Dagur - 28.09.1950, Qupperneq 4

4
D A G U R
FimmtudagLnn 28. sept. 1950
DAGUR
Ritstjóri: Haukur Snorrason.
Afgreiðsla, auglýsingar, innheimta:
Erlingur Daviðsson
Skrifstofa í Hafnarstræti 87 — Sími 1166
Blaðið kemur út á hverjum miðvikudegi.
Árgangurinn kostar kr. 25.00
Gjalddagi er 1. júlí.
PRENTVERK ODDS BJÖRNSSONAR H.F.

„Hinn frægi karfasamningur“
ENN HALDA AKUREYRINGAR áfram að moka
upp karfanum á miðunum fyrir vestan land og
Krossanesverksmiðjan að bræða hráefnið og enn
heldur Alþýðublaðið áfram að birta langlokur
um „hinn fræga karfasamning“, sem það kallar
svo, og á þá vitaskuld við, að samningur sá sé
frægur að endemum. Þessi skilningur blaðsins
á þeim framkvæmdum, sem hér hafa verið gerð-
ar í sumar, er næsta eftirtektarverður og lær-
dómsríkur! Á sama tíma og þjóðfélagið allt styn-
ur undan gjaldeyrisþurrð og vöruskorti, svo að
jafnvel siðmennilegar snyrtivörur eru ófáanlegar'
svo að mánuðum skiptir, þykir það frægt að end-
emum í þeim herbúðum að afla milljónaverðmæta
í erlendum gjaldeyri fyrir þjóðarbúið í heild, og
forða bæjarfélagi, sem lagt hefur út í þátttöku í
togaraútgerð og síldarverksmiðjurekstri, frá mill-
jónatöpum og fjárhagskreppu. Og ástæðan:Þessar
framkvæmdir stangast við stéttarstríð það, sem
rekið er í Reykjavík og þó einkum við það éi-
lífðarstríð, sem Alþýðuflokksbroddar og kómm-
únistaforingjar heyja um fylgi verkalýðsfélaga
almennt.
ENGINN, LEIKMAÐUR, sem fylgst hefur með
blaðaskrifum þeim, sem orðin eru um hið lang-
vinna togaraverkfall, getur fest augu á ástæðum
þeim, sem Alþýðublaðið telur fyrir því að karfa-
samningurinn hér sé hið mesta óráð. Það er upp-
lýst af forvígismönnum togarasjómanna hér, að
tekjur sjómanna hafi aldrei verið meiri á togur-
unum en einmitt á þessum karfaveiðiskipum í
sumar.
Aðalhaldreipið virðist það vera, að hér sé um
meira erfiði að ræða en eðlilegt er að krefjast
af sjómönnum. Þá má furðulegt kallast, að togara-
sjómenn hér og í Neskaupstað skuli ekki hafa
notað sér tækifærið til að segja upp „hinum fræga
samningi" þegar tími var til kominn, ef þarna
er rétt hermt af Alþýðublaðinu. En þeir gerðu
það ekki. Og það, sem meira er: Ekkert æðru-
orð hefur frá þeim heyrst um allt hið mikla erfiði,
sem blaðamenn Alþýðublaðsins og aðrir fyrir-
svarsmennn Alþýðuflokksins á landi, hafa svo
mjög um rætt. í augum áhorfenda, sem ekki
er þátttakandi í leynihernaði þeim, sem rekinn
er innan sjómannasamtakanna af kommúnistum
og Alþýðuflokksbroddum, né heídur í erfiði sjó-
manna á hafi úti, hlýtur niðurstaðan af þessu að
verða sú, að skrafið um hinn „fræga samning“
sé blekking ein og sjónhverfing, sem pólitískir
spekúlantar vilja bregða upp fyrir sjónum þjóð-
arinnar til ástungu fyrir þann erfiða róður, sem
það er í hvorum flokksherbúðunum um sig, að
ná undir sig og halda meirihluta fylgi í sjómanna-
samtökunum. Er það sannast sagna, að þáttur
Alþýðuflokksins í þeim leyndarhernaði, — en
hann stendur nú í forsvari togaraverkfallsins og
fordæmingu karfaveiðasamningsins, — er hæsta
ófagur, þegar á allt er litið. Hefur þjóðin ekki
annað skýrara né dýrara og vofeiflegra dæmi
fyrir augum um kostnaðinn, sem hún ber af valda-
brölti einstaklinga í þessum flokksherbúðum, en
hið langvinna togaraverkfall, og þó einkum þann
þátt þess, sem snýr að karfaveiðunum og fiski-
mjölsvinnslunni. Er sá þáttur allur með þeim end-
emum, að mikla furðu má kalla
að flokkur, sem vill telja sig á-
byrgan lýðræðisflokk skuli þar
að verki vera og leggja til bar-
dagans aðalmálgagn sitt. Má
telja það til lofs flokksblaðinu
hér um slóðir að það hefur
tekið þann kostinn að láta þögn-
ina umvefja afstöðu sína til þess-
ara mála. Er slíkt mannlegt, þótt
naumast verði það stórmann-
legt kallað, enda einskis slíks að
vænta úr þeirri átt.
