið í firðinum jókst
einnig verulega. Þessi tilraun
þótti gefa svo merkilegan árang-
ur, að ákveðið var, að gera aðra
tilraun í nálægum firði, sem var
helmingi stærri, eða 800 metra
langur, dýpið var 8-12 metrar.
Áburðinum var dreift yfir vatnið
með mánaðar millibili. Magnið
var sem svarar 36 kg. natron-
saltpétur og 12 kg. superfosfat
á fermetra á ári. Árangurinn var
einnig stórmikil aukning plöntu-
lífsins í sjónum.
Þessar tilraunir þóttu sanna
það, að notkun áburðarins gæti
aukið framleiðslumöguleika á-
kveðinna veiðisvæða um 300-
400%. Sumir eru þeirrar skoðun-
ar, að aukningin mundi verða
ennþá meiri á löngum tíma, því
að áburðarnotkunin hefir annars
konar afleiðingar, tala einstkl-
inganna verður miklu meiri en
áður og hver einstaklingur vex
helmingi hraðar en venjulega.
Rétt er að benda á, að þessar
ensku tilraunir ná aðeins yfir
skamman tíma og mjög takmörk-
uð svæði. Það er ekki hægt að
fullyrða, af útkomu þessara til-
rauna, að áburðarnotkunin
mundi borga sig á stórum veiði-
svæðum úti á hafi. Víða eru
straumar og hitabreytingar þann
ig, að áburðurinn mundi brátt
berast niður á dýpið, þar sem
áhrifa hans gætti ekki. Mögu-
leikar til þess að fylgjast með
áhrifum áburðarnotkunar í stór-
stíl úti á hafi, eru mjög litlir.
Slíkt mundi krefjast gífurlegs á-
burðarmagns og ekki auðvelt að
sjá, hvaða aðilar ættu að bera
kostnaðinn og stjórna rannsókn-
unum. Sum veiðisvæði liggja ut-
Akureyri 20. sept.
Meistaramót Akureyrar í frjáls-
um íþróttum er enn ólokið. Tíð-
arfarið befir gert framkvæmd
þess mjög erfiða öllum og stund-
um ómögulega. Það hófst á
mánud. síðdegis fyrir réttri viku
og þá í þeim kuldagjósti, að
hvorki starfsmönnum né kepp-
endum var þolanlegt úti. Síðan
hefir á mörgu gengið: sólskins-
skúrum, hrapahryðjum, snjó-
komu og frosti! Stund og stund
hefir þó verið komið á völlinn og
keppt í 2—3 greinum í senn. En
áætlun reynist ómögulegt að
fylgja og bæði íþróttamönnum og
öðrum er því varla ljóst, hvað
gera skal í það og það skiptið. —
Framkvæmd, þátttaka og afrek
eru því síðri en vænta mátti og
verið hefði við betri veðurskil-
yrði ,þótt ekki sá annað nefnt.
Bezta afrek — að þessu — er 100
m. sprettur Baldurs Jónssonar á
11.4. En hjá mörgum er þó sýni-
leg framför, borið saman við fyrri
mót. Met er ennþá — af mörgum
ástæðum — vafasamt að ræða
hér á Akureyri, jafnvel Akur-
eyrarmet, hér kemur oft svo mis-
jöfn aðstaða og framkvæmd til
greina. Hér fara á eftir helztu úr-
slit í þeim greinum, sem fokið
er keppni í:
Kúluvarp:
1. Haraldur Sigurðsson K. A.
12.74 m.
2. Ófeigur Eiríkss. K. A. 11.86 m.
3. Baldur Jónsson Þór 11.46 m.
Kringlukast:
1. Har. Sigurðss. K. A. 35.09 m.
an yfirráðasvæða landa og ríkis-
stjórna og í slíkum tilfellum yrði
áburðarnotkunin alþjóðlegt verk
efni. Þarna er þó að sjálfsögðu
tækifæri til raunhæfs samstarfs
á alþjóðavettvangi.
Áburðarnotkun í ám og vötnmn
reynist vel.
Óhætt er að reikna með því,
að áburðarnotkun í stórum stíl
á hafinu eigi langt í land, en ekki
er ósennilegt að haldið verði á-
fram tilraunum á tilteknum,tak-
mörkuðum svæðum við strendur.
