Dagur - 05.01.1949, Síða 5

Miðvikudaginn 5. janúar 1949
DAGDR
5
GÍSLI SIGURÐSSON á Víðivöllum
MINNINGARORÐ
Helfregnin flýgur sem ör af þönd-
um streng — ,og liittir í hjartasta'ð.
Hann var heill og hraustur að
morgni, hniginn um miðjan dag.
Svo má ef til vill ætla, að jtað sá
gott hverjum manni, að hverfa af
þessurn lieimi með svo skyndileg-
um liætti. Hitt er víst, að svo svip-
legur og óvæntur atburður veldur
magnþrota undrun og sársanka
frændum og vinum og nágrönnum,
þeim, er eftir standa á ströndinni,
— hvað þá hinum, er næstir stóðu
og nutu samvista við þann, er i
valinnféll.
Hér verður ekki rakin ætt né ævi
nafna míns á Víðivöllum. Hius
vildi ég freista, að færa í letur ofur-
lítið af þeim hugsunum, er á mig
sækja fastast, nú, þegar hann er
allur.
Sízt er of fast að orði kveðið,
þótt sagt sé, að orðið liafi héraðs-
brestur við lát Gísla á Víðivöllum.
Allir þekktu ltann. Ollum þótti
vænt um hann. Og allir sakna
hans. Ég þekkti Gísla á Víðivöll-
um frá því, er ég fyrst man eftír
mér. Hann var þeim mun eldri en
ég, að við urðum aldrei leikbræð
ur. Og þó var hann raunar leik-
bróðir allra, gleðigjafi allra, sem
með honum voru, ungra jafnt sem
aldinna. Hann var viðkvæmur í
lund og mikill tilfinningamaður,
en skipti þó aldrei.skapi, svo að á
sæi. Hann var alvörumaður að eðl-
isfari, en þó bjó n.ieð lionum ótæm-
andi uppspretta glaðværðar og
lilýju, sem geislaði frá lionum í áll-
ar áttir. Með honúm urðu allir
glaðir. Engtnn gat verið svo skap-
kaldur, að eigi þiðnaði allur upji
í návist Gísíai hratt íyrir álvöruna,
sem með honum bjó, var hann ein-
stakur fjörmaður, hafði yndi af
liöfðingsskap. Þar voru allir sam-
og kunni ógrynniu öll af smellnum
stökum. og spaugilegum sögum
Hann var cnginn hávaðamaður. Þó
gat stundum verið all-hávaðasamt
í kringum liann — af gleðihlátrum.
— Með honum var gott að vera.
Gísli á Víðivöllum var höfðingi-
maður og vel að sér gerr um all i
hluti. Ég hef ef til vill þekkt meiri
vitsmunamenn en hann, en fáa eða
enga, er gæddir væru meiri hygg-
indum. Og engan hef ég þekkt
prúðari mann en liann, engan
meiri höfðingja, engan, er betur
myndi hafa heitið „gentle“-maður.
í þeirri merkingu, sem Englend
ingar nota orðið —: fágað jirúð-
menni og heiðursmaður í hvívetna.
Gisli á Víðivöllum var víðkunn-
ur maður. Eigi gerði hann sér þó
margförult um landið, því að
lieima undi hann sér jafnan bezt.
En Víðivallaheimilið var í manns-
aldur eða meira eitt hið allra fjöl-
sóttasta bóndabýli á landi hér. Þar
mátti heita fastur viðkomustaður
ferðamanna, innlendra og erlendra,
meðan ferðast var á hestum á gamla
og góða vísu. Öllum, sem að garði
bar, var tekið af sömu lilýju, sanr.t
liöfðingssgap. Þar voru allir sam-
hentir, húsbændur og hjú, að
lilynna að þörfurn vegfaranda,
verða honum til ánægju, láta hann
ósjálfrátt finna, að hér væri liann
sem heima hjá sér alla þá stund,
er liann stóð við, livort sem hún
var skömm eða löng. — Þá ein-
stöku gestrisni og höfðingsbrag, er
einkenndi Viðivallaheimilið, svo að
af bar, hlaut Gísli — og þau syst-
kini — í arf frá sínum ágætu for-
eldrum. Sá arfur entist lionum til
efsta dags, og mun svo verða um
þau systkini öll.
