Dagur - 30.08.1950, Blaðsíða 2

2
D A G U R
Miðvikudaginn 30. ágúst 1950
Vandamá! bænda
Líklegt að fulltrúafundiir hér ræði verðlagsmál
landbúnaðarins og fyrirsjáanlega erfiðleika á
fóðrun búpeningsins í vetur
ÚR RÆNUM:
Ágæta erkitda gesti hefur Lorið að
garði í siimar
Sigurjón Valdimarsson í Leifs-
liúsum skrifar klaðinu 2ð. þ. m.
í umræðunurn um gengisfell-
ingu krónunnar, á sl. vetri, var
því haldið fi'am, að erlendar vör-
ur þyrftu ekki að hækka í v.erði
meira en um 13—15%, þó krónan
yrði felld. Þessar vonir hafa nú
gersamlega brugðist, því að marg
ar vörutegundir hafa hækkað um
30—50%.
Af þessum ástæðum m. a. gera
nú verkalýðssamtökin í landinu
tilraunir til að fá kauphækkanir,
sem — þó þær fáist — munu
reynast blekkingar einar, þar sem;
undirstöðuatvinnuvegir þjóðar-
innar, landbúnaður og sjávarút-
vegur, þola ekki kauphækkanir,
eins og nú árar fyrir þeim, sökum
óvenjulega örðugrar veðráttu til
lands og sjávar, og síldarleysis.
Því eins og allir vita, — eða ættu
a. m. k. að vita, — koma allar
kauphækkanir að lokum niður á
framleiðslunni, einkum neyzlu-
vöruframleiðslunni.
„Kjarabæturnar" og
bsendastéttin.
Það er því sýnilegt að „kjara-
bætur“ þær, sem verkalýðurinn
ætlar sér að fá, koma harðast
niður á bændastétt landsins, þar
sem framleiðsluvörur bænda fara
að langmestu leyti til innanlands-
neyzlu.
Bændur landsins hafa allt að
þessu ekki möglað, þó þeir bæru
sinn hluta af byrðum þjóðfélags-
ins, og stundum meira en það.
Þeir hafa jafnvel gengið svo iangt
að slá af réttmætum hækkunum á
afurðaverði, til þess að sýna í
verki vilja sinn í því að halda
niðri dýrtíð, ef verða mætti tii
þess að afstýra fyrirsjáanlegum
vandræðum.
Þessi fórn bænda, sem nam
mörgum milljónum króna, var að
engu höfð af verkalýðssamtökun-
um; sýnist því ekki ástæða til að
reyna þá leið í annað sinn.
Bændur ræða vandamálin.
Hvað eiga þá fcændur að gera
nú?
Þessari spurningu hef eg verið
að velta fyrir mér undanfarið.
Leiddu þessar hugleiðingar til
þess að eg flutti mál þetta á al-
mennum bændafundi hér í Sval-
barðsstrandarhreppi 23. þ. m.
fóru á fundi þessum fram ýtar-
legar .umræður um málið, bæði
verðlagsmálin og hinar ískyggi-
legu horfur um fóðuröflun.
Var á fundinum kosin þriggja
.manna nefnd til þess að þoka rf
stað umræðum um þessi vanda-
mál landbúnaðarins.
Hefur nefndin þegar ákveðið
að snúa sér til búnaðarsamtak-
anna með þetta erindi, og hefur
samið greinargerð, sem send
verður til stjórna Búnaðarsam-
bands Suður-Þingeyinga, og
Búnaðarsambands Eyjafjarðar og
e. t. v. fleiri aðila. Er ætlunin að
búnaðarsamböndin kalli saman
aukafulltrúafund til umræðna og
ályktana um málið.
Tiigangurinn með línum þess-
um er fyrst og fremst sá, að vekja
athygli á þessu vandamáli. yona
eg að fleiri búnaðarsambönd held
ur en þau, sem hér hafa verið
uefnd, taki málið til athugunar,
því að af reynslUnni þekkjum
við bændur, að ekki þarf að ætl-
ast til þess að stjórnarvöldin eða
aðrir en bændur sjálfir, sjái vand
ann, eða geri nokkrar viðunandi
tillögur eða framkvæmdir til úr-
bóta.
Nú segir líklega einhver að
bændur ætli að gera kröfur, sem
séu hliðstæðar kröfum verka-
lýðssamtakanna, en það er ekki
rétt, kröfur bænda eru aðeins
þær, að þeir séu ekki settir skör
lægra en aðrar stéttir þjóðfélags-
ins, og sýnist mér það vera lág-
markskröfur.
Þá mun því sennilega vera
haldið fram, að bændur fái að
fullu b'ættan þann hækkaða fram
leiðslukostnað, sem af gengis-
fellingunni leiddi. Eg efast stór-
lega að svo verði, því að sú
hækkun yrði að vera svo geysi-
mikil, þar sem ýmsar rekstrar-
vörur landbúnaðarins hafa hækk-
að; um 50—-70%, svo sem áburður
og fóðurbætir, sem eru aðalút-
gjaldalijjir í búrekstrinum að
undantéknum vinnulaunum.
Aivarlegar heyskaparhorfur.
En það er fleira en afurðaverð-
ið, sem líta þarf á nú, og ræða
um. Það, sem einnig kallar hart
að með umræður og samtök
bænda, eru hinar alvarlegu hey-
skapai'horfur um mikinn hluta
landsins ,og hvernig snúast skuli
við því að ti-yggja búfénu nægi-
legt fóður á komandi vetri, án
þess að farga þur'fi miklum hluta
bústofnsins, eða setja á í voða.
Eg mun ekki fara nánar út í
þetta nú, vona að þetta nægi til
þess að vekja bændur til sam-
taka um úrlausn þeirra vanda-
mála, og erfiðleika, sem nú steðja
að þeim.
K. A. Norðurlands-
% meistari í liand-
knattleik
Meistaramót Norðurlands í
handknattleik, í karla- og
kvennaflokkum, fór fram hér í
bæ á mánudagskvöldið. Hafði
oröið að fresta mótinu tvisvar
vegna veðurs. K. A. vann Þór,
karlafl., með 10 : 5 og kvenna-
flokkinn ineð 5 : 1 og hlaut þar
með meistaratitilinn.
I stuttu máli
Fyrir skömmu birti The
Medical Journal of America
grein um nýtt mcðal við
magasári, scm dr. Keith S.
Grímsson, sonur Guðmundar
Grímssonar dómara í Banda-
ríkjunum, hefur fundið upp
ásamt tveimur öðrum lækn-
um. Frá uppfinningu þessari
er einnig skýrt í New York
Times og vikuritinu Time.
*
Frásagnir af Evrópumeist-
aramótinu í Brtissel í sl. viku
hafa sett mjög svip á útvarps-
dagskrár margra þjóða. Var
íslendinga þar oft getið og
oftast lofsamlega. Dæmi:
Brezkur þulur sagði, að merk-
ustu viðburðir eins dagsins
hefðu verið „verðskuldaður
sigur fslendingsins Gunnars
Huseby í kúluvarpi, og sigur
Bretans Pugh í 400 m. hlaupi.“
Sænskur þulur frá London
taldi möguleika sænsku sveit-
arinnar í 4x100 m. boðlilaupi
heldur lélega, og sagði að lík-
legast yrðu þeir „sehmi en
jafnvel íslendingarnir“!
Sænskur þulur frá Stokk-
hólmi vakti athygli á því á
sunnudagsmorguninn, að fs-
land hefði þá hlotið 24 stig
„mcð sína fáu menn“, en
Rússar höfðu þá 25 stig, er
reiknuð voru afrek karl-
mannanna, en mun hærri er
stig kvenfólksins voru lögð
við. Danska útvarpið hafði yf-
irleitt ekkert fyrir því að
nefna sigra íslendinga í
Briissel. Er það nú orðin
venja Dana að sleppa því að
geta um góða frammistöðu ís-
lendinga, hvenær sem þeir
geta komið því við.
