Dagur - 22.02.1950, Blaðsíða 5

Miðvikudaginn 22. febrúar 1950
D AGUR
5
Fiskniðursuðu iðnaður NorSmanna aflar
beim gjaldeyris
Norskar niðorsuðuvörnr njóta álits
víða um lieim - vísindalegar rann-
sóknir og strangt eftirMt hafa tryggt
Nprðmöimum forustu á þessu sviði
'Útflutningsverzlunarráð Nor-
egs hefur nýlega gefið út rit
uni norskar fiskveiðar og fisk-
verkunaraðferðir. Ritið er á
ensku, ætlað þeim, sem hafa
með höndum sölu á norskum
fiskafurðum á erlendum
mörkuðum. í riti þessu er rit-
gerð eftir Olav Omsland, rit-
ara norska niðursuðuverk-
smiðjueigendasambandsins,
um norska niðursuðuiðnaðinn
og greinir þar frá því, hvernig
Norðmenn búa að þessum iðn-
aði og hvernig farið hefur
, verið að því að afla traustra
markaða fyrir niðursuðuvör-
urnar víða um lönd. Upplýs-
ingar Omslands eru athyglis-
verðar fyrir fslendinga, og fer
hér á eftir útdráttur úr grein
hans:
Nú eru sjötíu ár liðin síðan
niðursuða „brislings“ í olíu komst
yfir tilraunastigið og farið var að
framleiða þessa vöru til sölu. —
Þessi atburður markar upphaf
nýs kapítula í sögu norska nið-
ursuðuiðnaðarins, sem smátt og
smátt hefur þroskast upp á við,
unz því marki er náð, að norskar
niðursuðuvörur eru í mesta áliti
á heimsmarkaðinum. Það eru
ekki nema örfá lönd veraldar,
sem ekki þekkja norskar fisknið-
ursuðuvörur, og Norðmenn segja
með réttu, að þessi vara sé þekkt
og umtöluð á heimsmarkaðinum.
Fyrst framan af fór hver fram-
leiðandi sínar götur. Framleiðsl-
an var yfirleitt góð og hafði mikið
álit. En kröfur þjóðanna til mat-
vælaiðnaðarins hafa sífellt farið
vaxandi, og síðustu tuttugu árin
hafa norskir framleiðendur sífellt
treyst meira á vísindalegar rann-
sóknir. Segja má með sanni, að
verulegan hluta þeirra framfara,
sem orðið hafa í þessum iðnaði
sl. 20 ár, megi i-ekja til betri
skilnings framleiðendanna á því,
að hagkvæmast er að reka iðnað-
inn á vísindalegri undirstöðu.
Rannsóknarstofnun komið upp.
Niðursuðuverksmiðjurnar stofn-
settu rannsóknarstofnun í Stav-
anger árið 1931. Verksmiðjurnar
lögðu fé fram sameiginlega og
hlutu nokkurn styrk frá ríkinu.
Rannsóknarstofnun þessi er
starfrækt undir umsjá nefndar,
sem er skipuð fulltrúum iðnaðar-
ins og ríkisvaldsins, til tveggja
ára í senn. Þessi rannsóknar-
stofnun hefur það verkefni eitt
rneð höndum, að rannsaka allt ,er
viðkemur niðursuðu á fiski, og
hún er fullkomnasta stofnun
sinnar tegundar í Evrópu. Stofn-
unin greinist í þrjár deildir, sem
hver hefur sitt ákveðna verksvið,
nefnilega kemísk deild, bakter-
íuológísk deild og vélarann-
sóknadeild.
Hinn kunni, franski vísinda-
maður, prófessor Bidault, hefur
lýst stofnun þessari með þessum
orðum: „Hin ágæta rannsóknar-
stofnun í Stavanger stenzt ágæt-
lega samanburð við hinar beztu
rannsóknarstofnanir í Bandaríkj-
unum, byggingar og fyrirkomulag
er til fyrirmyndar, og stjórnin í
höndum tilskipaðrar nefndar. —
Þessi stofnun hefur það höfuð-
hlutverk, að rannsaka mikilvæga
grein matvælaiðnaðarins, og for-
usta Norðmanna á þessu sviði er
athyglisverð og til eftirbreytni
fyrir stærri þjóðir.“
Alltaf á verði.
Rannsóknarstofnunin hefur með
höndum sífelldar rannsóknir á!
hráefni því, sem notað er, á vél-
um, dósum og pökkunaraðferð-
um, og nánar gætur eru hafðar á
hreinlæti með eftirlitsferðum til
verksmiðjanna. Rannsóknarstofn
unin rannsakar hina fullunnu
vöru, og sérstök deild, nýlega
stofnuð, hefur eftirlit með gæð-
unum og leiðbeinir verksmiðjun-
um. Stofnunin hefur með hönd-
um næringartilraunir og vítamín-
rannsóknir í sambandi við niður-
suðuvörurnar, og gerir tilraunir
á dýrum í þessu skyni. Véla-
rannsóknadeildin fylgist með
nýjungum á sviði véltækninnar
og leitar leiða að hagkvæmari
framleiðslu. Á stríðsárunum
höfðu Norðmenn lítil tækifæri til
þess að fylgjast með því, sem
gerðist erlendis, og aðstaða þelrra
sjálfra heima fyrir var slæm. En
eftir stríðið hefur verið unnið að
því af kappi, að endurnýja véla-
kost og koma iðnaðinum aftur í
nýtízku horf. Nýlega hefur rann-
sóknarstofnunin lagt fram fé til
þess að láta smíða nýja vél, sem
kemur fiskiflökunum fyrir á
grindum til reykingar. Þessi vél
mun spara mikið vinnuafl, og
gera iðnaðinn óháðari vinnu
kvenna en áður, en kvenfólk
starfaði aðallega að þessu fyrr.
Unnið með höndunum við að
leggja niður í dósir.
Enn er aðallega unnið með
höndunum við að leggja í dósir,
og líklegt er að áframhald verði
á þessu með því að höfuðáherzla
er lögð á, að niðursuðuvöi-urnar
haldi því góða orði, sem þær hafa
fengið fyrir vörugæði. —
TvennS koonar ráðstafanir
hafa verið gerðar til þess að
vernda vörugæðin. í fyrsta lagi
eru lög um vörugæði, í öðru lagi
eftirlit með því að þeim sé fram-
fylgt. Fylgzt er með því af ná-
kvæmni, að allar vörur, sem frá
verksmiðjunum koma, standist
ýtrustu kröfur um gæði. Til þess
að treysta enn betur aðstöðu iðn-
aðarins, er nú verið að byggja
skóla fyrir verkstjóra og fagmenn
niðursuðuverksmiðjanna. Þessi
skóli er byggðui; í næsta nágrenni
við rannsóknarstofnunina, sem
fyrr er um getið, og ætlunin er að
náin samvinna verði milli skólans
og stofnunarinnar.
Aðalframleiðsluvörurnar.
„Brisling“ og smásíld, niður-
soðið í olíu og tómat, hafa lengi
verið aðalframleiðsluvörurnar. -—
Til þess að tryggja vörugæðin og
hið góða orð vörunnar erlendis,
er bannað að sjóða þessar fisk-
tegundír á þeim tíma árs-
ins, sem fiskurinn er
magur. — „Brisling“- og
smásíldarveiði Norðmanna er
mjög misjöfn ár frá ári, ög nú hin
síðari ár hefur brislingsveiðin
verið langt innan við meðalafl-
ann, sem er um 500:000 kassar á
0
ári. Um smásíldina er sama að
segja. SíðUstu árin hefur mjög
skort áj-að meðalveiði fyrirstríðs-
áranna, eða um 950:000 kassar,
fengist.
Nokkur hluti smásíldaraflans,
og þá stærri tegundir smásíldar-
innar, er ekki reyktur, en soðinn
niður í olíu og tónriat eins og
reykt síld. Norðmenn hafa fund-
ið góðan markað fyrir þessa vöru
í Suður-Ameríku, sem vilja hana
heldur en reyktu sfldina.
Síldarhrogn til Bretlánds.
„Kippered" síld, eða reykt stór-
síld, venjulega vorsíld, er þriðja
stærsta útflutningsgrein norska
niðursuðuiðnaðarins. Fiskurinn
er kolfinn í miðjunni, frá haus og
aftur úr, og er það gert í vélum,
síðan er hann lagður í reykofn-
ana. Oftast er fiskurinn látinn í
dósirnar strax að reykingu lok-
inni. Þessi vará hefur útbreiddan
markað víða um lönd og er eftir-
sótt m. a. vegna þess hve hún er
ódýr. Þá sjóða Norðmenn niður
makríl, helzt sumar- og haust-
mánuðina, ýmist í tómat eða olíu,
og oftast er hann flakaður. Fiski-
bollur og fiskibúðingar eru aðal-
lega fyrir heimamarkaðinn, en
einnig hafa þeir fundið nokkurn
markað fyrir þessa vöru erlend-
is, aðallega í Bandarríkjunum. —
Þessi vara er oftast unnin úr ýsu.
Hrogn eru og soðin niður, alltaf
fersk og oftast án þess að þau séu
meðhöndluð. Þetta er kjarngóð
og ódýr fæða. Þá er rækjuniður-
suða mikil, ennfremur fiskur
krabbategunda. Beztan markað
fyrir þessa vöru hafa Norðmenn í
Bretlandi. Sfldarhrogn eru eftir-
spurð í Bretlandi. Selja Norð-
menn árlega mikið af þeirri vöru
þangað undir vörumerkinu: Soft
Herring Roe.
Allar þessar vörur eru gerils-
neyddar. Þar að auki framleiðir
(Framhald á 7. síðu).
- Fokdreifar
Framhald af 4. síðu).
nota ævinlega hælkrók í glímu
og raunar alveg eins vonlaust til
sigurs og sú fyrirætlan, að ætla
að verðá lifandi skáldspekingur á
einni sniðugri sögu. Um röksemd
númer tvö, þ. e. líkamsburði
Dagsritstjórans er það að segja,
að enda þótt lesendum Verka-
mannsins dyljist að sjálfsögðu
ekki sniðugheitin í þessari mál-
færzlu, með því að hún minnir á
að Dagur hefur ekki á bak við sig
neitt stórveldi, hvað þá heldur
hálfan heiminn, „gráan fyrir
járnurn", finnst ýmsum leik-
mönnum, sem ekki eru vel heima
í hinum sósíalísku fræðum, að í
deilunni um bæjarstjórakjörið sé
letta vopn ámóta hárbeitt og ef
Dagur tæki upp á því að afsanna
kenningar Karls Marx með því að
veifa í sífellu Stóraþóri Verka-
manns. Verður ekki horfið að því
ráði að sinni, a. m. k. ekki fyrr en
séð verður til enda, hversu vel
þessi hernaðaraðferð gefst Kom-
inform-piltunum. Þá er þriðja
röksemdin, og er hún sýnilega
viðamest. Áttu Framsóknarmenn
að styðja kommúnista til þeirra
áhrifa í bæjarmálum, með víð-
ækum málefnasamningi, sem
bæjarmenn sjálfir vildu ekki fá
þeim í hendur við kjörborðið?
En Verkamaðurinn upplýsir um-
búðalaust, að þetta hafi verið
kaupverðið á bæjarstjóranum,
ella hefðu kommúnistar engan
áhuga fyrir að skipta um þar. Um
þetta argúment má segja það
sama og Rússar sögðu við sendi-
menn þá, er héðán fóru í aust-
urveg til að verzla: Að' vísu er
varan góð, en hún er of dýr og
við gerum þyí engin kaup við
ykkur. , Framsóknarmenn vildu
skipta um bæjarstjóra, buðU upp
á ágætlega hæfan mann, en
vinstri flokkarnir báðir vildu eng
an hlut eiga að því að skipta Um
bæjarstjóra nema gildur sjóður
sósíalískra kennisetninga, bæjar-
reksturs og annars ófagnaðar,
væri rekinn upp að néfinu á þeim
fyrst. Áhugi, þeirra fyrir nýjum
bæjarstjóra var þannig tjóðraður
á fjósbala sósíalískra fræða, sem
bæjarmenn sjálfir höfðu hafnað í
kosningabardaganum. Þótt þessi
þriðja röksemd kommúnista í
bæjarstjóramálinu sé í eðli sínu
viðamest, er óvíst að þeim verði
meiri heiður að henni áður en
lýkur en að hinum tveimur.
Háralagið á „Verkamanninum“.
FYRIR ÞVf er vafalaust
áhættuminnst fyrir Kominform-
piltana að halda sér enn um hríð
við heiðursmerkið og nota það
óspart í hverri deilu. Er það
raunar ekki meiri andleg þraut
fyrir þá, en ýmsar aðrar, er þeir
hafa af hendi leyst með prýði að
undanförnu, er tækifæris- og út-
þennslupólitík móðurlandsins
hefur snúið þeim eins og hana á
burst á einni nóttu. Og hundur-
inn er enn auðþekktur á hárun-
um, þrátt fyrir hinar nýju erfða-
kenningar Lysenkos og önnur
sósíalísk dulvísindi og víst munu
bæjarmenn enn um sinn kannast
við háralagið á „Verkamannin-
um“ þótt hann kunni að neyðast
til þess að grípa til dálítið óvenju-
legrar og torskilinnar röksemda-
færslu á stundum.
Stofa
til leigu í Glerárþorpi. —
Fæði á sama stað getur
komið til greina.
Afgr. vísar á.
— Akureyrardeild KEA
(Framhald af 1. síðu).
mönnum um 82 á árinu. Deildar-
sjóður var rösklega 36 þús. krón-
ur um áramótin.
Lætur af störfum eftir 26 ár.
í lok skýrslu sinnar skýrði Sig-
tryggur Þorsteinsson frá því, að
hann hefði nú ákveðið að láta af
deildarstjórastarfinu, enda þótt
kjörtími hans væri ekki útrunn-
inn, vegna lasleika. Yrði því kjör-
inn nýr deildarstjóri á fundinum.
Gifturíkt starf þakkað.
Brynjólfur Sveinsson, Jakob
Frímannsson og Þorsteinn Þor-
steinsson, sem jafnframt var
fundarstjóri, vottuðu Sigtryggi
þakkir fyrir 26 ára starf í þágu
deildárinnar. Töldu allír, að hann
hefði sýnt frábæra samvizkusemi
og trúmennsku í starfinu. Bryn-
jólfur Sveinsson sagðist þess full-
viss, að ef íslenzka þjóðin ætti sér
óskastund, notaði hún hana bezt
til þess að óska sér þess, að allir
starfsmenn hennar, háir, sem lág-
ir, ynnu störf sín af viðlíkri alúð
og trúmennsku og Sigtryggur
Þorsteinsson hefði gert. Bar deild
arstjórnin því næst fram tillögu
um að heiðra Sigtrygg Þorsteins-
son með 5 þús. kr. frámlagi úr
deildarsjóði og var það einróma
samþykkt. Risu fundarmenn úr
sætum í virðingarskyni við hinn
aldurhnigna heiðursmann.
Starfsemi KEA 1949 —
fjárframlag til byggðasafns.
Þá flutti Jakob Frímannsson
framkvæmdastjóri skýrslú frá fé-
lagsráðsfundi um helztu fram-'
kvæmdir KEA á liðnu ári og af-
komuhorfur verzlunarinnar. —
Dagur hefur áður birt útdrátt úr
skýrslu framkvæmdastjórans á
félagsráðsfundinum, og verður
það ekki endurtekið hér. Þá var
borin fram tillaga frá deildar-
stjórninni um að lýsa stuðningi
við tillögu þá, sem kom fram á
ársfundi Mjólkursamlagsins 1949,
um fjárframlög til byggðasafns í
Eyjafirði. Lagði deildarstjórnin
til að Akureyrardeild legði fram
10 þús. kr. til málsins og skoraði
jafnframt á stjórn Menningar-
sjóðs KEA að styrkja það. Gert er
ráð fyrir að bændUr leggi fram
1/3 úr eyri á innveginn mjó.lk-
urlítra til málsins. Ármann Dal-
mannsson mælti fyrir tillögunni,
en auk hans töluðu Þorsteinn
Þorsteinsson. Snorri Sigfússon,
Brynjólfur Sveinsson og Áskell
Snorrason, og mæltu allir ein-
dregið með málinu. Var tillagan
því næst samþykkt.
Kosningar.
Þá fór fram kosning deildar-
stjóra í stað Sigtryggs Þorsteins-
sonar og var Birgir Þórhallsson,
fulltrúi í nýlenduvörudeild KEA,
kjörinn. í deildarstjórn voru
kjörnir, Brynjólfur Sveinsson,
endurkjörinn ,og Marteinn Sig-
urðsson ,í stað Guðmundar Jóns-
sonar á Eyrarlandi, sem baðst
undan endurkosningu. Snorri
Sigfússon var endurkjörinn full-
trúi í félagsráð. Þá voru kjörnir
71 fulltrúi á aðalfund kaupfélags-
ins, af einum lista.