Gísli á Víðivöllum var hlédræg-
ur að eðlisfari. En vitaskuld komst
hann, slíkur maður sem hann var,
ekki hjá því, að á hann hlæðist
fjöldamörg trúnaðarstörl. Verða
þau ekki talin hér. Þess skal aðeins
getið, að hann var hreppstjóri
Akrahrepps í hartnær tvo tugi ára,
og sýslunefndarmaður um langt
skeið. Ilann var ágætur starfsmað-
ur, tillögugóður, vandvirkur og
samvizkusamur, og gerði sér allt far
um að kynnast hverju máli frá rót-
um. Er mér sérstaklega ljúft að
minnast samstarfs við hann í sýslu-
nefnd. Þar, sem annars staðar, kom
starfshæfni lians, hyggindi hans og
gætni, að góðu haldi. Þar, sem ann-
ars staðar, geislaði frá honum glað-
værð og hlýju. Ég veit, að við sökn-
um lians allir, samnefndarmenn
hans, söknum hins góða félaga og
mæta mánns, og minnumst lians
með margföldu þakklæti. —
Víðivellir cru fögur jörð og góð,
í fagurri og yndislegri sveit. Þar
hafa miklir btihiildar gert garðinn
frægan. Gísli Sigurðséon er ekki
þeirra síztur. Lengi rak hann stórt
bú og sérstkalega gagnsamt, fór
ágætlega mcð fénað og átti jafnan
rnanna mestar heyfyrningar. Hin
síðari árin hafði hann þó minna
umleikis en áður fyrr, enda hafði
hann þá og látið lduta af jörðinni
í hendur systursyni sínum og nafna,
er löngum liafði hjá honum dvalið.
Gísli var ágætur bóndi og raun-
hygginn fjármálamaðtir, sem reisti
sér aldrei hurðarás um öxl. Hann
stórbætti jörðina, reisti liús og rækt-
aði landið. Munu Víðivellir lengi
bera hans minjar. Þó skaraði hann
ekki fram úr ýmsum öðrum um
jarðabætur. Elitt bar frá, hversu
vandvirkur liann var og smekkvís.
Bar og búnaður lians allur vott
um alveg einstaka snyrtimennsku.
Hann var fyrirmaður í lífi og
starli, — sómi skagfirzkra bænda.
Gísli var fæddur að Víðivöllum
í Blöndulilíð 26. febr. 1884, og ól
þar allan sinn aldur. Foreldrar
hans voru Sigurður Sigurðsson og
Guðrún Pétursdóttir, gagnmerk
hjón, er lengi bjuggu að Víðivöll-
um við liina mestu rausn. Um
tvítugsaldur stundaði Gísli nám við
Hólaskóla í tvo vetur, og lauk það-
an prófi. Fáum árurn síðar tók
hann við búsforráðum af föður sín-
um, er lézt 1914. Bjó hann með
rnóður sinni (hún andaðist í hárri
elli 1933) og systrum, unz liann
kvæntist 1935 Helgu Sigurðardótt
ur frá Framnesi í Blönduhlfð,
hinni ágætustu konu, og lifir hún
mann sinn. Þeim varð ekki barna
auðið.
Gísli andaðist snögglega hinn 27.
nóv. s. 1. Heilablóðfall varð honum
að bana. Hann var jarðsettur liinn
11. des., að viðstöddum óvenju
miklum mannfjölda, í heimagraf-
reit á Víðivöllum, við hlið foreldra
sinna, systur sinnar, Sigurlaugar,
og mágs síns, Jóns Árnasonar frá
Reykjum í Tungusveit, fyrri manns
Amalíu Sigurðardóttur.
