Dagur - 14.01.1950, Blaðsíða 8

8
Bagur
Laugardaginn 14. janúar 1950
Skrumauglýsing Sjálfstæðisílokksins:
Segist vilja „leggja áherzlu á"
áburðarverksmiðju verði
valinn staður á Ákureyri
Sjálfstæðisflokkurinn hér í bænuin hefur farið að dæmi kommún •
ista og krata og birt Iangt kosningaprógramm til hughægðar fyrir
kjósendur frekar en cigin samvizku. Eru í prógrammi þessu talin
upp vms mál, sem bærinn hefur nú á döfinni og allir flokkarni;-
hafa staðið saman um í meginatriðum og vilja framkvæma eftir
því sem geta og aðstaða bæjarfélagsins leyfir.
Líklegt að 30% lækkun fengist
á vátryggingum bæjarmanna, ef
slökkvistöð og hrunavörzlu
væri komið upp
Nauðsynlegt að hraða jiessum framkvæmdum
og krefjast jafnréttis við Reykjavík
í brunatryggingamálum
En í viðbót við þetta skrum-
auglýsir íhaldið áhuga sinn fyrir
ýmsum málefnum, sem það hef-
ur hingað til fjandskapast við eða
a.m.k. staðið þversum í vegi fyr-
ir. Er þar fyrst að telja áburðar-
verksmiðjumálið. Kemur það
vissulega úr hörðustu átt, þegar
Sjálfstæðisflokkurinn hér þyki.st
hera hag þess fyrir brjósti. Áður
fyrr lá hann hundflatur fyrir
sjónarmiði flokksstjórnarinnar og
Reykjavíkurvaldsins í þessu máli.
Má rifja það upp nú, að ár-
ið 1945 greiddi alþingismaður
kaupstaðarins, Sig. E. Hlíðar,
atkvæði gegn áburðarverk-
smiðjufrumvarpi Vilhjálms
Þór. þar sem beinlínis var gert
ráð fyrir verksmiðjubyggingu
hér í bænura, og á þessu sama
ári skrifaði „fslendingur“ gegu
því að málið næði fram að
ganga. Þetta var engin augna-
blikssynd eða yfirsjón. Sum-
arið 1946 birti fslendingur enn
greinar til þess að sanna, að
heimskulegt hefði verið að
byggja áburðarverksmiðju hér
á Akureyri.
í baráttu sinni gegn því að
ríkið reisti hér áburðarverk-
smiðju, naut íhaldið ágæts
stuðnings kommúnista, sem nú
fárast um atvinnuleysi og vand-
ræði, með því að Steingrímur
Aðalsteinsson greiddi einnig at-
kvæði gegn áburðarverksmiðju-
málinu og raunar hamaðist allt
það lið, sem síðar gekk í eina
sæng á „nýsköpunar“-heimilinu,
gegn áburðaiverksmiðjufrum-
varpi utanþingsstjórnarinnar.
Laxárvirkjun hefði einnig
verið lokið.
Fullvist má telja, að ef frum-
varpið hefði verið samþykkt 1945,
væri fullkomin áburðarverk-
smiðja þegar byggð hér á Glerár-
eyrum, og jafnframt, að þegar
væri lokið stórfelldri aukningu
Laxárvirkjunarinnar, sem nauð-
synlegt var að gera í sambandi
við áburðarverksmiðjumálið.
Verkamenn í bænum mega nú
hugleiða það, hver búbót slíkt
fyrirtæki hefði orðið fyrir at-
vinnulíf bæjarmanna, og þá jafn-
framt það, af hve miklum heil-
indum íhaldið tekur einmitt þetta
mál, sem það beitti sér svo mjög
fyrir að drepa, upp á kosninga-
prógramm sitt nú.
Verkamenn hér mega þá líka
minnast þess, að fyrir nokkrum
dögum fagnaði Morgunblaðið því
ákaft, að það væri nú svo til full-
ráðið, að áburðarverksmiðja rík-
isins yrði byggð í grennd við
Reykjavík og í'engi rafmagn frá
hinni fyrirhuguðu Sogsvirkjun.