-á
Snæbjörn Jónsson bóksali í
Reykjavík skrifar grein um
málefni fslands í júlí-ágúst
hefti tímaritsins „The Norse-
man“, sem gefið er út í Lon-
don. Skrif þessa manns í er-
lend blöð hafa fyrr vakið
furðu, sbr. Spectator-greinina
um árið. f lokaorðum greinar-
innar í The Norseman segir
hóksaiinn: „Byrði utanríkis-
mála (þ. e. fjárhagsleg byrði)
er sérstaklega erfið. Af þess-
um ástæðum einum er aug-
ljóst, að það mundi verða til
hagsbóta fyrir ísland að gera
einhvers konar bandalag við
annað ríki, sem hefði góða ut-
anríkisþjónustu er tæki til alls
lieimsins, t. d. með því að fá
inngöngu í brezka heimsveld-
ið, eða með því að komast að
samkomulagi við Bandarfkin
eða Kanada — vitaskuld með
fullri sjálfsstjórn. Af menn-
ingarlegum ástæðum mundi
þetta mjög til gagns, því að við
núverandi kringumstæður er-
um við í mikilli hættu að yerða
einangraðjr menningarlega og
á eftir í almennri framþró-
un... . “
-K
Hið hlutlausa íslenzka út-
varp er nú hætt að tala um
„alþýðuherinn“ í Kóreu, en
það heldur i heiðri ýmsum
öðrum talsmátum kommún-
ista. Til dæmis heitir hin
vopnaða ríkislögregla komm-
únista i Austur-Þýzkalandi,
sem mörg ofbeldisverk hefur
franjið, „alþýðulögregla“ í
fréttum íslenzka ríkisútvarps-
ins og einræðisstjórnir komm-
únista í Kína og annars stáðar
„alþýðustjórnir“. Þarna er
enn á ferðinni ábending um
starfsaðfcrðir kommúnistakaf-
bátanna á fréttastofu út-
varpsins.
SENN TEKUR AÐ HAUSTA
og ferðamannastraumurinn þverr.
Vetur konungur lokar bráðlega
landleiðum, fáa gesti fýsir að sjá
ænnan fagra og sérkennilega
landsbluta á þeirri árstíð. Við
búum þá að mestu einir að okk-
ar, og munu fáir kvarta, sem hér
hafa dvalið langvistum. Einveran
að vetrinum hefur líka sínar
björtu hliðar, enda þótt allir
hlakki til sumarsi'ns og bíði þess
með óþreyju. Sumarið, sem nú er
að kveðja, hefur verið okkur erf-
itt til lands og sjávar. Þrátt fyrir
sífellda rigningartíð — sem fátíð
er hér um slóðir, sem betur fer —
hafa margir góðir gestir gist
þennan bæ og nærliggjandi hér-
uð á þessu sumri. Bæði innlendir
og erlendir. Hér hafa verið dansk
ir Grænlandsfarar á skipum sín-
um, norskir og sænskir síldveiði-
menn, og rússneskt skip lá hér
við bryggju eigi fyrir löngu og
rússneskir menn mættu í réttar-
höldum út af smávægilegu land-
helgisbroti. Vekja ferðir þeirra
manna, sem eyða mestum hluta
ævinnar á bak við hið leyndar-
dómsfulla járntjald, að vonum
meiri athygli á þessum tímum en
ferðir annarra.
-k
EN EKKI HAFA allir útlend-
ingar, sem heimsótt hafa okkur í
sumar, komið að norðan, frá síld-
armiðunum hér úti fyrir. Fleiri
hafa komið að sunnan, með bif-
reiðum og flugvélum, til þess að
sjá þennan bæ, sjá sumar feg-
urstu sveitir landsins hér austan
við okkur og kynnast af eigin
reynd lífi þjóðarinnar úti um
byggðir landsins. Hér, eins og
víða annars staðar, fá ferðamenn
næsta takmarkaða hugmynd um
líf einnar þjóðar, ef þeir kynnast
engu utan höfuðborgarinnar. Yf-
irleitt er Akureyrarferð- og Mý-
vatnsferð á ferðaáætlun erlendra
manna, sem heimsækja ísland.
Það leikur ekki á tveim tungum,
að hróður „samvinnubæjarins“,
eins og útlendingar nefna Akur-
eyri oft, hefur farið víða, og
margir kunna nokkur skil á hin-
um merkilegu afrekum sam-
vinnumanna hér um slóðir er þeir
koma hingað. Fulltrúar norrænu
samvinnufélaganna, sem sóttu
aðalfund Nordisk Andelsforbund,
gátu ekki hugsað sér að fara svq
frá íslandi, að þeir hefðu ekki
séð samvinnubæinn við íshafs-
rönd. Þar voru góðir gestir á
ferð. Og margir aðrir góðir gestir
hafa komið hér, austan og vestan
um haf. í hópi þeirra manna, sem
gaman var að sjá hér, má fremst-
an telja mikilhæfan gest vestan
um, haf, dr. Ilenry Goddard
Leach, forseta amerísk-skandi-
navísku stofnunarinnar í New
York, og frú hans. Þessi merku
hjón komu hér í júlílok, dvöldu
hér í bænum í tvo daga, héldu til
Mývatns og Dettifoss og síðan
landleið suður, með viðkomu á
ýmsum frægustu sögustöðum
norðanlands og vestan. Það var
engin tilviljun, að dr. Leach
heimsótti sögustaði. Hann’ lcom
hingað, með íslenzkt landabréf,
rækilega merkt. Þessa staði ætl-
aði hann að heimsækja. Á norð-
urhelmingi landsins voru rnerkt-
ir staðir eins og Hólar, Flugu-
mýri, Víðimýri, Þingeyrar, Bjarg,
Melstaður og Víðidalstunga. Dr.
