Dagur - 22.03.1950, Blaðsíða 4

DAGUR
Miðvikudaginn 22. marz 1950

DAGUR
Ritstjóri: Haukur Snorrason.
Afgreiðsla. auglýsingar, innheimta:
M’arínó H. Pétursson
Skrifstofa í Hafnarstracti 87 — Sími 166
Blaðið kemur út á hverjum miðvikudegi
Árgangurinn kostar kr. 25.00
Gjalddagi er 1. júlí.
» PRENTVERK ODDS BJÖRNSSONÁR H.F.
*
Á krossgötum
FRUMVARPIÐ um gengisskráningu og við-
reisnarráðstafanir er orðið að lögum. Alþingi af-
greiddi málið sl. laugardag. Bankarnir hafa byrjað
viðskipti á ný og hafa tilkynnt hið nýja verð gjald-
eyrisiris. Millibilsástandinu er lokið. Nýtt tímabil
í fjártnálum og atvinhumálum er hafið. Hversu
hugsar þjóðin nú til framtíðarinnar? Hvernig
heppnast í framkvæmd þær ráðstafanir, sem nú
eru hafnar? Þessum spurningum verður ekki
svarað að sinni. Reynslan ein getur það. En það er
þýðingarmikið að þegnarnir hugleiði þessi mál
skynsamlega og öfgalaust.
AF SKRKIFUM stjórnarandstæðinga nú, er
helzt svo að sjá, að þeir vilji telja fólki trú úm að
gengisfellingin stafi af illvilja stjórnarflokkanna
til almenriings í landinu. Það sé beinlínis stefna
tvfeggja stærStu stjórnmálaflokka landsins að rýra
lífskjör almfennings. Raunar eru slíkar staðhæf-
ingar fáránlegri en svo, að þær séu svaraverðar.
Hvfer sanngjarn maður viðurkennir, að þfeer ráð-
stafanir, sem nú hafa verið gerðar og verða gerðar,
eru bein aflfeiðing af því, setn gert hefur verið á
undanförnum árum. Það er hin ranga fjármála-
stefna liðinna tíma, sem nú segir til sín. Stjórnar
andstæðingar neita því ekki, að efnahagstnál
landsins hafi verið komin í fullkomið öngþveiti, og
aðgerðarleysi hefði leitt atvinnuleysi óg skort yfir
þjóðina. En þeir hamast gegn gengislækkuninni án
þess þó að benda á nokkrar aðrar raunhæfar ráð
Stafanir, sem þess væru megnugrir að lækna vferstu
meinsemdirnar í fjármálakerfinu. Slík afstaða er
raunar fullkomin ábyrgðarleysispóiitík. Engán
undrar að kommúnistar hafa haslað sér slíkan
völl í stjórnmálabaráttunni. Hitt gegnir meiri
furðu, að Alþýðuflokkurinn skuli hafa tekið sér
stöðu við hlið þeirra. Það er kaldhæðni örlaganna,
að Alþýðuflokksforingjarnir ganga nú berserks
gáng gegn gengislækkun eftir að hafa með ráðum
og dáð stutt þær ríkisstjórnir undanfarinna ára,
sem stefnt hafa óðfluga til gengislækkunar. Árið
1942 fluttu Alþýðuflokksforingjaimir kjÖrdæma
breytingarfrumvarpið, sem varð þess valdandi að
sjö mánaða ríkisstjórn Sjálfstæðisflokksins komst
á laggirnar og hún afrfekaði að tvöfalda dýrtíðina.
Sú stjórn naut stuðnings Alþýðuflokksins til þess
verks. Alþýðuflokkurinn studdi einnig nýsköpun-
arstjórnina frægu og þar með gildasta þátt verð-
bólgunnar. Loks leiddi stjórnarstefna Stefáns Jó-
hannsstjórnarinnar til aukinnar dýrtíðar, sem
aftur knúði verklýðsfélögin til kauphækkunar-
baráttu, eins og greinilega er tekið fram í ályktun
táðstefnu þfeirrar, sem forvígismenn verklýðs
hreyfingarinnar héldu í Reykjavík nú á dögunum.
Stfefna Alþýðuflokksins að undaníörnu hefur ver-
ið hrein gengislækkunarstefna, og það situr illa á
siíkum flokki að fyllast vandlætingu þegar geng
islækkunin er orðin gjörsamlega óumflýjanleg.
Eftirtektarvert er í þessu sambandi, að afstaða
verklýðshreyfingarinnar til málsins er ólíkt skyn-
samlegri og hófsamlegri en Alþýðuflokksforingj-
anna, sbr. fyrrnefnda ályktun og skrif Alþýðu-
flokksblaðanna. Er þetta enn eitt dæmi þess, að
embættismennirnir í forlngjastöðunum eru slitn-
[ aðir úr tfengslum við alþýðuna í landinu.
ÍSLENZKA þjóðin stendur nú
krossgötum. Hún hefur um
tvær leiðir að velja. Önnur er sú,
að hlýta kalli kómmúriista og svo-
nefndra alþýðuforingja og spilla
framkvæmd viðreisnrirráðstafan-
anria. Sú leið er til glötunar, til
efnahagslegrar' upplausnar og
pólitísks ósjálfstæðis. Hin leiðin
er sú, að taka höndum saman og
vinna drengilega með ríkisvald-
inu að því, að ffamkvæmd við-
reisnarráðstafananna nái tilætl-
uðum árangri. Það er ekki bjart-
sýni að ætla, að dómgreind og
ábyrgðartilfinning mikils meiri-
hluta þjóðarinnar sé svo rík, að
nú um sinn verði sjónarmið
stétta og hagsmunahópa að víkja
fyrir sjónarmiðum þjóðarheild-
arinnar og ríkisins. Ef stjórnar-
flokkunum auðnast að fram-
kvæma viðreisnarráðstafanirnar
af drengskap og einurð að sínu
leyti, er engin ástæða til þess að
vera svartsýnn, enda þótt veru-
lega erfiðleika verði að yfirstíga
áður en þjóðarbúskapurinn í
heild kemst á jafrivægisgrundvöll
á ný.
FOKDREIFAR
Þréhgslin í Ámtsbókasafninu.
Bæjarbúi skrifar blaðinu:
„VlÐ ÍSLENDINGAR gefum
út og lesum líklega meira af bók-
um en flestar aðrar þjóðir. Nú eru
bækur orðnar það dýrar að fólk
getur ekki náð í nema örlítið eitt
af bókum til eignar. Menn reyna
því að ná í þær til lestrar á ein-
hverh anrian hátt, Almferinings-
bókasöfn eru til þess að fólk geti
notið þeirra bóka sem út eru
gefnar, þó þau bæti engan veginn
að fullu úr lestrarþörf fólksiris.
Það er því nauðsynlegt að skipu-
lagning þeirra sé svo góð, sem
framriSt er hægt.
HÉR A AKUREYÍtl eigum við
Amtsbókasafnið, sem fjöldinn
reynir að notfæra sér eftir mætti.
Meðan safnið var til húsa í
Gamla-Barnaskóla var sí og æ
um það talað hvað húsrúm þess
væri ófullkomið og illt til starf-
rækslú safrisins. Margir bjuggust
því við, að á þessu ráðist bót, er
safnið flyttist í sín nýju húsa-
kynni, og óefað er nú mun rýmra
um safnið sjálft en áðui' vrir, en
ekki finnst mér viðskipti ganga
greiðlegar nú fen áður. Af-
greiðsluheirþergið er að mínum
dómi alít of Íítið og borðið sömu-
leiðis (líkle|a tæplega 3ja metra
langt), og ærin langur tími geng-
ur í að ná í eina einustu bók, þar
sem líka meiri hluti þeirra bóka,
sem menn vilja ná í, er sífellt í
útlárium.
Nú hefur verið samin ný og
fullkomin spjaldskrá yfir safnið,
sem er auðvitað til stórra bóta, en
lítið flýtir hún fyrir afgreiðslu.
því að hægt er að telja upp fleiri
tugi bóka, sem maður óskar eftir
að lesa, og allar eru í útlánum.
Fyrir mörgum dögum kom eg
á saínið og langaði til að ná í
einhverja bók. Við borðið biðu 4
—5 unglingspiltar, sem höfðu
spjaldskrá handa á milli. Töldú
þeir upp númfer ýmsra bóka, sem
þeir æsktu eftir, og hafði af-
grfeiðslumaðurinn nóg að gera áð
leita eftir þeim bókum, sem þó
vorú ekki inni. Höfðu þeir tali?
upp nálægt tuttugu bóka þann
hálftíma, sem eg beið þarna, en
aðeins fengið eina, önnur af
greiðsla fór ekki fram á meðan.
Eg náði í eitt spjaldskrárhefti
með því að seilast yfir axlir þeirra
sem við borðið stóðu, en lagði þó
ekki í að telja upp þær bækur,
sem ég hefði gjarnan óskað að fá
bjóst við að þær væru allar í út-
lánum, enda var afgreiðslumað-
urinn upptekinn af unglingunum
og margir biðu, sem á undan mér
komu. Eg fór því svo búinn í það
sinn. Ekki held eg að þetta dæmi
sé einstætt.
Nú vil eg spyrja: Er ekki af-
greiðsluborðið og biðstofan sjálf
allt of lítil? Getur ekki almenn-
ingur á einhvern hátt fengið
greiðari aðgang að safninu án
þess að því (safninu) sé hætta
búin? Er ekki hægt að hafa sér-
staka deild eða borð fyrir börnin
ög bækur þeirra? Eitthvað mun
fólki, sem æskir þess, vera leýft
að fara inn fyrir borðið og líta á
bókahillurnar, eri mér finnst að
jafnt verði þá yfir alla að ganga.
Fleiri hætti um þetta ínál ræða.
en eg læt þetta nægja í bili.
Þögn í alþýðuherbúðum.
Fyrir röskíega hálfum mánuði
birtist í Alþýðumnnninum liér al-
veg éivferijúlega é»svífin níðgrein um
kaupfélögin, sérstdklega Katipfélag
Eyfirðinga. Var því haldið lram, að
skipshöfn togararis Kaldbaks borg-
aði „hærri skatta" en öll fyrirtæki
samvinnumanna hér á Akureyri.
Fleiri fáránlegar blekkingar og
lirein éisannindi voru í grein þcss-
ari. Hér í blaðinu var rakið í stuttu
máli, hvernig málflutningur. þessS
þokkalega „alþýðu“-málgagns væri
gagnvart samvinnufélögunúiri, (»g
bent á, að afstaða Jjess og „foringja"
á borð við tryggingaembættisirieiln-
ina mundi einsdæmi á Vesturlönd-
um. I þessari grein hér í blaðinu
vöru taldir helztú skattar samvinnú-
fyrirtækjanna hér, og {»<» ekki allir,
rim 475 J»éis. kr„ og sú spurning lögð
fyrir tryggingaembættismeiln, hvort
skipshöfn togararis greiddi hærri
upphæð í skatta eh Jiessa fjárfúlgu.
Ét blaðið treysti sér ekki til þess áð
svara J»essari sþrirriingu játandi, vat
]»að Opinbert að því að hafa flutt
lesendum sínum helber ósannindi,
sem er ]»é» raunar erigiri riýlunda f
Jjeim herbúðum. Néi er sem sagt
liðinn röskur hálfur mánuður frá
því, ao Jjessi spurriing var liigð fyrir
embættismennina, en þeir hafa ekki
treyst sér til að svara. Með Jjögninni
hafa J»eir Jjví játað á sig ósannind-
in. Ér vcl Jjess vert að vekja áthygli
á þeirri staðreyrid.
Ný tóntegund í alþýðumálgagni.
Fyrir nokkru lagði Alpýðumað-
urinn hér blaðsiðu undir skrif
ungra jalnaðarmanna. I skrifuiri
þeirra er m. a. vikið að Jjví, að
heppilegt myndi vera fyrir Jjjóðfé-
lagið að samstarf gæti tekiztvmeð
jafnaðarmönnum og Framsókriat-
mönnum. Þessir flokkar ættu af
eðlilegum ástæðum samleið um
ýmis málefni. Raunar var gefið
skyn f grein Jjessari, að erfið sambéið
flokkanna væri að kenna Framsókn
armönnum. Ékki skal farið út í J»á
sálma að sinni að rökræða Jjað við
ltina urigu jaínaðarmenn, enda Jjótt
hér sé um mikinn misskilning að
ræða af Jjeirra hálfu. Hitt er rétt að
benda á Jjcgar, að Jjessi grein í Al-
jjýðumanninum hér er í annarri
tóntegund en menn eiga að venjast
úr þeirri átt. Lesendum AlJjýðu-
mannsins helir lengi vcrið talin trú
um það, að sósíaldemókratar á í.c
landi cigi einn höfuðfjanda og ó-
vin, og [jað sétt Frámsóknarmenu
og samvinnulélögin. Hefif málgagn
Jjetta lagt sig mjög í framkróka um
að ófrægja kaupfélögin og vekja
tortryggni í garð samvinnustcfn-
unnar. Framsóknarmönnum hefir
að vonum Jjótt Jjessi málflutningur
(Framhald á 7. síðu).

