Dagur - 28.10.1949, Blaðsíða 4

4
D A G U R
Föstudaginn 28. október 1949

DAGUR
Ritstjóri: Haukur Snorrason.
AEgreiðsla, auglýsingar, innheimta:
Marínó H. Pétursson
SkrifstoEa í Hafnarstræti 87 — Sími 166
FOKDREIFAR
Blaðið kemur r'it ;i hverjum miðvikudegi
Árgangttrinn kostar kr. 25.00
Gjalddagi er 1. júlí.
PRENTVERK ODDS BJÖRNSSONAR H.F.
Bandamaimasaga
ÞEGAR FRAMSÓKNARMENN gengu til
stjórnarsamstarfsins árið 1947 var almennt
búizt við því, að góð samvinna mundi takast
með Alþýðuflokknum og Framsóknarfllokkn
um innan ríkisstjórnarinnar og á Alþingi.
Var og eðlilegt að vænta þess. Þessir flokkar
höfðu um langt árabil staðið að margvíslegri
umbótalöggjöf þjóðarinnar og borið ábyrgð
á stjórn landsins á erfiðleikatímum. Þeir eru
báðir málsvarar alþýðu manna í sveit og við
sjó. Samstarf þeirra í milli í umbótamálum
var eðlilegt og áreiðanlega að skapi meiri-
hluta flokksmanna. En þetta átti ekki svo að
fara. Það kom brátt í ljós að Alþýðuflokkur-
inn hafði eignast nýja bandamenn. Og banda
lagið varð innilegra og augljósar með hverj-
um deginum. Þau undur gerðust í stjórn-
málalífi þjóðarinnar á árabilinu 1947-1949
að foringjar hins íslenzka jafnaðarmanna-
flokks leiddu flokk sinn til náins samstarfs
við umboðsmenn stórgróðavaldsins í landinu
og studdu það til þess að koma fyrir kattar-
nef ýmsum þjóðnauðsynlegum leiðrétting-
um á ríkjandi ástandi, svo sem í verzlunar-
málum og ýmsum öðrum þeim málum er
miðuðu að því að auka kaupmátt pening-
anna og tryggja efnahag hins almenn borg-
ra. Þegar Framsóknarmenn báru tillögur
sínar um efnahagsráðstafanir fram í ríkis-
stjórninni sl. sumar, stóðu foringjar jafnað-
armanna við hlið Sjálfstæðismanna, og
fyrirbvggðu þannig, að ráðstafanir, sem
gera verður á þessum vetri vegna útflutn-
ingsframleiðslunnar, kæmu fyrst og fremst
niður á efnaminni borgurum þjóðfélagsins.
Þess vegna ákvað Framsóknarflokkurinn að
skjóta ágreiningnum til þjóðarinnar.
Eftir bardagann.
Nú má væntanlega búast við
hljóðlátlegri tímum eftir þennan
kosningaslag og víst mun al-
menningur fremur fagna því en
harma það. Enda þótt áhugi hafi
verið mikill í þessum kosningum
eins og kjörsóknin um land allt
sýnir glögglega, má þó óhikað
telja, að mönnum hafi þótt nóg
um gauraganginn síðustu daga
kosningavikunnar og fagni því að
lífið taki aftur að ganga sinn eðli-
lega gang. Ein stétt manna fagn-
ar áreiðanlega því að sæmileg ró
kemst aftur á mannfólkið. Það
eru blaðamennirnir. Þegar dreg-
ur að kosningum fer ævinlega
svo, að stjórnmálin þoka nær öllu
öðru efni úr blöðunum. Af því
leiðir að blöðin verða alltof ein-
hæf til þess að verða skemmtileg
lengur. Flestir blaðamenn vilja
gera blöð sín fjölbreytt og læsileg
en í kosningavikunum má það
heita ógerlegt. Blaðamennirnir —
og lesendurnir — eru því áreið-
anlega ánægðir yfir því, að slag-
uirnn skuli vera að baki og sæmi-
lega friðsamlegt útlit framundan.
★
Kosningabardaginn hér á Ak-
ureyri varð allharður að þessu
sinni, og báru blöðin þess greini-
lega vott. Sérstaklega varð ís-
lendingur orðljótur og illur við-
skiptis undir það síðasta. Birti þá
hverja persónulega árásargrein-
ina á fætur annarri og lét níð-
kvæði um frambjóðendur fljóta
með. Þetta síðasta afrek íslend-
ings setti leiðinlegan blett á
kosningabaráttuna hér í vikulok-
in síðustu og enda þótt Sjálfstæð-
isflokkurinn sigraði í kosningun-
um, má fullvíst telja, að þessi
skrif hafi ekki gert þann sigur
menn fagna því einnig, að einn
leiðinlegasti og lævísasti áróðurs-
skúmur Rússa hér á landi skuli
hafa orðið að þoka af Alþingi fyr-
ir henni. Menn vænta sér mikils
af þingstörfum Rannveigar Þor-
steinsdóttur. Það er mikils virði
fyrir heimilin í landinu að hún
fær að beita áhrifum sínum á Al-
þingi.
-K
Sjálfstæðismenn gerðu það að
höfuðáróðursnúmeri í þessum
kosningum, að Framsóknarmenn
væru í bandalagi við kommún-
ista. Nú hafa frambjóðendur
Framsóknarmanna velt tveimur
flugumönnum Rússa í kosning-
unum. Hver eru afrek Sjálfstæð-
ismanna á þeim vettvangi?
-K
Það þykir ekki lengur giftu-
samlegt í kosningum, að fram-
bjóðandi í gullbryddum einkenn-
isbúningi sýni sig. Sú var tíð, að
sýslumenn voru sigursælir í
kosningum. Nú eru fallnir 5
sýslumenn, þar af felldu bændur
úr liði Framsóknarmanna tvo.
Verkvísindi ráðsmannanna.
SÚ HEFIR NÚ orðið raunin á,
að húsbygging Landsbankans ætl
ar að valda bæjai-mönnum ýms-
um erfiðleikum, sem ekki voru
fyrir séðir í upphafi. Það mun al-
mennt álit borgaranna, að húsinu
sé valinn staður of vestarlega og
þannig þrengt meira að Brekku-
götunni én eðlilegt er. Um það
þýðir raunar ekki að fárast meir.
Bæjarstjórn og skipulagsnefnd
hafa í því máli tekið sínar ákvarð
anir. Hitt varðar borgarana
meiru, að síðan bygging hússins
hófst, hefir umferð um Brekku
götu oft og tíðum vei’ið bönnuð
ÞEGAR ÞETTA er ritað skortir mikið á að
heildarúrslit þessara kosninga séu kunn, en
samt er svo langt komið að Alþýðuflokks-
foringjarnir hafa þegar fengið tækifæri til
þess að þreifa á því, hver hefir orðið árangur
hins nýja bandalags fyrir flokk þeirra. Þeg-
ar virðist augljóst, að í lokakapítula þessarar
nýmóðins bandamannasögu verði skráð sú
staðreynd að frjálslyndu og umbótasinnuðu
fólki geðjast ekki að hinni nýju „jafnaðar-
stefnu“, sem þeir Stefán jóhann, Emil og
Finnur Jónsson hafa rekið að undanförnu.
Fylgið hefir blátt áfram hrunið af flokkn-
um. Jafnaðarmannaforingjarnir fá nú þá
sáru reynslu, að þegar skammsýnir forustu-
menn leiða lítinn umbótaflokk til innilegs
bandalags við stóran og voldugan sérhags-
munaflokk, verður árangðurinn sá með ár-
unum að stóri flokkurinn gleypir litla flokk-
inn og þá alveg sérstaklega þegar bandalag-
ig er téygt út á það hála svell að gera leyni-
legt kosningabandalag úr sálufélaginu í
ríkisstjórninni. Forustulið jafnaðarmanna
virðist vera búið að missa sjónar á stefnunni,
embættin og gróðamennskan hafa yfirskyggt
eðlilega útsýn þess.
VONANDI verða þessar kosningar til þess
að förða því að bandamannasaga hin nýja
verði framhaldssaga eða þeim Emil og Stef-
áni Jóhanni takist að gera við hana nokkurt
verulegt appendíx. Ef hinum frjálslyndari
öflum í flokknum tekst ekki nú að skáka til
hliðar gróða- og embættismannasjónarmið-
unum og þeim nátttröllum, sem ganga með
hálft atkvæðamagnið vitandi vits yfir í
íhaldsherbúðirnar, mun svo sorglega fara, að
óþarft verður að reikna með áhrifum Al-
þýðuflokksins í íslenzkum stjórnmálum eft-
ir næstu kosningur. Þetta er lærdómur kosn-
inganna í kaupstöðum landsins, þar sem Al-
þýðuflokkurinn á höfuðvígi sitt og aðalsig-
urmöguleika.
meiri en ella. Sjólfsagt er að deila
um málefni og deila hart ef með
þarf, en það þjónar engum góðum
málstað að ráðast með ljótu orð-
bragði og aðkasti að einstökum
persónum. Hingað til hefur það
ekki fallið vel í geð bæjarmanna
og er vonandi engin breyting á
því orðin.
-K
Menn ræða að sjálfsögðu mik-
ið um kosningaúrslitin þessa dag-
ana. Ber margt á góma. Menn
rabba um hina háu átkvæðatölu
Sjálfstæðisflokksins hér í bæn-
um og hina lágu atkvæðatölu
Alþýðuflokksins og sambandið
þar á milli. Mun það yfirleitt
skoðun borgaranna, að óþarft
hafi verið af Alþýðumanninum
að birta „slúður“-greinina á dög-
unum og hefði blaðið mótt bíða
fram yfir kosningar. Þykir það
hafa sannazt, sém sagt var hér í
blaðinu í sl. viku, að það sé ekk-
ert slúður, að þræðir liggi ó milli
bandamanna. .
★
Engum blöðum er um það að
fletta, að Framsóknarflokkurinn
gengur með mikinn sigur af hólmi
í þessum kosningum. Sigur
flokksins í Reykjavík er hinn
mesti, sem orðið hefur í kosning-
um hér. Menn fagna þvi almennt,
að Rannveig Þorsteinsdóttir
skuli nú fá sæti í þingsölunum og
vegna vinnu við bygginguna. Var
það þó raunar ekki óeðlilegt. En
síðan vinna hófst, hafa þau tíðindi
gerzt, að mjög hrundi úr grunn-
inum og í hruninu fór mikill hluti
Brekkugötu gegnt nýbygging-
unni. Verður því að aka um Odd-
eyri og Gránufélagsgötu til þess
að komast á Ytribrekkuna í stað
þess að aka Brekkugötu. Við
þessu væri þó ekkert að segja ef
bæjaryfirvöldin virtust skilja, að
með þessu skapast nýtt viðhorf í
umferðamálum bæjarins. En þau
yfirvöld virðast skilnings sljó nú
sem oft áður. Við Gránufélags-
götu standa margir staurar
hneykslanlega langt úti í götunni.
Umferðanefndin, sællar minning-
ar, sem skipuð var fyrir nokkrum
árum, benti á, að nauðsyn bæri
til að færa þessa staura. En fram-
kvæmdin hefir verið lík öðru hjá
ráðsmönnum bæjarins og staur-
arnir standa enn. Skapast af
þeirra völdum iðulega umferða-
hnútar í Gránufélagsgötu, og þeg-
ar er farið að sargast af sumum
staurunum, er óvíst að allir
verði þeir langlífir í landinu, þótt
ekki verði það fyrir tilverknað
umferðanefndar eða ráðsmanna
bæjarins. Ekki færi þó illa á
því, að bæjarverkfræðingurinn
legði hinum bæjarverðlaunaða
bíl sínum í það að ryðja jæssum
(Framhald á 7. síðu).

Prófessor sýður fisk
Skuli Guðjónsson les yfir Dönum
í kosningavikunni gáfum við okkur tíma
til þess að kynnast ofurlítið skoðunum pró-
fessors Skúla Guðjónssonar í Árósum á mat
og heimilishaldi. Upplýsingar þessar hafði
kvennadálkurinn úr viðtölum við prófessor-
inn, er nýlega birtust í Politiken í Kaupm.-
höfn. Margt var athyglisvert í því, sem frá var
greint hér áður, en það er meira í pokahorm
inu. Prófessorinn hafði alls ekki talað út. í
þessum viðtölum er sitt hvað fleira, sem vert
er að gefa gaum. Hér fara á eftir nokkur at-
riði.
Hússtjórnardeildin í Aarhus nýtur álits.
Það fer ekki í milli mála, að hússtjórnar-
deildin við Árósaháskóla nýtur mikils álits á
Norðurlöndum. í viðtalinu er upplýst, að
þangað sækja hússtjórnarkennslukonur frá
Noregi, Svíþjóð og Finnlandi í næstum jafn-
ríkum mæli og danskar. Norska ríkisstjórnin
tók á síðastl. ári upp á fjárlög fjárveitingu til
styrktar norskum hússtjórnarkennurum, sem
viíja stunda framhaldsnám í Árósum.
Getur prófessor húið til mat?
Hinn danski blaðamaður lætur þess getið,
að sumir samstarfsmenn Skúla Guðjónssonar
séu menntaðar húsmæður, sem þekki vanda-
mál heimilanna bæði innan veggja og utan,
og svo bætir hann við: En hvað veit einn pró-
fessor í vísindalegri hússtjórn um hina dag-
legu erfiðleika og hið almenna óvísindalega
heim.ilishald? En það stendur ekki á svarinu
hjá þrófessornum. Hann kann að búa til mat.
Og trúir engum öðrum fyrir sumum sínum
„uppskriftum", eins og t. d. að sjóða fisk. En
hann lætur upp-
skrift þó fljóta
með til blaðsins,
og ; hér kémur
hún: Fiskurinn
á að vera glæ-
hýr, og helzt á
— harin að fara lif-
andi í pottinn,
eins og humar-
inn, en þetta er
þó ekki fram-
kVæmanlegt. —
Fiskiir sá, sem
geymdur er í
vatnskössum, en
það er algengt í stórborgum erlendis, er allt
að því óætur. Húsmæðurnar eiga að kaupa
nýjan, slægðan, velmeðfarinn fisk. Þær eiga
að læra að þekkja gæðin. Prófessorinn lætur
fiskinn í kalt vatn í pottinum — og þar næst
— og það er „lóðið“, segir hann — mikið af
salti í vatnið. Svo á ekki að setja salt í þegar
sýður, eins og sumir gera, heldur á að salta
vatnið strax, og það verður seint of salt. Soðið
verður auðvitað óbrúklegt í sósu eða súpu, en
saltið dregur vatnið úr fískinum og gerir hann
miklu þéttari. Roðið á ekki að taka af áður en
fiskurinn er soðinn. Ofurlitlu af ediki er bætt
út í vatnið, en annað krydd á ekki að nota.
Þetta er allur galdurinn, segir prófessor Slcúli.
Prófessorinn sýður fisk.
Upphitaðir réttir ekki í áliti.
Blaðamaðurinn segir að gremjan hafi soðið
í prófessornum þegar talið barst að upphituð-
um mat. Gjörið svo vel að búá til nýjan mat á
hverjum degi. Það má létta þau störf með því
að drekka mjólkina eins og hún er, í stað þess
að vera að búa til alls konar svokallaða mj ólk-
urrétti, borða ávextina eins og þeir koma fyrir,
í stað þess að búa til hlaupkennda ávaxta-
grauta. En blaðamaðurinn minnir prófessor-
inn á, að erfiðismenn, sem þurfa mikið til sín,
mundu ekki verða neitt hýrir á svipinn, ef
þeim væru fengnir 3 dl af mjólk heima hjá sér
og sagt að sötra það í staðinn fyrir eftirmat,
eins og t. d. ávaxtagraut. — Hvar eiga þessir
menn þá að fá kaloríurnar? Úr kartöflum,
auðvitað, svarar prófessor Skúli. En við borð-
Um nú svo mikið af þeim hvort eð er, og ekki
má útiloka fjölbreytnina í matargerðinni. Á
plokkfiskurinn þá að hverfa og „biksematur-
inn“? Nei, ekki er það nú meiningin, en ætlazt
er til þess, að þessir réttir séu bættir upp með
vítamínauðugum fyrir- eða eftirréttum. En
það er léttara að kenna þeim, sem búa til mat
eitt og annað af þessu tagi, en að breyta matar-
venjum fjöldans, segir blaðamaðurinn að lok-
um. —