Dagur - 21.02.1951, Blaðsíða 4

4
D AG UR
Miðvikudaginn 21. fcbrúar 1951
Guðbjörg Guðmuudsdóttir
frá Fjósatungu
MÍNNING
Hinar góðu minningar eru
leiðarljós í lífsins vanda, yl-
straumur og unaðsgjafi, — perl-
ur á festi daganna. Þegar ein-
hver hverfur til hinztu hvílu, þá
leiðir sársauki eftirsjárinnar
okkur á vit hins liðna tíma. Ur
mistri horfinna atburða rísa
minningamyndirnar, sem hiti til-
finninganna gæðir lífi og glæsi-
hrag. f þögninni, sem ríkir eftir
þann, sem genginn er vaka áhrif,
sem snerta líkt og eftirómur
hugljúfs lags, þegar jólasálmur-
inn hefur verið sunginn til enda.
Á lokadag síðustu jóla, lézt, á
hinu fornhelga höfuðsetri Norð-
lendinga, Hólum í Hjaltadal,
Guðbjörg Guðmundsdóttir, ekkja
Ingólfs Bjarnarsonar alþingis-
rnanns frá Fjósatungu, — hug-
Ijúf höfðingskona, sem átti langa
og merka lífssögu og lætur eftir
sig minningu, sem fegurð heið-
ríkjunnar hvílir yfir.
Við andlátsfregn Guðbjargar
frá Fjósatungu snerti lotning
hins hljóða trega djúpan streng í
brjóstum Fnjóskdælinga. Hún
sat áður á meðal þeirra — í önd-
vegi, var til sæmdar hvar sem
hún fór. Þeir gjöra sér ljóst, að
eftir hina löngu, grónu kynningu
eiga þeir henni mikið að þakka,
að með henni er til moldar geng-
in sú kona, er þeir fá aldrei
bætta. Én í hugum þeirra mun
ekki slá fölskva á þær minning-
ar, sem sköpuðust um eiginleika
hennar og æfistarf. Það bregður
um þær Ijóma, sem leggur fram
'til hins komandi dags.
Eg nefndi Fnjóskdælinga fyrst,
sem þá, er urðu snortnir við þau
þáttaskil, sem hér hafa átt sér
stað, því að við þá deildi Guð-
björg Guðmundsdóttir kjörum
því nær alla æfi — þeim var hún
nátengd í lífi og dauða, en öllum,
sem kynntust henni mun verða
hún hugstæð og vinum hennar
verður hún ógleymanleg.
Eg minnist þess, þegar eg kom
að Fjósatungu í fyrsta sinn, hve
mér fannst fallegt þar og staður-
inn vel búinn að húsum og margs
konar menningartækjum, sem nú
eru algeng og sjálfsögð, en voru
þá ekki á hverju strái og sem
hinu fimm ára afdalabarni fannst
mjög furðuleg. f augum þess var
hið stóra, steinsteypta íbúðarhús,
sem þá var nýreist, hið mikilfeng
iegasta mannvirki og búnaður
þess heillandi fagur. Þetta orkaði
fast á hugann. En minnisstæðari
urðu mér þó móttökur húsbænd-
anna og barna þeirra. Hin hlýja
vinsemd systkinanna, sem voru
sívakandi við að sýna mér um-
hverfið og finna alltaf eitthvað
nýtt til skemmtunar, höfðings-
bragur og nærgætin alúð hús-
bóndans, sem var óþreytandi við
mæta ósögðum óskum síns ó-
framfæra gests og taka tillit til
duttlunga hans — og virðuleiki
húsfreyjunnar og hið bjarta bros
hennar, er hún klappaði á kollinn
á mér eða strauk mér þýtt um
vanga og kallaði mig „frænku“.
Allt þetta varð mér uppspretta
hugljúfs fagnaðar, og þegar ég
sneri heim úr þessari heimsókn
var ég mjög á valdi þeirrar til-
finningar, sem nefnd er ættar-
stolt. Mér fannst það mikill að-
all að eiga aðra eins konu og hús-
freyjuna í Fjósatungu í ætt
minni. Og eftir þetta var Fjósa-
tunguheimilið lengi svipað eins
konar ævintýraljóma í vitund
minni. Svo liðu árin. Ég kom oft
í Fjósatungu, ýmist í hópi glaðra
félaga er komu saman til að fá
létt af sér oki hversdagsins í ljúf-
um leik óbrotinnar skemmtunar,
t d. með því að „taka lagið“ eö';
eitthvað þess háttar — eða ég
kom þar fáliðuð og þreytt úr
heiðnrgöngu eða á leið til he’ð-
ar, háð alvöru og ábyrgð. En
hversu ólíkt sem viðhorfið var
eða aðstæðurnar á hverjum tímu,
var húsfreyjan í Fjósatungu ætíð
hin sama — æðrulaus og hátt-
prúð höfðingskona, — staðföst,
með döprum á striðum augna-
blikum, glöð með glöðum á góð-
um stundum. Hún skyldi æskuna
jafn vel sem ellina. Þær fundu
báðar yl og öryggi í návist henn-
ar. Þetta vitni munu allir bera,
sem þekktu hana.
