Dagur - 29.11.1950, Side 6

6
D AGUR
Miðvikudaginn 29. nóv. 1950
DAGUR ||
Ritstjóri: Haukur Snorrason.
Afgreiðsla, auglýsingar, innheimta:
Erlingur Davíðsson
Skrifstofa í Hafnarstræti 87 — Sími 1166
Blaðið kemur út á hverjum miðvikudegi.
Árgangurinn kostar kr. 25.00
Gjalddagi er 1. júlí.
PRENTVERK ODDS BJÖRNSSONAR H.F.
Eftir flokksþingið
í ÞESSU BLAÐI og í næstu blöðum verða birt-
ar hér í blaðinu ályktanir níunda flokksþings
Framsóknarmanna, sem lauk í Reykjavík í sl.
viku. Hin almenna stjórnmálayfirlýsing og álykt-
unin í stjórnarskrármálinu hafa áður verið birtar
í blaðinu. Það er ástæða til þess að hvetja fólk til
þess að lesa þessar samþykktir allar og íhuga þær
vandlega. Hér leggur Framsóknarflokkurinn
stefnumál sín fyrir þjóðina og segir henni, hvernig
hann hyggst starfa í framtíðinni. Er slíkt vissu-
lega athyglisvert fyrir hvern þjóðfélagsborgara,
hvar sem hann stendur í flokki. Menn munu og
sjá það, er þeir lesa ályktanir flokksþingsins, að
sú stefna er það márkaði, er hin skynsamlega og
réttláta stefna vinnandi fólks í sveit og við sjó.
Undirstaða allra ályktananna er starfið. Flokkur-
inn leggur megináherzlu á nauðsyn þess, að sem
flestir þjóðfélagsþe'gnar vinni við hagnýt störf. En
hann leggur jafnframt ríka óherzlu á, að menn fái
að njóta starfa sinna. Þetta er sú heilbrigða stefna,
sem nú á vaxandi fylgi að fagna með þjóðinni. Nú
sjá menn það, sem þeim duldist á „nýsköpunar-
árunum“, að þjóðin verður aldrei auðug og sjálf-
stæð í landi sínu fyrir tilverknað óvæntra happ-
drættisvinninga, heldur aðeins með starfi og sam-
heldni. Framsóknarflokkurinn benti á þessi sann-
indi meðan brezkt og amerískt gull var í hvers
manns lófa, en þá þótti þægilegra að hlýða á þá,
sem lofuðu auðæfum án fyrirhafnar um alla fram-
tíð. Gustur reynslunnar hefur nú svipt burtu þeim
blekkingareyk, og flestir landsmenn sjá, að betur
mundi hafa farnazt, ef fylgi Framsóknarflokksins
hefði reynzt meira á þeim árum. Nú er þjóðin
staðráðin í að mæta erfiðleikunum með þraut-
seigju og starfi og það er því eðlilegt að hin heil-
brigða og hófsamlega stefna Framsóknarmanna
eigi vaxandi fylgi að fagna í svelt og bæ.
ÝMSIR LÁTA SÉR fátt um finnast störf slíkra
flokksþinga og benda á, að margar vinnustundir
fari forgörðum í þjóðfélaginu með því að stefna
hundruðum manna saman til Reykjavíkur og
kostnaður af slíku þinghaldi sé mikill. Vissulega
má gera of mikið af slíku. Hitt er augljóst, og rétt
að leggja áherzlu á, að í lýðræðisþjóðfélagi eru
slík flokksþing merkilegur þáttur í þróuninni til
betri og fullkomnari stjórnarhátta. Á flokksþingi
Framsóknarmanan voru saman komnir umbóta-
menn og áhugamenn úr öllum héruðum, úr mörg-
um stéttum og störfum og með ólíkar skoðanir á
því, hvernig hentast væri að leysa hin ýmsu þjóð-
félagslegu úrlausnarefni í einstökum atriðum. Á
þinginu var skipzt á sjónarmiðum og unnið að því
að finna þá leið, er allir gætu sætzt á, og síðan var
miðstjórninni, þingmönnum og blöðum flokksins
falið að vinna að framgangi málanna á grundvelli
þeirrar stefnu, er flokksþingið markaði. Þegar
þessi aðstaða er íhuguð, sést, hversu skammsýnt
er að leggja mat nokkurs kostnaðar á störf slíkra
þinga og fordæma þau á þeim grundvelli. Þarna
er um að ræða að almenningur í lapdinu geti haft
bein áhrif á gang stjórnmálanna og geti þannig
komið fram hagsmunamólum hins vinnandi fólks.