Gísli á Víðivöllum var afburða
vinsæll maður. Hann átti að sjálf-
sögðu, sem aðrir, andstæðinga í
skoðunum á ýmsum málum. En
óvin átti liann cngan. Öllum, sem
kynntust honum, þótti vænt um
hann. Þcss vegna er hann hverjum
manni harmdauði.
Húsavíkurbréf:
Ljót saga -
Áróðursplaggið.
Sunnudagurinn 26. sept. sl. var
einn af þeim fáu blíðviðrisdögum,
sem komu hér í Húsavík á haust-
inu, logn á sjó og landi, jörðin auð
og sumar-þýð og fagur haustfölvi
var yfir láð og legi. En strax og
maður kom út á götu bæjarins
þennan fagra haustdag, kom í Ijós,
að í hugum manna var ekkert logn
né blíða, þar var skollið á stórviðri
og bar margt til.
Kosning á fulltrúum til þings
Alþýðusambands íslands hófst
þennan morgun og jafnframt hafði
verið borið út áróöursrit frá
mönnum þeim, sem fylgja svo-
nefndum Sameiningarflokki. Var
skjal þetta hvort tveggja í senn
ógeðslegt og fáránlegt. Þar er talað
um, að aldrei hafi andstæðingar
verkalyðshreyfingarinnar galað
þvxlíkan galdur lyga og rógburðar
gegn samtökum og forustumönnum
þeirra. Hér er átt við alla þá, sem
ekki lágu hundflatir fyrir hinum
austrænu kommúnistum. En rökin
fyrir þessari ádeilu gleymdust, ef
til vill af skiljanlegum ástæðum. í
annan stað er talað um, að núver-
andi stjórn Verkamannafélags
Húsavíkur sé til komin fyrir at-
beina andstæðinga V. H. Er ekki
hægt að skilja þetta á annan veg
en þann, að allir þeir, verkamenn,
sem kusu núverandi stjórn, séu
andstæðingar síns eigin félags-
skapar. Skilji nú hver sem vill.
í þriðja lagi er talað í þessu
plaggi um gáfusnauða menn innan
V. H. Ekkert er minnst í það, hvers
konar vitsmunamæli þeir hafa
notað á vit okkar. Allt var blað
þetta hið óskiljanlegasta, bæði
hvað málfar snertir og efni. Undir
skjal þetta skrifa sex kommúnist-
ar, sem allir eru vel þekktir að því,
að skríða fyrir austræna trúboð-
inu og skeyta aldrei um skömm né
heiður. Skulu nöfn þeirra sett hér,
sjálfum þeim til skammar og öðr-
um til viðvörunar: Björn Krist-
jánsson, Jóhann Hermannsson,
Geir Asmundsson, Páll Kristjáns-
son, Sveinn Júlíusson, Árni Jóns-
son.
Áróðursplagg þetta, sem hér
hefir verið minnst lítillega á, minn-
ir mjög á blaðið Þingey, enda
skeggið skilt hökunni. Bæði þessi
skötuhjú, Þingey og Snepill, lifðu
skamma stund. Snepill ávann sér
andstyggð allra góðra manna,
Þingey sömuleiðis, en hún dó úr
hor í höndum kommúnista.
Helgasta réttinum stolið.
Nú víkur sögunni frá áróðurs-
plaggi kommúnista heim að sam-
komuhúsinu, en þar fór kosningin
fram. Kom þá fljótt í ljós, að þar
var búið að vinna eitt hið óþokka-
legasta verk, sem unnið hefir verið
Þvílíkir menn eru salt jarðar.
Það er gróði, andlegur ávinningur,
að hafa kynnzt þeim, lifað og starf-
að með éþeim. Og þvílíkra manna
er jafnan gott að minnast, enda
þótt minningin sé söknuði blandin
og sárum trega.