Þykir mönnum hér líklegt, að í-
haldið hér sýni nú af sér þann
skörungsskap, að fá breytt á-
kvörðun, sem fyrir löngu var
tekin í innsta hring Sjálfstæðis-
flokksins í Reykjavík, að ábui’ð-
arvei-ksmiðjan „skyldi rísa í
Reykjavík“, eins og Mbl. oi'ðaði
það fyrir nokkrum árum? Ef
hugur hefði fylgt máli, hefði í-
haldið hér vissulega fylkt liði með
Fi-amsóknarmönnum árið 1945
og reynt að íryggja Akureyri
þessa þýðingarmiklu atvinnulegu
nýjung ríkisvaldsins, en því var
ekki að heilsa. íhaldið hér og
fulltrúar þess, gengu skelegglega
fram í því að drepa málið og eyða
möguleikunum til þess að Ak-
ureyri yrði fyrir valinu. Upp-
taka málsins á kosningapró-
grömm er helber hræsni. Sjálf-
stæðisflokkurinn hér veit full-
vel, að verði ábui’ðarvex'ksmiðja
byggð, verður henni valinn stað-
ur. einhvers staðar í námunda við
Sogið, og sennilega í grennd við
Reykjavík. Þurfa þeir ekkert að
fui-ða sig á þessu, eftir það sem á
undan er gengið og með hliðsjón
af fyrri vinnubrögðum Sjálfstæð-
isflokksins í þessum málum og
mörgum öðrum.
Andmælin gripin úr lausu
lofti.
í áróði’inum gegn áburðarverk-
smiðjumálinu 1945, gi’ipu Sjálf-
stæðismenn til hinna fái’ánleg-
ustu röksemda. Átti áburðurinn
að vera stói’hættulegt sprengiefni
o. s. frv. Síðari rannsóknir, og
reynsla íslenzki-a bænda, sumur-
in 1946 og 1947, sýndu glögglega,
að hér var eingöngu um pólitísk-
an áróður að ræða, en enga
raunverulega ástæðu. Hin raun-
verulega ástæða var sú, að
Reykjavíkurklíkan, sem öllu í’æð
ur í Sjálfstæðisflokknum, ætlað
sér þegar frá 1942, að láta ríkið
reisa áburðarvei’ksmiðju í Rvík.
Um það vitna skrif Mbl. Og
Sjálfstæðisforingjai-nir hér voru
svo lágkúrulegir og lítilsigldir,
að þeir létu fulltrúa sinn á Al-
þingi og blað sitt, styðja þessar
fyrirællanir. Það er því hræsni á
hæsta stigi, þegar þessir herrar
þykjast nú, árið 1950, ætla að
beygja Reykjavíkurvaldið undir
vilja sinn og fá þao til þess að
Alþýðuflokkuriim og
Sjálfstæðisflokkur-
inn viðhalda óþörf-
um útgjöldum á fjár-
hagsáætlun bæjarins
Á fjárhagsáætlun bæjarins,
sem kemur til síðari umræðu
í bæjarstjórninni nú innan
skamms, eru 50—60 þúsund
krónu útgjaldaliðir, sem sett-
ir eru á áætlunina ár eftir ár
fyrir atfylgi Alþýðuflokksins
og Sjálfstæðisflokksins, enda
þótt spara mætti þessa fjár-
hæð að verulegu leyti. Þetta
eru útgjöld til vinnumiðlunar-
skrifstofu, skömmtunarút-
hlutimar og fátækrafulltrúa-
starfs. Allar þéssar starfs-
greinar mætti sameina undir
eina stjóm á skrifstofum
bæjarstjóra og þannig spara
veruleg útgjöld fyrir bæinn.
Framsóknarmenn vilja beita
sér fyrir þessari leiðréttingu á
fjárhagsáætluninni. Ef hinum
flokkunum er alvara að vilja
spara og forða óanuðsynlegum
útgjöldum, ættu þeir að styðja
þessa sparnaðarviðleitni. En
ef að venju fer, mun svo ekki
verða. Borgarana mun fýsa að
heyra álit þeirra á málinu. —
Væntanlega gefa blöð þeirra
upplýsingar um afstöðu
þeirra.
'J

RÁÐNING
krossgátunnar i jólablaði Dags.
Lárétt:
1. skjögta, — 7. óskylda, — 14.
í-agli, — 15. kámar, — 17. grafn-
ing, — 20. talsmáti, — 22. nefn, —
23. talfæi’i, — 24. apar, — 25.
vaða, — 27. mang, — 29. urt, —
30. örari, — 32. amlar, — 33.
ranni, — 35. liðina, — 37. sunnan,
38. innti, — 39 tvinni, — 41. slór-
ar, — 44. stagls, — 48. tætast, —
50. raupar, — 52. hræða, — 53.
smáai’. — 55. smita, — 56. ull, —
57. raka, — 59. læsi, — 61. laf, —
62. geix’, — 64. niðraði, — 65.
i-aða, — 66. agnúanna, — 68.
ruggaðir, — 70. ginin, — 71.
ginin, — 71. nauti, — 72. sundrar,
— 73. hraðari.
Lóðrétt:
2. ki-aflaði, — 3. jafn, — 4. ögn,
— 5. glitta, — 6. tinaða, — 8.
skarar, — 9. kálin, — 10. yms, —
11. lama. — 12 drápunni, — 13.
agnhöld, — 16. bii’ting, — 18.
x-eyi’i, — 19. glamur, — 20. tæm-
ast, — 21. tarna, — 26. vinn, — 28.
grun, — 31. ringlað, — 34. annál-
um, — 36. atyi’t, — 37. siðar, —
40. athuga, — 41. stælingu, — 42.
ósar, — 43. rómaða, — 44. smalar,
— 45. gasi, — 46. spilaðir, — 47.
gx-afari, — 49. ærleg, — 51. ataði,
— 53. skinna, — 54. í-æðuna. —
58. annir, — 60 sigar, — 63. rúin,
— 65. í-ata, — 67. and, — 69. guð.
samþykkja verksmiðjubyggingu
hér. Því máli var ráðið til lykta í
þinginu 1945. Þá stóð íhaldið hér
gegn hagsmunum Akureyrar og
hagsmunum íslenzkra bænda.
Fyrir bæjarstjórnai’kosning-
arnar 1946, skrifaði Guðmundur
Guðlaugsson, 4. inaður á lista
Framsóknarflokksins við bæjar-
stjórnarkosningarnar nú í þess-
um mánúði, ýtarlega grein um
vátryggingamál kaupstaðarins,
hér í blaðinu. Benti hann þar á
hið hróplega ósamræmi, sem er í
brunatryggingaiðgjöldum hér og
í Reykjavík.
Húseigendur á Akureyri eru
samkvæmt lögunum skyldir til
að ti-yggja hjá Brunabþtafélagi
íslands, en tryggingar á húsum í
Reykjavík ei’u boðnar út og
keppa tryggingafélögin um við-
skiptin. Afleiðingin er sú, að ið-
gjöld þar eru stórum mun lægi’i
en hér. Árið 1945 var meðalið-
gjald af þúsundi kr. 1,30 í Rvík,
en kr. 3,14 hér. Þá var heildar-
ti-yggingaupphæðin húsa hér í
bænum um 70 milljónir ki’óna,
og iðgjöld af þeim rösklega 220
þúsund kr.
Iðgjaldaupphæðan stórhækkar.