TOGARAVERKFALLIÐ heldur
áfram. Sáttatillaga sérstakrar
nefndar er fallin og halda nú all-
ir að sér höndum og láta áhyggj-
urnar líða um dal og hól meðan
gjaldeyrisþurrðin sverfur enn
fastar að og fjárhagsafkomu þjóð
arinnar verður enn torveldari
viðfangs. Verður raunar ekki séð,
að aðilar hafi neinn sérstakan á-
huga fyrir að leysa deiluna. Þar
hafa báðir hundsað tilmæli um að
birta þjóðinni tæmandi greinar-
gerð um það, sem í milli ber. Ut-
koman er því sú, að togaraút-
gerðin, sem gengisfellingin átti að
kom til hjálpar, hljóp í strand
skömmu eftir að gengisfellingin
var framkvæmd og situr þar enn.
Þjóðarbúið hefur því erfiðleik-
ana af hinni nýju gengisskrán-
ingu að fást við en ekki nema
nokkurn hluta af hagnaðinum.
Þegar á allan þjóðarbúskapinn er
litið í heild, er hér um að ræða
stórkostleg mistök, sem þegar eru
orðin dýr, en verða dýrari verði
enn haldið að sér höndum meðan
pólitískir spekúlantar ljúka sínu
prívat útrýmingarstríði. Þjóðin
verður að gera það upp við sig
fyrr eða síðar, hvort hún vill
bjargast úr efnahagssjóum þeim,
sem nú ganga yfir, eða hvort hún
vill breiða upp fyrir augu og láta
reka, í von um óvænt höpp og
meiri Marshallaðstoð. Sú von
verður vissulega veik og ekkert
haldreipi á komandi tímum. Menn
verða að gera það upp við sig,
hvort þeir vilja taka því hljóða-
laust, að farast í stéttastríði því,
sem nú þykir mest fremd að
heyja í þessu þjóðfélagi. Og það
eru ekki nema 6 ár síðan við
vorum ein þjóð á Þingvöllum og
stofnuðum lýðveldi í einingu og
bræðralagi!
FOKDREIF AR
„AHt var á fremsta þlaði.“
■ íslenzkt skáld ágætt, Örn heit-
inn Arnarson, líkir í einu kvæða
sinna ungri og glæsilegri stúlku,
sem hann komst í kynni við, við
þykka og fáséða bók, sem er afl-
lega bundin og fremst snoturt
kvæði. Skáldinu leizt harla vel
á bókina og fýsti að lesa hana alla.
Það fékk hana því að láni, fór
með hana heim og fletti henni
í næði. En þessi nánu kynni urðu
báðum, skáldinu og stúlkunni
fögru, mikill skaði. —
„Því í þér fann ég ekkert nýtt —
allt var á fremsta blaði.“
Sjálfsagt er skáldið snjalla ekki
eitt um þessa bitru lífsreynslu,
því að alltof oft er fagra, litprent-
aða kápan höfuðkostur nýrrar og
ásjálegrar bókar — bæði í hinni
beinu, almennu merkingu þess
orðs, og eins í þeim skilningi, sem
skáldið lagði í þessa líkingu sína
í kvæðinu góða. — En stundum
verður líka hið gagnstæða uppi
á teningnum, þannig, að höfuð-
kostirnir dyljast undir skraut-
kápunni og glæsimálningunni og
koma ekki til fulls í ljós, fyrr en
hinir hörðu fingur lífsreynslunn-
ar taka að fletta bókinni, blað
fyrir blað, og hvöss gagnrýnin og
spurul augu tímans lesa hana
ofan í kjölinn.
Og hvem skyldi nú t. d. hafa
órað fyrir því að óreyndu, að
venjuleg Reykjavíkurstúlka —
sem í daglegu lífi semur sig að
líkindum mjög að siðum sannra
kynsystra sinna í sínu nánasta
umhverfi — klæðist í skjóllítið
híalín yzt sem innst, dregur
nylon-sokka á sína fögru fætur,
dyftir hörund sitt og málar varir
sínar — og e. t. v. augnabrúnir
og neglur — skuli, þegar nauo-
synin og lífsreynslan býður,
standast hið strangasta próf ís-
lenzkrar náttúru og alþjóðlegra,
mannlegra þjáninga með þeim
ágætum, að saga hennar breytist
í nýja og ógleymanlega hetjusögu
og frægð hennar kemst á hvers
manns varir? Þó er það einmitt
þetta ævintýri, sem gerðist, þegar
„Geysir“ fórst á Vatnajökli og
flugþernan beið þar æðrulaus
með félögum sínum í fx-osti, stór-
hríðum og hvers konar þrenging-
um og vosbúð óvissrar og hæp-
innar bjöi’gunar og brauzt síðan,
með brákaðan hrygg og brjóst af
jöklinum í ófærð og náttmyrkri,
án þess að nokkur kvörtun eða
æðruorð kæmi henni á varir.
Vissulega var „bókin fallega
bundin,“ eins og skáldið kvað, og
snoturt kvæði fremst í henni —
hið hlýlega handtak og bros flug-
þernunnar, sem hjúkrar farþeg-
um sínum og styttir þeim stund-
irnar í velhituðum salarkynnurn
innan borðs í farkostinum glæsi-
lega og góða, sem geysist óðfluga
sína beinu braut í sólskini og
logni, skýjum ofar, á leið til
framandi landa og glæsilegra
heimsborga. En í þetta sinn
reyndist ekki „allt á fremsta
blaði,“ heldur fannst hetjublóð-
ið sjálft, sem lifa mun í minning-
um þjóðarinnar „vei-ða kyn-
stofnsins hróður,“ — þá fyrst, er
óvenjuleg lífsreynsla og erfið
manndómspróf hefði flett blöð -
unum og lesið bókina ofan í kjöl-
inn. — Gott er, að slíkt ævintýri
skuli enn geta gerzt með þjóð
vorri. Þau gefa manni vissulega
aukinn kjark og trú á eðliskosti
og ósvikinn kjai'na þjóðarinnar
— þrátt fyi-ir allt og allt, — eðlis-
kosti og ósvikinn kjarna ætt-
stofnsins og kynslóðarinnar, er
vaknað geti og hafizt til starfs
(Framhald á 7. síðu).
uy/a
Markaðssala - Grænmetistorg
Of há álagning.
Tíminn segir frá því nú á dögunum, að þúsundir
kálhöfuða liggi í görðum víðs vegar um landið.
Ekki er ósennilegt, að verðlagið muni eitthvað
lækka, þegar framleiðslan hefur verið svo mikil, en
illt er til þess að vita, að verðlagið skyldi ekki strax
vera það lágt, að almenningur í landinu hefði efni
á að neyta grænmetis í ríkum mæli. Ekkert skal
um það sagt, hvort vei'ð á gi-ænmeti hafi yfirleitt
vei'ið of hátt. Þeir, sem eitthvað hafa fengizt við
ræktun, vita að því fylgii' mikið stai-f, og þeii', sem
gei'a það að aðalstarfi sínu, þurfa sannarlega að fá
ei-fiði sitt greitt, engu síður en aðrar stéttir. En það
er álagning milliliða og verzlana, sem virðist nokk-
uð mikil. Ef það er rétt, að álagning á eina tunnu
af gulrófum sé 100—150 kr., hljóta allir að sjá, að
ekki er allt með feldu.