12. des. 1948.
Gísli Magnússon.
sonn saga
í garð alþýðumanna, a. m. k. hér í
Húsavík. Búið var að stela helg-
asta réttinum, kosningaréttinum,
sjálfsákvörðunarréttinum, af tólf
félögum í V. H. Þetta þokkaverk
unnu tveir kjörstjórnarmenn
kommúnista, þeir Páll Kristjáns-
son og Geir Ásmundsson.
Kominn var á kjörstað maður að
nafni Guðmundur Vigfússon. Hef-
ir margt verið um þann pilt sagt,
en fátt gott. Má segja um hann að
hvar sem hann hefir stigið fæti
sínum, hafi hann skilið dauðann
eftir í sporinu. Mun þessi flæking-
ur hafa lagt á ráðin og eftir að bú-
ið var að athuga kjörskrána vel og
vandlega, þá hefir þessum piltum
fundizt að kosningin mundi vera
viss fyrir þá, þegar búið væri að
strika tólf menn út af kjörskrá.
En dæmið var því betur skakt
sett upp og skakt reiknað. Nú
spyrð þú eðlilega, lesari góður:
Hvaða ástæða var til þess, að
þetta gerræði var unnið, var hún
einhver eða engin? Sagan er ekki
búin. Þessir tólf félagar, sem
rændir voru kosningaréttinum, eru
allir bílstjórar í Bifreiðastöð Þing-
eyinga h.f. Stofnuðu þeir, ásamt
mörgum öðrum hér í sýslu bíl-
stjórafélag í sumar og óskuðu eftir
upptöku í Alþýðusamband Islands,
en eftir langa bið og miki.ð þóf var
upptökubeiðninni synjað. Hér skal
látið ósagt, hvort ástæða hafi ver-
ið fyrir því eða ekki, að synja fé-
laginu um upptöku, því að það
kemur ekki þessu máli ,við. Eftir
þessi málalok féll um leið niður sá
möguleiki, að þessir menn gætu
neytt atkvæðisréttar síns, nema í
félaginu, sem þeir voru í fyrir og
eru enn, sem sé V. H.
Þegar kjörstjórnarmennirnir voru
spurðir að því, hvers vegna þeir
voguðu sér að vinna þetta þokka-
lega verk, þá stóð ekki á svarinu.
„Jú, þessir menn eru allir í máli
við A. I. og fá þess vegna ekki að
kjósa.“ Þarna eru nú rök, eða hvað
finnst þér? Maður, sem er í mála-
ferlum, missir kosningarétt sinn
áður en dómur er fallinn! M. ö. o.:
Mennirnir eru sviftir almennum
mannréttindum án dóms og laga.
Falleg vinnubrögð það.
Um svona svívirðileg vinnu-
brögð var oft hægt að heyra og
lesa um frá Þýzkalandi í tíð Hitl-
ers. En hvað skyldu þeir Húsavík-
urkommúnistar hafa haft til fyrir-
myndar, þegar þeir fóru éins að og
þessi pólitíski hálfbróðir þeirra?
Líklega þó ekki rússneska fyrir-
mynd? Spyr sá, sem ekki veit.
Mannréttindaþjófar.
Nú hafa þessir tveir menn, Páll
Kristjánsson og Geir Ásmundsson,
bætt við nöfn sín þessu ljóta lýs-
ingarorði og er ómögulegt fyrir þá
að losa sig við það, hvert sem spor
þeirra liggja, og er hart til þess að
vita, að tveir sæmilega vitibornir
menn, skuli fara þannig að ráði
sínu eingöngu í pólitískum til-
gangi. En ef til vill er annað enn
alvarlegra. Við úrslit kosninganna
til A. I. ,hér í Húsavík, kom í ljós
að 123 höfðu greitt lista kommún-
ista atkvæði sitt. Hvað um þessa
menn? Áttu þeir ekki allir sem
einn að fordæma svona vinnu-
brögð og heimta að réttlætið ríkti
í þeirra félagi? En það gerðu þeir
ekki. Þeir samþykktu með þögn-
inni mannréttindaþjófnaðinn, og
kusu hinir ánægðustu, en glötuðu
um leið æði miklu af því áliti, sem
þeir höfðu áður hjá hugsandi al-
menningi. Sögu minni er lokið. Eg
gat þess í upphafi, að hún væri
ljót. Svo mun hún líka virðast les-
endum. Eg hefi notað stór orð, en
slíkt gera líka kommúnistar við
sína andstæðinga, og hart skal
mæta hörðu.