Rétt stefna í einstöku móli, sem fylgt er fram með
festu og djörfung og nýtur hylli landsmanna, er
svo mikilsvert atriði, að kostnaður af einu eða
tveimur ráðstefnum á borð við hið nýafstaðna
flokksþing, hverfur í þeim samanburði. Það mun
mála sannast, að við gerum ekki
of mikið að því að halda almenna
fundi um stjórnmál, heldur of
lítið að því. Eitt meginskilyrðið
fyrir vaxandi þroska lýðræðisins
er, að menn skiptist á skoðunum
á frjálsan og óþvingaðan hátt á
opinberum vettvangi. í þroskuðu
lýðræðislandi varpa þegnarnir
ekki öllum áhyggjum á herðar
Deirra trúnaðarmanna, sem þeir
hafa kosið til þess að stjórna,
heldur ræða þeir við þá um
vandamálin hverju sinni, láta í
ljósi skoðanir sínar á því, hvernig
leysa beri einstök verkefni og
vanþóknun sína, ef þeim þykir
miður vel gert. Margar hættur
steðja að lýðræðinu á hverri tíð,
en sú er ekki minnst, sem stafar
frá afskiptaleysi og áhugaleysi
manna um stjórnmál. Það var til
uppörvunar að sjá, að slíkt áhuga
leysi er ekki innan Framsóknar-
flokksins. Hin mikla þingsókn og
hinar fjörugu og hressilegu um-
ræður sýndu mikinn og lifandi
stjórnmálaáhuga. Sú varð líka
raunin á, að flokkurinn í heild
er styrkari og samhentari eftir
þetta flokksþing en hann áður
var og munu þess sjást merki er
stundir líða.
EN ÞÓTT flest hafi þannig
verið vel um flokksþingið, er
ekki þar með sagt að allir sem
aðhyllast stefnu Framsóknar-
manna á breiðum grundvelli, séu
endilega sammála um afgreiðslu
hinna einstöku mála. Slíkrar al-
gerrar samstöðu á heldur enginn
lýðræðisflokkur að óska sér. Hún
á þar ekki heima. Hún þykir aft-
ur á móti ein hin meáta skraut-
fjöður í hatti einræðisflokka, þar
sem allir tilbiðja einn foringja.
Ymsum flokksmönnum mun
þykja miður að þingið tók ekki
skeleggari afstöðu til stjórnar-
skrármálsins. En það mál mun
verða áfram á dagskrá og auknar
umræður um það munu leiða í
ljós, hver nauðsyn þjóðinni er að
leysa það á viðunandi hótt. Ger-
azt þeir nú æ fleiri í lýðræðis-
flokkunum, sem aðhyllast þá
lausn, sem fjórðungssamtökin
hafa beitt sér fyrir. Það mun líka
verða sú lausn, sem þjóðin í heild
sættir sig bezt við og telur sér
bezt henta.
FOKDREIFAR
Svipmyndir úr verzlunar-
mólunum.
í BRÉFI því frá lesanda, sem
birt var í síðasta tbl., var brugðið
upp nokkrum myndum úr glugg-
um vefnaðarvöruverzlana. Hér á
eftir ræðir lesandi um aðra vöru-
flokka. Segir svo í bréfi hans:
„ÞÓTT GLUGGAR vefnaðar-
vöruverzlana séu ævintýralegir,
er óvíst að þeir séu ævintýraleg-
astir. Hér eru margir kallaðir en
fáir útvaldir. Sultugerðir aug-
lýstu í sumar eftir rabarbara og
gáfu 80 aura fyrir kg. Þær bjuggu
síðan til sultu í stórum stíl, en
síðan er heimilunum ætlað að
kaupa sultuna á ránverði, enda
þótt þau séu eins hæf til þess að
búa til þessa sultu og „gerðirn-
ar“, en það fá þau ekki vegna
sykurleysis. Ekki fá húsmæðurn-
ar heldur að hagnýta sér berin til
fullnustu af sömu ástæðum, en
samt er nógur markaður fyrir
þau hjá sultugerðunum. Þá má
telja að heimabökun sé mjög að
leggjast niður fyrir sykurleysi, en
brauðgerðarhús fá sykur eftir
þörfum að því er virðist. í sam-
bandi við þetta er vert að geta
þess, að haldið er uppi kvenna-
skólum með ærnum kostnaði víðs
vegar um landið. Er þar kennt að
vefa, sauma, prjóna og svo auð-
vitað brauðgerð og önnur matar-
gerð. Samt er ástandið svo aumt,
að skólarnir fá tæplega efni í þær
skylduflíkur, sem stúlkurnar
eiga að sauma, og því síður geta
þessar ungu stúlkur náð í álna-
vöru og garn er þær koma heim
til sín og vilja nota kunnáttu
sína.“
Mjólkin og rjóminn í Rvík.
ENN SEGIR svo í bréfinu:
„Þá er það ekki síður broslegt,
ástandið með mjólkina og rjóm-
ann í Reykjavík. Húsmæður
mega standa í biðröðum til þess
að ná í mjólk og rjóma og þótt
stundum sé skammtað, koma
fyrir vanhöld á skammtinum. En
íssjoppur, sem selja fyrir fleiri
þúsundir króna á hverju kvöldi,
fá alltaf næga.mjólk og rjóma, og
eigendur þeirra þurfa ekki að
standa í biðröðum, heldur eru
afgreiddir beint frá mjólkurstöð-
inni. Þarna fá börnin næringuna,
um verðlagið þarf ekki að ræða.“
Nógir raflampar — engar perur.
ENN SEGIR: „Ljósaþerur eru
og hafa verið ófóanlegar vikum
og mánuðum saman og hefur
horft til stórvandræða. En raf-
lampar, pergamentskermar og
slíkur búnaður fyllir margar
verzlanir og er enginn hörgull á.
Mun þurfa einhvern gjaldeyri til
þess að halda öllum þeim „gerð-
um“ við efnið. Leikfangagerðir
hafa og nokkur umsvif, enda þótt
segja megi að menningarleg leik-
föng barna hafi ekki sést hér síð-
an fyrir stríð. Nú síðast eru á
boðstólum plastic-endur og
dúkkur og kosta gripirnir mikið
fé en eru ekki hentugir að sama
skapi. Nýlega lagði ein leikfanga-
gerðin af þessu tagi heila bæi
landsins undir sig með því að
selja börnum flautur úr plastic
svo að varla heyrðist mannsins
mál á götum úti eða á samkomu-
stöðum. Mun hún og hafa fengið
ærna umbun fyrir þetta framlag
til menningarinnar og ekki virð-
ist hörgull á ei'lendu efni til þess-
arar framleiðslu. Á sama tíma og
þetta gerizt, eru nauðsynjavörur,
sem lítið kosta, svo sem toilet-
pappír (þrátt fyrir lögboðið
hreinlæti og margs konar stofn-
anir til þess að gæta heilbi'igðis-
mála), pappír á loft, tvinni, út-
saumsgarn og yfirleitt flestai'
vörur til viðhalds og viðgerða á
þeim hlutum, sem heimilin þurfa
á að halda, ófáanlegar með öllu.
Innkaupin og svarti markaðurinn
Þá eru inhkaup vöru stundum
ærið undarleg, að öðru en því að
þau virðast fremur miðuð við að
sem auðveldast sé að sauma eða
búa til einhverja vöru til solu,
fremur en beint til nota fyrir
heimilin. Herraskyrtur, sem
kosta um 100 krónur út úr búð
hafa sést, en beztu skyriuefni
kosta um 32 krónur í skyrtuna.
Pelsar, sem kosta allt upp í 12000
krónur hafa verið boðnir. Fyrir
þá fúlgu mætti fá bcztu ullar-
efni í 200 kvenkápur. Svo eru
það kvensokkarnir. Nylonsokkar
eru helzta svartamarkaösvaran
(Framhald á 12. síðu).

Nokkur orð um nýútkonma Hlín
*/
Flestar konur í landinu munu kannast við
Hlín, ársrit íslenzkra kvenna, sem frú Hall-
dóra Bjarnadóttir hefur gefið út og verið rit-
stjóri að í rúma þrjá tugi ára.
Að minnsta kosti er hægt að fullyrða, að
konur, sem komnar eru til vits og ára, muni
þekkja til ritsins að meira eða minna leyti,
og margar hef ég þekkt, sem biðu Hlínar með
óþreyju og lásu spjaldanna á milli, þegar hún
barst þeim í hendur. Svo var t. d. um móður
mína, en hún hafði miklar mætur á Hlín, og
nú flytur ritið minningargrein um hana látna,
og fer vel á því.
En hvað er að segja um ungu konurnar í
dag? Þekkja þær ritið, sem mæður þeirra
lásu og mátu að verðleikum? Hrædd er ég
um, að Hlín sé ekki í hópi þeirra bóka, sem
þær sækja í fróðleik sinn eða skemmtun. Mér
segir hugur um, að lestrarefnið sé annars
staðar að fengið að öllum jafnaði. Ef þessi
ágizkun mín er rétt, tel ég það vera skaða
fyrir ungu kynslóðina vegna þess, hve ram-
íslenzk Hlín er og hve ramíslenzkur sá jarð-
vegur er, sem hún er sprottin upp úr. Hlín
á erindi til allra íslenzkra kvenna. Hún er
skrifuð af íslenzkum konum og um íslenzkar
konur og málefni þeirra.
Það er ekki nema gott eitt um það að segja,
að fylgzt sé með nýjungum á hinum ýmsu
sviðum og um þær ritað og rætt, en við meg-
um ekki slitna með öllu úr tengslum við for-
tíðina og gleyma uppruna okkar.
Hlín hjálpar okkur til að fylgjast með og
skilja störf íslenzkra kvenna, sem annars er
æði hjótt um, og segir okkur frá þjóðlegum
hannyrðum og heimilisháttum. Þess vegna
finnst mér, að konur eigi að kaupa ritið og
kenna dætrum sínum að lesa það og meta.
-K
Nýlega er kominn út 32. árangur ritsins, 160
bls. að stærð og með svipuðu sniði og áður.
Mikið lesefni er í heftinu og margt ágætra
greina. Ritið hefst með kvæði. Þá skrifar rit-
stjórinn um Kvenfélagasamband íslands 20
ára og fréttir af samtökum kvenna í landinu.
Þá er greinaflokkurinn Merkiskonur, en í
honum eru margar minningargreinar og ljóð
eftir ýmsa höfunda.
Þá er erindi ísaks Jónssonar um uppeldis-
óg fræðslumál, sem han flutti á kennaramóti
á Akureyri sl. sumar. Frú Halldóra Bjarna-
dóttir ritar um Barnaskóla Akureyrar og störf
sín við hann, en hún var sem kunnugt er
skólastjóri þess skóla á árunum 1908-1918. Þá
er erindi eftir frú Huldu Stefánsdóttur, for-
stöðukonu, um ræktunarmál, grein um bænda-
daginn eftir Jón H. Þorbergsson á Laxamýri,
og greinar eftir ritstjórann um heilbrigðismál
og um Tóvinnuskólann á Svalbarði.
Þá er grein um listakonuna Elísabetu Geir-
mundsdóttur á Akureyri, en um þá miklu
hæfileikakonu virðist hafa verið furðuhljótt.
Þá má nefna greinina Hugleiðingar frá Lund-
únum eftir Laufeyju Viíhjálmsdóttur og grein
um Hallveigarstaði eftir sama höfund.
Margt fleira ágætra greina er í ritinu, svo
og nokkur kvæði og myndir.
Hlín ætti skilið að koma út í margfalt fleiri
eintökum (upplagið mun nú vera rúm 6000)
og vera lesin í hverju heimili í landinu.
A. S. S.