—o—
. Þar sem vagga Guðbjargar
Guðmundsdóttur stóð, eru nú
rústir einar. Leið hennar lá úr
lágreista býlinu við barm auðn-
arinnar til óðalsins undir heið-
inni, einnar fegurstu jarðar í
Fnjóskadal. Þar lifði hún mörg
hamingjurík ár við hlið þess
man'ns, sem var fæddur höfðingi
og forystumaður. í höndum
þeirra varð Fjósatunga höfuðból
og eins konar menningarmiðstöð
sveitarinnar. Hina.r ýmsu fram-
kvæmdir Ingólfs Bjarnarsonar og
margvísleg umsvif, sem fylgdu
embættisstörfum hans, sköpuðu
á heimilinu miklar annir og gest-
nauð. Um skeið var Fjósatunga
eitthvert gestkvæmasta heimili í
dalnum. Mátti segja að um helg-
ar á sumrin væru tíðum farnar
þangað hópferðir af frændum og
vinum fjölskyldunnar og ýmsum,
sem fýsti að kynnast heimilinu
og sjá umhorfið. Margir áttu er-
indi við húsbóndann. Til hans
lágu gagnvegir góðkunningja og
einnig ýmissa þeirra, sem áttu
örðuga sókn og stóðu höllum fæti
í baráttunni fyrir brauðinu. Staða
hans og áhrif persónuleikans
gjörðu horium kleyft að veita
uppörvun og öryggi og leiða
mörg sundurleit mál til sigurs.
Eiginkonan var honum sam-
hent í starfi og skapaði það heim-
ili er reyndist honum hlýtt frið-
arvé, þegar hann kom þreyttur
heim utan úr stormum umsvifa
og átaka. Mun það hafa verið
metið og þakkað heilum huga. —
í Fjósatungu var, einkum
framan af árum margt vistráðið
fólk, og fólk, sem átti þar athvarf
með einhverjum hætti. Verka-
menn voru þar tíðum um lengri
eða skemmri tíma og á sumrin
dvöldu þar jaínan börn og ung-
lingar úr kaupslað — fleiri eða
færri. Nutu þau fósturbörn mik-
ils ástríkis húsbændanna og
mörg þeirra urðu tryggir vinir
fjölskyldunnar. Það lætur að lík-
um að vinnudagur húsfreyjunn-
ar í Fjósatungu hafi oft verið
langur og hún gengið þreytt til
hvílu. En hún mætti önn og
vanda með víðsýni og þreki, svo
að vakan á verði skyldunnar
varð henni gleði og þroskagjafi.
Hún leitaði ekki auðnunnar í ys
umheimsins, — hún fann hana
í yl eigin arins. Á þeim löngu
tímamótum, sem Ingólfur í
Fjósatungu var fjarvistum vegna
hinna mörgu opinberu starfa,
sem hann hafði á hendi, reyndi
mjög á þrek og hæfileika hús-
freyjunnar að stjórna hinu stóra
heimili. En hún var þeim vanda
vaxin. Hafði líka oft á að skipa
góðu fólki, sem skildi hlutverk
sitt og virti hag og heiður heim-
ilisins. Þann þegnskap mat hún
mikils, eins og allt, sem átti sér
innra gildi.
Guðbjörg Guðmundsdóttir var
samgróin sveitalífinu. Hún unni
hinu heilbrigða starfi, fegurð
náttúrunnar og gróðri jarðar —
og nær alla ævi mikill dýravinur.
Lét hún greinilega í ljós, að henni
þætti mikill ljóður á ráði þeirra
manna^gem sýndu málleysingj-
um og öðrum minnf háttar —
miskunnarleysi. Leit hún svo á,
að með því ynnu þeir til stórrar
sektar. Mat Guðbjargar á mönn-
um og málefnum var borið upp
af heitum tilfinningum og ríkri
réttlætiskennd, en jafnframt af
víðsýni og gjörhygli. Það var
hreint en ákveðið, svo að því
varð ekki haggað. Lífsskoðun
hennar var heilbrigð — frjáls,
skaphöfnin heil, hjartað hlýtt.
Ovandlega unnin verk, hálfsnör,
hæpin rök, yfirborðsháttur og
alvöruleysi var henni skapraun.
Allt hennar líf var andsvar við
öllu þvílíku.
Guðbjörg Guðmundsdóttir var
einlæg trúkona, frjálslynd og
víðsýn. Hún vissi að hönd guðs
heldur ljóskyndli kærleikans jafn
hátt yfir sorgum mannanna, sem
sælu þeirra, hún trúði að sérhver
mannssál ætti sér varanleg vaxt-
arskilyrði og ’ eilífa tilveru. Sú
fagnaðarríka fullvissa gaf sólar-
sýn yfir lífið — og yfir dauðann.
Guðbjörg var bókhneigð og las
mikið, einkum á efri árum, en
aðeins góðar bækur urðu vinir
hennai'. Einnig þar var smekkur-
inn næmur og matið óbrotgjarnt.