Oneitanlega vaknar sú spurning
hjá mörgum, sem lesa þessa sögu
frá Húsavík, hvað lengi þurfa ís-
lenzkar prentsmiðjur að prenta
kjörseðla, ef svona manntegund
nær yfirráðum yfir íslenzku þjóð-
inni?
Helgi Krisíjánsson.
Enn tapa kommún-
istar í líiisavík
Stjórnarkjör í Verkamannafélagi
Húsavíkur fór fram á þriðjudag og
miðvikudag í milli jóla og nýjárs,
með allsherjaratkvæðagreiðslu. —
Tveir listar komu fram, A-listi,
studdur af lýðræðisisnnum, og B-
listi, kommúnista. Lýðræðissinnar
hlutu 152 atkv., en kommúnistar
119. Stjórn félagsins skipa nú: Ol-
afur Friðbjarnarson (F) form.,
Þráinn Maríasson (A) gjaldkeri og
Salomon Érlendsson (A) ritari. —
Við þessar kosningar höfðu lýð-
ræðissinnar meiri hluta í kjör-
stjórn, enda fékk nú hver félags-
maður að kjósa, sem á kjörskrá
var, en við kosningarnar til Al-
þýðusambandsþingsins í haust
gátu kommúnistar beitt þeim bola-
brögðum að strika 12 verkamenn
út af kjörskrá, sem þjóðfrægt er.
Hlaut A-listinn þá 149 atkv., en
kommúnistar 123.
Iljúskapur. Hinn 20. des. sl.
voru gefin saman í hjónaband, í
Akureyrarkirkju, af sr. Friðrik J.
Rafnar vígslubiskupi, ungfrú
Sólveig Sveinsdóttir, Bjarnasonar
framfærslufulltrúa og Rafn Sig-
urvinsson loftskeytamaður úr
Reykjavík. Á jóladag: Ungfrú
Alma Antonsdóttii', Sigurjóns-
sonar verkamanns, Ak., og Alfreð
Finnbogason, sjómaður, Ak. —
Ungfrú Elsa Jónsdóttir, Níelsson-
ar frá Birnunesi, og Hreiðar Val-
týsson, Þorsteinss. útgerðarm.,
Ak, — Ungfrú Kristín Jóhanns-
dóttir frá Hauganesi og Jón
Maríus Jónsson, vélstjóri, Níels-
sonar frá Birnunesi. — Á annan
jóladag: Ungfrú Bella Óladóttir
verzlunarmær, Ak., og Frey-
steinn Gíslason, iðnnemi, Ak. —
Ungfrú Laufey Vilhelmsdóttir frá
Hellu í Grenivík og Steindór
Kristfinnsson, rafvélavirki, Ak.
— Ungfrú Sigríður K. Stefáns-
dóttir frá Hvammi í Höfðahverfi,
og Eggert Ólafsson, sjómaður
Akureyri.
•iiiiiitiiiiiiiiiitiiiiiiiiiiiiiiiitiiiiiiiiiiiiaiiiiiiiiiiiiiiiiir ;
| Gleðilegt nýtt dr! j
i Þökk fyrii' viðskiptin I
| á liðna árinu.
j STEFÁN STEFÁNSSON, j
í járnsmiður.
?iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiimmt3