Dagur - 14.06.1950, Blaðsíða 2

2
DAGUR
Miðvikudaginn 14. júní 1950
Yerðlagsmál
Viðskiptaráð, verðlagsstjóri.
Á stríðsárunum skapaðist það
ástand hér irlnanlands, að efna-
hagur almennings batnaði. En
jafnframt því óx eftirspurn alls
konar varnings, sem síðar leiddi
til verðhæklíana. Gróða- og fjár-
plógsmenn sáu leik á borði með
alls kyns verzlun og viðskipti.
Kaupmönnum, heildsölum og
öðrum kaupmöngurum fjölgaði
ört.
Því var það, að á tímum utan-
þingsstjórnar Björns Þórðarson-
ar voru sett lög um verðlag.
Skyldi Viðskiptaráð, sem þá var
nýsett á laggimar, hafa eftirlit
með öllu verðlagi, og hafa bæði
af sjálfsdáðum og að fyrirlagi
ráðuneytisins vald og skyldu til
að ákvarða hámarksverð á hvers
konar vörur og verðmæti, þar á
meðal hámark álagningar, um-
boðslauna og annarrar þóknunar,
sem máli skipti um verðlag í
landinu. Þá hafði ráðið þegar
heimild til að setja hámarksverð
á ýmiss konar þjónustu.
Þá var og skipaður sérstakur
verðlagsstjóri af ríkisstjórninni.
Skyldi hann gera tillögur til Við-
skiptaráðs um verðlagsákvæði og
hafa á hendi framkvæmd þeirra
og' eftirlit með, að þeimværihlýtt.
Jiann skipaði síðan trúnaðar-
rnenn um land allt til verðlags-
eftirlits. Mál út af verðlagsbrot-
um skyldu almennir dómstólar
dæma, bæjarfógetar, sýslumenn
og hæstiréttur.
Fjárhagsráð.
Ríkisstjórn Stefáns Jóh. Stef-
ánssonar hóf setu með stofnun
Fjárhagsráðs, sem var 5 manna
nefnd, skipuð af ríkisstjórninni.
Hutverk þess var að samræma
framkvæmdir einstaklinga og al-
mannavaldsins, meðan hinar
rpiklu framkvæmdir í íslenzku
atvinnulífi stæðu yfir, þannig, að
þær væru gerðar eftir fyrirfram
saminni áætlmi Fjárhagsráðs, er
ríkisstjórnin samþykkir.
Á dögum nýsköpunarstjórnar-
innar var engin slík skipulagning
um framkvæmdir, enda fengu
auðmenn landsins þá gullið tæki-
færi til þess að stela undan
gjaldeyri, eyða honum og sóa í
alls konar óþarfa.
Fjárhagsráð starfrækti inn
flutnings- og gjaldeyrisdeild, sem
skyldi og hafa verðlagseftirlit
með höndum í umboði Fjárhags-
ráðs og í samráði við það. Þá var
sú regla tekin upp að miða verð-
lagsákvarðanir við þörf þeirra
fyrirtækja, sem hafa vel skipu
lagðan og hagkvæman rekstur.
Nú skyldi verðlagsstjórinn
skipaður af ríkisstjórninni, að
fengnum tillögum Fjárhagsráðs.
V erðgæzlust jóri.
Fyrir frumkvæði Framsóknar-
flokksins hefur nýlega verið sett
löggjöf um verðlag, verðlagseftir-
lit og verðlagsdóm.
Ríkisstjórnin skipar verð-
gæzlustjóra með eftirfarandi
hætti: Stjórnir Alþýðusambands
ríkis og bæja, Farmanna- og
fiskimannasambands íslands,
Kvenréttindasambands íslands,
Landssambands iðnaðarmanna,
Landssambands ísl. útvegsmanna
og Stéttarsamands bænda til-
nefna hver um sig einn mann í
nefnd, sem gerir tillögur um,
hver skuli skipaður vei'ðgæzlu-
stjóri. Er ríkisstjórnin bundin við
tillögu nefndarinnar. Reglan um
að miða verðlagsákvarðanir við
þörf þeirra fyrirtækja, sem hafa
vel skipulagðan og hagkvæman
rekstur, gildir áfram.
Þá voru teknar upp ýmsar fleiri
reglur um verðlagseftirlit og
verðlag. Verðgæzlustjóri skal
hafa vakandi auga með því, hvar
innkaup eru hagkvæmust, svo að
Fjárhagsráð geti beint viðskipt-
um þangað. Þá skal gera rækileg-
an samanburð á verðlagi og gæð-
um íslenzkra iðnaðarvara og
sams konar vara, sem hægt er að
fá erlendis frá. Fjárhagsráð get-
ur úrskurðað um hverja þá
kostnaðarliði, er máli skipta um
verðlagningu á vörum. Reynslan
hefur sýnt, að framkvæmd verð-
lagseftirlitsins skiptir höfuðmáli.
Þess vegna er það mjög þýðing-
armikið, að verðgæzlustjórinn sé
vel valinn. En slíkt ætti að. vera
sæmilega tryggt með hinni nýju
skipan.
V erð Iagsdómur.
Hin nýja verðlagslöggjöf mælir
svo fyrir, að í kaupstöðum lands-
ins skuli vera sérstakur verð-
lagsdómstóll, sem rannsaki og
dæmi njál út af hrotum á verð-
lagslöggjöfinni. í dómi þessum
sitjá vjðkómandjj héraðsdóinari,
formaður og einn meðdómari,
sem dórnsmálaráðherra skipar til
eins árs í senn eftir tilnefningu
nefndar þeirrar, er áður getur.
Þá eru viðurlög við verðlags-
brotum þyngd mikið, varða sekt-
um allt að 200 þús. kr. Ef sakir
eru miklar varðhaldi eða fang-
elsi, svo og sviptingu atvinnu um
stundarsakir eða fyrir fullt og
allt. Þá er eignaupptaka heimil,
ef ástæða þykir til.
Með heiðarlegri framkvæmd
þessarar nýju löggjafar ættu
verðlagseftirlit nú að vera í betra
horfi en fyrr og meiri líkur en áð-
ur að fyrirmælum sé hlýtt.
Aðalfundur Nordisk
Andelsforbund
lialdinn á íslandi
Aðalfundur Norræna samvinnu-
heildsölusambandsins (Nordisk
Andelsforbund), en að því standa
samvinnusambönd allra norður-
landanna, verður haldinn í
Reykjavík í fyrsta sinn, hinn 23.
júní n. k. Munu forstjórar allra
samvinnusambandanna sitja
fundinn. Forstjóri sænska sam-
bandsins, Albin Johansson, er
þegar kominn til landsins. Flýtti
hann för sinni til þess að vera
viðstaddur óperusýningu Stokk
hólmsóperunnar í Þjóðleikhús
inu, en Albin Johansson er í
íslands, Bandalags starfsmanna stjórn sænsku óperunnar.
BRÉF:
Bílstjórarnir og
unglingarnir
Stjórn Bílstjórafélags Akureyr-
ar skrifar blaðinu:
„í síðasta blaði Dags fær bíl-
stjórastéttin sendingu frá ein-
hverjum „Bæjarbúa", sem af
mjög skiljanlegum ástæðum vill
ekki láta nafns síns getið. í upp-
hafi greinar sinnar segir hann að
bílstjórar hafi lent í höndum
réttvísinnar fyrir að aka ungl-
ingum. Það er að sjálfsögðu afar
hæpið, að halda því fram, að
menn komist í hendur réttvísinn-
ar fyrir það eitt að aka ungling-
um, a. m. k. hefur okkur aldrei
verið tilkynnt að slíkt væri ekki
heimilt, enda er unglingum ekið
í lengri og skemmri ferðir fyrir
stórfé, og er það látið óátalið og
nægir í því sambandi að benda á
ferðir skólabarna og unglinga,
sem eru sjálfsagðar taldar og
mjög vinsælar. Það liggur í hlut-
arins eðli, að það er ekki fram-
kvæmanlegt að hafa eins konar
réttarhald yfir unglingi, sem kem
ur á bifreiðastöð og óskar eftir að
fá leigða bifreið. Á þá bílstjórinn
að að spyrja, áður en aksturinn
hefst: „Hvað ert þú gamall, er
það þarft eða óþarft að þú farir
þetta, hvar fékkst þú peninga til
að greiða aksturinn með, hefur
þá leyfi frá pabba og mömmu,
o. s. frv.?“ Á svo bílstjórinn að
fengnum upplýsingum að kveða
upp sinn dóm annað hvort að vísa
unglingnum á dyr eða fara að
óskum hans? í stuttu máli sagt,
þetta er ekki framkvæmanlegt.
Hitt er svo annað mál, að okkur
virðist ekki í'étt að hvetja fólk til
óþarfa aksturs, hvort sem full-
orðnir eða börn eiga hlut að máli
og okkur þætti bezt að allir þeir
fólksflutningar, sem við fram-
kvæmum, væru nauðsynlegir.
En þegar farið er að tala um
óþarfa akstur, þá dettur manni
í hug, hvort nokkuð sé athuga-
vert við óþarfa varning. Er ekki
hverjum sem er seldur óþarfa-
varningur? Eru ekki slíkar vörur
auglýstar í blöðum og útvarpi9
Hvað gerir hið opinbera til að
halda þeim frá fólki? Er verzlun-
arfólki bannað að selja þær vör-
ur? Hvers vegna tekur „Bsejar-
búi“ það ekki til meðferðar? Er
það eingöngu bílstjórastéttin, sem
hann lætur sér svo annt um? Við
þökkum ef svo er. En það eru til
menn í flestum stéttum, sem hafa
brotið lög. En „Bæjarbúi“ krefst
þess síðast í grein sinni að lög-
brotum sé vísað úr bílstjórastétt-
inni. Gott og vel. En hefur hann
gei't sér ljóst, hvers konar
„hreinsun“ það yrði ef allii' lög-
brjótar væru hreinsaðir úr öll-
um stéttum þjóðfélagsins og
hvað á að gera við mennina? Hafi
heiðvirður „Bæjarbúi“ einhvern
sérstakan áhuga fyrir að bæta
bílstjórastéttina þá munum við
ganga þar til móts við hann, okk-
ur er ekkert meira að skapi, en
fyrst verður hann að kasta grím-
unni og koma til dyranna eins og
hann er klæddur, í stað þess að
láta birta aðdróttanir undir
Ungmennafélag Öxndæla 50 ára
Eins og getið var í síðasta tölu-
blaði „Dags“, átti Ungmennafélag
Oxndæla 50 ára afmæli 4. þ. m.
Þann dag árið 1900, sem þá var
2. hvítasunnudagur/ komu
nokkrir drengir saman að Bakka
Oxnadal til að stofna félag.
Hlaut það nafnið íþróttafélag
Oxndæla í fyrstu, en nokkrum
árum síðar var nafninu breytt í
Ungmennafélag Öxndæla, eins og
það heitir enn í dag. Með nafn-
breytingunni var þó ekkert nýtt
félag stofnað, heldur aðeins skipt
um nafn með lagabreytingu, svo
að um sama félagið er að ræða í
þessi 50 ár. Ekki breytir það
heldur neinu þar um, að félagið
var sjálfstæð deild í öði'u stærra
félagi um 6 ára bil.
Upphafsmenn að stofnun fé-
lagsins voru fermingardrengir,
sem fermdir voru þá um vorið og
fyrstu árin voru allir félagsmenn
mjög ungir, um fei-mingaraldur
og yngri.
Frá upphafi hefur félagið haft
sama tilgang og starfað á svipað-
an hátt og önnur ungmennafélög
landsins. Það hefur haldið uppi
skemmtanalífi í sveitinni, það
hefur æft íþróttir og á sínum
tíma einnig söng. Við stjórnar-
störf í félaginu og á fundum þess
hafa félagarnir æfst í félagsstarf-
semi og veit eg að ýmsum þeirra
hefur orðið það góður undirbún-
ingsskóli. Yfirleitt munu uppeld-
isáhrif félagsins hafa orðið veru-
leg og það hygg eg, að flestir eða
allir gömlu félagarnir minnist
veru sinnar þar með ánægju,
enda kom það greinilega fram á
afmælinu, sem síðar mun nánar
að vikið.
Af einstökum framkvæmdum
félagsins má nefna eftirfarandi:
Á árunum milli 1910 og 1920
hélt félagið oftar en einu sinni
nómsskeið, þar sem kenndar voru
íþróttir, aðallega glímur, svo og
söngur, og einnig haldnir fyrir-
lestrar um ýms fræðandi efni. Á
þessum sömu árum kom það upp
heyforðabúri með þeim hætti, að
félagið leigði engjaspildu og svo
heyjuðu félagsmennirnir, karlar
og konui', þar á sunnudögum.
Kom þetta heyforðabúr sveitinni
að mjög góðum notum í vor-
harðindunum 1914 og 1916. Árið
1929 var reist myndarlegt skóla
og fundahús að Þverá. Lagði fé-
lagið fram helming kostnaðar ó
móti hreppnum, að nokkru með
sjálfboðavinnu. Var hús þetta um
fleii'i ár bezta samkomuhús í sveit
hér nærlendis. Félagið tók og
þátt í því að koma upp spndlaug-
inni á Laugalandi og lagði fram
fé til þess að sínum hluta.
Afmælisins minnzt.
50 ára afmæli félagsins var há-
tíðlegt haldið í Öxnadal 4. þ. m.
Voru flestir íbúar sveitarinnar
þar viðstaddir, svo og margir
fyrrverandi Öxndælingar, eink-
um gamlir ungmennafélagar.
Meðal annarra voru 6 menn við-
staddir, utansveitar og innan,
sem tóku á barnstaldri þátt í
stofnun félagsins fyrir 50 árum.
Hátíðin hófst með guðsþjónustu
að Bakka, þar sem sóknarprest-
urinn, sr. Sigurður Stefánsson,
messaði. Gat hann félagsins í
predikun sinni og bað því bless-
unar. Eftir messu var haldið að
Þverá og sezt að kaffidrykkju í
samkomuhúsi félagsins þar. Kári
Þorsteinsson á Þverá setti hóf
þetta og bauð gesti velkomna.
Síðar flutti hann snjalla ræðu um
starf félagsins hin síðari ár. Aðr-
ir ræðumenn voru: Bernharð
Stefánsson alþm., Brynjólfur •
Sveinsson, hreppstjóri í Efsta-
landskoti, Elías Tómasson, banka
gjaldk., Akureyri, Þoi’steinn Þor-
steinsson, fyrrv. bæjarfulltrúi,
Akureyri, Ólafur Jónsson frá
l
Skjaldarstöðum, nú á Akureyri,
Freysteinn Sigurðsson, verkam.,
Baldursheimi í Glerárþorpi, frú
Anna Sigurjónsdóttir á Þverá og
séra Sigurður Stefánsson á
Möðruvöllum. Á milli ræðanna
var sungið undir stjórn Ragnars
Jóhannessonar frá Engimýri. í
öllum ræðunum og eins í viðræð-
um mann á milli á samkomunni
kom fram mikill hlýhugur til fé-
lagsins. Var auðheyrt á ræðum
hinna eldi'i félaga og stofnenda.
að þeir áttu kærar minningar um
veru sína í félaginu. Eftir að borð
voru upptekin, var stiginn dans
fram á nótt. Fór samkoma þessi
hið bezta fram á allan hátt og
varð til óblandinnar ánægju og
Ungmennafélagi Öxndæla til
sóma.
Eg lýk þessum línum með því
að óska Ungmennafélagi Öxn-
dæla allra heilla og blessunar í
framtíðinni, um leið og eg þakka
þyí liðnu árin og eldri og yngri
félögum mínum þar ágætt sam-
starf og fjölmargar ánægjulegar
samyerustundir.
Bernh. Stefánsson.
Átvinna
Viljum ráða pilt eða stúlku
til afgreiðslustarfa.
LITLA -BÍLA S TÖÐIN,
Strandgötu 23.
Sími 1105.
dulnefni, að heilli stétt án þess
að undanskilja nokkurn sérstakan
mann.“
Goorgette-slæða
tapaðist á túninu við sund-
laugina á sjómannadaginn.
Vinsainlegást skilist í Odd-
eyrargötu 2Ii. Sínti 1063.
Hrciiigeriiiiigskonu
vantar í heimavist Mennta-
skólans í næstu viku.
Hringið í síma 1436.
RáÖskonan,