Hvers vegna ekki torgsala?
Hvei's vegna taka ekki framleiðendur grænmetis
sig saman og koma á fót torgsölu eða markaði, þótt
ekki væri nema 1—2 sinnum í viku?
Neytendur myndu áreiðanlega fagna því, ef slíku
fyrirkomulagi yrði komið á, og fyrir framleiðendur
ætti þetta ekki að vei-a síðri leið, heldur en að
semja við verzlun, sem getur oft ekki tekið nema
takmarkað af afui'ðunum. Með þessu móti myndi
útsöluverð grænmetis verða lægra og þar af leið-
andi meira af því keypt og neyzla almennari. Þegar
við höfum vanizt á að borða grænmeti (annað en
kartöflur einvörðungu, sem nú er algengast) mun-
um við ekki vilja án þess vera, og þá eykst eftir-
spurnin. Sé verðlaginu haldið jafn háu og verið
hefur undanfai'ið, mun neyzlan aldrei vei'ða al-
menn, en það hlýtur að vera takmarkið.
Skemmtilegt fyrirbæri.
Mai-kaðssölur eru skemmtileg fyrirbæri í lífi allra
stærri bæja nágrannalanda okkar. Þar iðar allt í
lífi og fjöri og blóma- og grænmetisangan leggur að
vitum manns. Hrópað er og kallað og háværar
sölukonur bjóða vegfarendum að smakka á „bezta
osti í heirni" og ýmis konar varningur er á boð-
stólnum. Blóma -og grænmetistorg þykja mörgum
með skemmtilegri stöðum í stórborgunum. Óhætt
er að fullyrða, að slíkir staðir setja skemmtilegan
svip á umhverfið, og fyrir íslending, sem óvanur er
þess konar fyrirkomulagi, eru torgsölur og mark-
aðir hressandi fyi'ii'bæri og töfrandi í senn.
Garðar heimilanna.
í þessum dálki hefur oft áður verið minnst á það,
að hvert heimili þyrfti að hafa garð og, að hús-
mæður ættu að keppa að því að rækta nægilegt
grænmeti handa heimili sínu. Þetta er að sjálfsögðu
ákaflega æskilegt, en því miður hafa ekki allir
tækifæri til slíks, og þá er illt til þess að vita, að
þau heimili, sem þannig er ástatt um, skuli að
verulegu leyti fara á mis við neyzlu grænmetisins,
sökum þess að verðlag er of hátt. Er ekki torgsala
leið til þess að lækka verð á grænmeti? — Puella.
GÓÐUR RÉTTUR.
Fiskur mcð blómkáli.
125 gr. hrísgi'jón (6 og V2 matsk.). — 1 blóm-
kálshöfuð. — 3—4 tómatar (þeim má sleppa). — 4
lítil fiskiflök (nýr fiskur). — V\ 1. súr mjólk eða
rjómi. — Svo lítið af rifnum osti, smjörbitai', salt
og 1 sítróna.
Hrísgi'jónin eru soðin í saltvatni í 15 mín. og
vatninu þá hellt af þeim. Eldfast fat (glei-fat) er
smurt að innan og hi'ísgi'jónin lögð í það. Blómkál-
ið er soðið nokkrar mínútur og er síðan lagt ofan á
hrísgrjónin og tómatsneiðar inn á milli. Fiskiflökin
eru söltuð og sítrónusafi settur yfir þau. Síðan eru
þau soðin í 6—8 mín. í sama og engu vatni. Þá er
fiskurinn settur ofan á blómkálið. Egg, mjólk (eða
rjómi) og fiskisoð er hrært saman, og öllu hellt
yfir fiskinn. Rifna ostinum stráð yfir og nokkrir
smjörbitar lagðir ofan á hér og þar. Þessi réttur er
síðan bakaður í ofni í 30 mín.