Norskir vísindamenn lita a. m. k.
þannig á máliðv En miklu meiri
líkur eru að hagkvæmum árangri
þegar kemur til vatna óg fljóta.
í Kanada hafa verið gerðar ár-
angursríkar tilraunir í silungs-
vötnum. Víða vestan hafs eru
karfategundir ræktaðar í tjörn-
um með notkun tilbúins áburðar.
I Svíþjóð el- talað um samstarf
mai'gra aðila til þess að auka
framleiðslumöguleika vatnanna
með þessum hætti.. í Noregi líta
menn á notkun tilbúins áburðar
í vötnum og ám sem mikilvægt
skref til þess að auka fiskistofn-
inn, en aðeins sem eitt skref af
mörgum, sem nauðsynlegt er að
taka. En sú tíð kann eigi að síð-
ur að nálgast, að bóndinn rækti
silungsvatn sitt með sömu natn-
inni og hann ræktar tún sitt.
(Lausl. þýtt.)
2. Hörður Jörundsson K. A.
34.18 m.
3. Marteinn Friðriksson K. A.
33.05 m.
Spjótkast:
1. Ófeigur Eiríkess. K. A. 50.96 m.
2. Björn Sigurðss. Þór 43.13 m.
3. Falur Friðjónss. K. A. 42.90 m.
Langstökk:
1. Baldur Jónsson Þór 6.14 m.
2. Geir Jónsson K. A. 6.07 m.
3. Haraldur Ólafsson Þór 5.79 m.
Þrístökk:
1. Geir Jónsson K. A. 12.79 m.
2. Baldur Jónsson Þór 12.57 m.
3. Marteinn Friðriksson K. A.
12.40 m.
Hástökk:
1. Marteinn Friðriksson K. A.
1.65 m.
2. Gunnar Óskarsson Þór 1.55 m.
3. Áki Eiríksson K. A. 1.55 m.
Hlaup 100 m.:
1. Baldur Jónsson Þór 11.4 sek.
2. Geir Jónsson K. A. 11.7 sek.
3. Hreinn Óskarsson Þór 11.9 sek.
Hlaup 400 m.:
1. Jóhann Ingimarsson K. A.
55.3 sek.
2. Valdimar Jóhannsson K. A.
57.3 sek.
3. Hermann Sigtryggsson K. A.
58.2 sek.
Hlaup 1500 m.:
1. Valdimar Jóhannsson K. A.
4.43.5 mín.
2. Einar Gunnlaugsson Þór 4.45.1
mín.
3. Ragnar Sigtryggsson K. A.
4.45.3 mín.
Vil kaupa
einbýlishús
Til mála kæmi kaup á húsi
í Glerárþorpi.
Valdimar Halldórsson,
Vélsmiðjan Oddi.
Hrökkbrauð
úr hveiti og rúgmjöli.
Nýlenduvörudeild
og útibú.
Stúlka
óskast hálfan eða allan dag-
inn, eftir samkomulagi. —
Fátt í heimili.
Sigríður Daviðsdóttir,
Aðalstræti 54 (sími nr. 5)
Akureyri.
Barnavagna-teppi,
hekluð, úr lopa, verð kr.
45.00—48.00, fást eftir pönt-
unum í
Oddeyrargölu 3S.
Sími 188.
GóS stofa
til leigu í Skipagötu 2.
Stúlka,
getur fengið gott herbergi
til leigu, gegn húslijálp. —
Upplýsingar í síma 408.
Leyfi
fyrir amerískum vörubil ósk-
ast keypt.
Afgr. vísar á.
Jeep-bifreið,
yfirbyggð, er til sölu.
Afgr. vísar á.
Sítrónur
Nýlen'duvörudeild
og úlibú.
— Fokdreifar
(Framhald af 4. síðu).
veita heimilunum fyrir gjaldeyr-
irinn þann. En slíkar upplýsingar
er sjálfsagt erfitt að fá frá nefnd.
Almennar upplýsingar um stjórn
verzlunarmálnna, eru stranglega
skömmtuð vara um þessar
mundir.
ÍÞRÓTTIR OG ÓTILÍF