Leach er einn þeirra manna, sem
mest og bezt hefur unnið að því
að kynna íslenzkar gullaldarbók-
menntir vestan hafs. Bókaútgáfa
amerísk-skandinavísku stofnun-
arinnar hefur gefið út ýmis af
öndvegisritum fornaldarbók-
menntanna, og í tímariti stofn-
unarinnar birtast annað veifið
sýnishorn íslenzkra nútíðarbók-
mennta og í hverju hefti frá-
sagnir af helztu atburðum hér á
landi, eins og annars staðar á
Norðurlöndum.
*
ÞESSI STOFNUN hefur greitt
götu norrænna námsmanna í
Bandaríkjunum um langt skeið
og hefur dr. Leach lagt þar fram
drjúgan skerf. Margir íslenzkir
námsmenn liafa sótt leiðbeining-
ar og aðstoð til skrifstofu hans í
New York. Þar hefur jafnan verið
að mæta vinsemd og fyrirgreiðslu.
Þessi ágætu hjón eru nú horfin
vestur um haf aftur. Dr. Leach,
sem er kunnur rithöfundur, mun
hafa í hyggju að skrifa bók um
ísland og þar að auki greinar fyr-
ir ýmis tímarit. Hér skrifar ekki
maður á grundvelli nokkurra
vikna reynslu. Ðr, Leach hefur
haft mikil kynni af íslandi og ís-
lendingum í áratugi, enda þótt
hann hafi ekki heimsótt landið
fyrr. Verður vafalaust mikill feng
ur að bók hans um íslandsförina.
*
ÞAÐ VAR SKAÐI, að Akur-
eyrarbær heiðraði ekki þennan
ágæta gest, er hann dvaldi hér.
Akureyri telur sig ferðamanna-
bæ, og á að halda því á lofti, að
bærinn sé ferðamannabær, en
hann getur þá heldur ekki látið
slíka gesti fara hér um garð án
þess að yrða á þá. Sú tíð er fyrir
löngu .upprunnin, að hæjavíélagið
sjálft verður að hafa einhvern
viðbúnað til þess að taka á móti
góðum, erlendum gestum hér
hásumarmánuðina, og sýna þeim
verðskuldaðan sóma. í þessu
máli hefur bæjarfélagið bókstaf-
lega ekkert gert. Á þessum vett-
vangi er breytingar þörf. Bæjar-
félagið getur ekki lengur látið
eins og hér ríki eilífur vetur og
bæjarbúar séu allir einsetumenn,
hver í sinni stofu. Bæjarfélagið
er í þjóðbraut og verður að halda
í heiðri þeim góða, íslenzka sið,
að láta góða gesti ekki ríða svo
um hlaðið, áð ekki sé a. m. k. yrt
á þá. Þyrfti þessu máli að v.era
borgið á einfaldan en virðulegan
hátt áður en næst gengur sumar
í garð og margir góðir gestir
leggja leið sína um hlaðvarpana
hjá okkur hér norður frá. Fagurt
land og góðviðri eru vitaskuld
mikils virði fyrir ferðamenn, en
gott viðmót ekki síður, bæði fyrir
þá, sem hingað sækja, og hina,
sem hér búa.
Skagíirðingar sigruðu
Eyfirðinga í frjáls-
íþróttakeppninni
Knattspyrnumóti UMSE 1950
lauk 20. þ. m. með sigri UMF
,.Reynis“ á Árskógsströnd, sem
hlaut 8 stig. Ársól og Framtíðin
4 stig hvort, Æskan 3 stig og Dal-
búinn 1 stig. UMF „Reynir“ er
því Eyjafjarðarmeistari í knatt-
spyrnu 1950 og vann bikar móts-
ins.
Síðastl. sunnudag fóru Eyfirð-
ingar. til Sauðárkróks. Var þar
háð frjálsíþróttakeppni á milli
UMSE og UMSS. Lauk henni
með sigri Skagfirðinga er hlutu
61 stig gegn 59.
Vegna rúmleysis verður frek-
ari frásögn að bíða.