Vegna mikilla byggingafi’am-
kvæmda síðan 1945, svo og
hækkunar á ti-yggingarupphæð
eldri húsa síðan þá, hefur heild-
arupphæðin mjög hækkað síðan
1945, og á ái’inu 1947—1948 var
hún 131 millj. króna og iðgjöld af
húsum 392 þúsund krónur. Á ár-
inu 1948—1949 hafa þessar tölur
hækkað verulega og mun ekki
fjarri lagi, að heildarupphæð
trygginganna nemi nú allt að 200
millj. króna. Hins vegar mun
ekki hafa oi’ðið veruleg röskun á
meðaliðgjaldinu og mun það enn
vera um eða ofan við 3 krónur af
þúsúndi hér, á sama tíma og
Reykvíkingar greiða ekki nema
á aðra krónu af hverju þúsundi.
30% lækkun möguleg.
Fyrir forgöngu Framsóknar-
manna hefur þetta mál, sem er
mikið hagsmunamál fyrir bæjar-
menn, verið tekið fyrir í bæjar-
stjórninni, og þingmaður kaup-
staðarins hreyfði því á Alþingi,
en málinu var slælega fylgt eftir
þar og fékkst engin réttarbót. —
Akureyri er enn bundin við
Brunabótafélag fslands með lög-
um. Hins vegar er vitað, að jafn-
vel þótt dráttur yrði á því að Al-
þingi veitti Akureyri sjálfsagða
jafnréttisaðstöðu við Reykjavík
og heimild til þess að bjóða
brunatryggingar hér út, og fá ið-
gjaldið þannig lækkað,
er hægt að fá fram veru-
lega lækkun á iðgjöldum af
húsum og innbúum hér í
bænum, jafnskjótt og bærinn
hefur byggt fullkomna bruna
stöð og komið upp. bruna-
vörzlu.
Ástæða er til að ætla, að þessi
lækkun gæti numið allt að 30%’,
eða um 120 þús. krónum á ári af ■
húsum einum saman, miðað við
iðgjaldsupphæðina 1947—1948, og
mundi þessi sparnaður þó nema
mun hærri upphæð á þessu ári.
Þar við bætist sparnaður af
lækkun iðgjalda af tryggingu og
annars varnings. Hér er því um
stórfellt hagsmunamál að ræða,
sem nauðsynlegt er að fram-
kvæma hið fyrsta.
Ljúka þarf slökkvistöðvarbygg-
ingunni.
Slökkvistöðvarbyggingin, sem
lengi er búin að vera á döfinni, er
því aðkallandi nauðsynjamál,
þótt ekki væri að öðrum sökum
en þessum, svo og brunavarzla.
Búið er að ákveða byggingunni
stað og nokkurt fé er þegar til
framkvæmda. Hefjast þarf handa
á þessu ári og ljúka verkinu eins
fljótt og auðið er. Þá þarf bærinn
að koma upp fast*i brunavöi’zlu.
Mundi það til mikils öryggis fyr-
ir almenning, auk þess sem það
er nauðsynlegt skref til þess að
tryggja bænum hagkvæmustu
vátryggingakjör.
Þetta hvort tveggja getur bær-
inn framkvæmt af eigin ramleik
og þannig tryggt sér möguleika
til iðgjaldalækkunar, hvort sem
réttlætiskröfur hans ná fram að
ganga á Alþingi eða ekki. En
jafnframt þessum framkvæmd-
um þarf vitaskuld að ganga ríkt
eftir því, að þær kröfur nái fram
að ganga. Hefur bæjarstjórnin og
nýlega falið þingmanni kaupstað-
arins að bera það mál fram enn
einu sinni.
„Arnarfell44 losar
kolafarm
Hinn 6. janúar kom „Arnar-
fell“, hið nýja skip SÍS, hingað
með kolafarm, beint frá Gdynia í
Póliandi og var losun skipsins
lokið í þessari viku.
Farmurinn er eign KEA. Um
helgina kom hingað erlent kola-
skip til kolaverzlunar Ragnars
Olafssonar og var losun lokið nú
í vikunni. Kolabirgðir bæjarins
voru orðnar litlar.