Nýtt úr gömlu
Allir, sem viljá vera vcl og hagkvæmt klæddir, verða
að kurina að prjóna. Þetta á þó að sjálfsögðu aðeins
við urn konur, Jjví að karlmönnunum nntn margt
annað betur gefið, Jjött ekki verði scð, hvers vegna
!»eir ættu ekki að geta prjónað líka! Raunar ættu Jjeir
állir að læra Jjað, ]»ví að á efri árum rilyndi Jjað eflaust
geta verið afjjreying lítt vinnufærum mönnurri að sitja
með prjóna. En Jjetta var útúrdúr.
Pfjón er göriiul fþrótt, scm náð hefur vaxandi vin-
sá'ldum með hverju ári og er nú orðin mikil og stór-
vaxin iðngrein í flestum löndum. Þótt vélar og tækni
hafi eflzt, liefir handprjón ekki lagzt niður, eins og
sumir ætluðti, ]»egar vélarnar voru að ryðja sér til
rúms, heldur þvert á móti, og handprjón helir serini-
lega aldrei verið álmennara eða fjölbrcyttara heldur
en í dág.
„En er ekki ójjarfi að vera að fjölyrða uffi Jjetta,
Jjegár ekkert garn er að fá?“ kann einhver að spyrja.
Satt er Jjað, séi vara er sjaldséð néi um stundir, þvi að
Jjfegat við tijlum um garn, eigum við venjulega við er-
lent ullargarn. En einmitt Jjess vegna voru þessar línur
skrifaðar.
I gömlúm peysum eða iiðru liggur oft töluvert af
góðu garni, sem liægt væri að riota á nýjan leik, ef
vel væri að gáð. Gámalt nfáltæki scgir: „Nfeyðin kenriir
naktri konu að sþinna.“ Gamleysið ætti eirinig að
kenna okkur að lfeita uppi gamlar flíkur, rekja J»ær
ripp og nötá garnið á nýjari íeik. Það kunna að vera
flíkur, sem að einhverju leyti eru slitnar, eða ekki í
tízku lengur, en úr hvortu tveggja gfetttm við auðveld-
lega ffengið ,efrii í nýja flík. Það, sem við Jjurfúm að
vita, er hvernig við eigum að fara mcð garnið, svo að
það vetði serii allra líkast því að vera nýtt. Þessi atriði
cru nauðsynleg, ef vel á að takast:
Fyrst er flíkinni sprett stnidur (Jj. e. a. s. saumunum
sþrett upp). Þá er sérhvert stykki rakið upp. Myndin
sýnir á hvern hátt er bezt að vinda garnið á milli
þufflalgripsins og olnbogans.

Þegar hespari cr tilbúin, er bundið utan um hana
með bandspotta á ]»rem stöðuin. Gott er að Jjessir
spottar séu mislitir, þvf að J»á er auðveldara að sjá og
finna lnzar böndiri eru.
Þá er garnið Jjvegið upp úr volgu sápuvatni, sem
má ekki vera sterkt. Sápuspænir eru ákjósanlegastir;
annars einhver sápa, sem Jjeytt er éit í vátnið. Gutlað
er með hfespuna fram og aftur, en hiin ckki nétin.
Skipt u.m vatn, Jjangað til gárnið er hrcint. Ilespan
cr nú uridin inn í handklæði, og síðan hcngd upp til
Jjerris. Þfegar garnið cr vel Jjurrt, er gott að hrista
hespuna vel, garnið verður léttara og fær fallegri
áferð.
Síðasti þátturinri er svo áð virida garnið. Það verður
einnig að vanda, ef vel á að takast. Garnið má umfram
állt ekki vinda Jjétt, Jjví að við Jjað tapar J»að öllum
teygjanleik sínum og smækkar mikið. Gott ráð er að
vinda með alla fingurna á milli hnykilsins og garnsins.
P.