Hún var og góður útvarpshlust-
andi, hafði ríka ánægju af mörgu,
sem útvarpið flutti og skarpa
dómgreind um það, og fram til
hins síðasta fygldist hún vel með
þeim málum, sem voru efst á
baugi á hverjum tíma og ræddi
um þau af áhuga og háttvísi. —
Guðbjörg hafði mikla og fagra
söngrödd og var áratugum saman
áhrifamikill þátttakandi í kirkju-
söngnum á Illugastöðum. Ög
þegar lagið var tekið þar, sem
Guðbjörg var nálæg, var hún
sjálfkjörin í lið með þeim, sem
„leiddu sönginn“. Þessi guðsgjöf
— söngröddin — entist henni til
síðustu ára.
Guðbjörg Guðmundsdóttir
vakti eftirtekt, hvar sem hún fór.
Hún var hin virðulegasta kona.
Vöxturinn var þreklegur, andlit-
ið frítt, svipurinn fastur, en
hreinn og iðulega lýstur upp af
brosmildri hlýju. Yfir fasi og
framkomu hvíldi gerðarþokki,
sem ekki. gleymdist.
—o—
Vorið 1936 andaðist Ingólfur
Bjarnarson. Það var þungt áfall
fyrir Fjósatunguheimilið. Þá stóð
húsfreyjan í erfiðum sporum. En
æðruorð mælti hún ekki. Hún óx
við eldskírn reynslunnar, —
þessarar og sérhverrar annarrar,
sem hún gekk í gegnum. Þau
gátu vel átt við um Guðbjörgu
þessi frægu vísuorð sr. Matthías-
ar:
„Lét ei glys né böl sig blekkja
beint hún gekk og veik ei spönn
meyja, kona, aldin ekkja,
upplitsdjöf og prúð og sönn.
Víðar en í siklings sölum
svanna fas er prýði glæst.
Mörg í vorum djúpu dölum
drottning hefur bónda bæzt.“
Guðbjörg Guðmundsdóttir bjó
í Fjósatungu með börnum sínum
til ársins 1945, er hún kvaddi óð-
al og ættbyggð og fluttist vestur
að Hólum í Hjaltadal til dóttur
sinnar og tengdasonar. Áreiðan-
lega hefur sú kveðjustund kostað
hana mikið, en enginn sá henni
bregða, þá fremur en áður. Hik-
laus og sterk gekk hún til móts
við örlög sín. Og það var vitað, að
þrátt fyrir djúp fjailægðarinnar
varð hún aldrei viðskila við dal-
inn sinn, né þá, sem þar bjuggu.
Hún lifði þar áfram — í anda.
Áhrif endurminninganna urðu
arinn hennar á kvöldi æfinnar.
Og nú er húsfreyjan frá Fjósa-
tungu komin heim — í dalinn,
sem fóstraði hana við brjóst sín í
gegnum blítt og strítt, þar sem
hún lúðist og hvíldist, leið og
naut um langa æfi og átti geymd-
ar sínar helgustu minningar.
Hlýjar hendur þeirra manna, sem
bera einlæga virðingu fyrir
minningu hennar, lögðu hana til
hvíldar við hlið þess manns, sem
hún unni og dáði út yfir gröf og
dauða. í litlu kirkjunni, sem var
henni helgidómur, jafnt á sælu-
sem sorgarstundum var hún
kvödd hinztu kveðju. Frá orgel-
inu, sem hin bjarta og fagra rödd
hennar hafði svo oft tekið undir
við í tjáning lofsöngvanna til
guðs, — ómaði kveðjulagið ang-
urblítt út í hina djúpu kyrrð
dalsins hennar. Bundinn af valdi
vetrarins vefur hann hana svöl-
um örmum. En yfir svip hans
hvílir hreinleiki hins stjörnu-
bjarta himins, og ekkert rekkju-
lín er hreinna, né mýkra en
mjöllin, þegar hún breiðist yfir
— björt og ósnortin.
Og þegar vorsins nýtur, þegar
sólin vermir, skógurinn angar og
andvarinn líðui' um blómskreytta
heiðina, þá er faðmur fjallanna
AðalheiSur Níelsdótiir
25 ára starfsafmæli
Aðalheiður Níelsdóttir, hús-
freyja og ljósmóðir að Leifshús-
um á Svalbarðsströnd átti nýlega
25 ára afmæli sem starfandi ljós-
móðir á Svalbarðsströnd. Minnt-
ust sveitungar þennar afmælis-
ins með veglegu samsæti í Skóla-
húsi hreppsins, 10. febr. s. 1. —
Ræður fluttu fyrir minni afmæl-
isbarnsins: Jón Laxdal, Benedikt
Baldvinsson, Sigurlaug Jónsdótt-
ir, séra Þorvarður Þormar og
Jóhannes Laxdal. Þá fluttu
frumsamin kvæði, þeir Jón
Bjarnason og Jónatan Bene-
diktsson. Einnig barst kvæði frá
Kristjáni Jónssyni frá Kjarna. —
Milli ræðuhalda var sungið, und-
ir stjórn Finns Kristjánssonar
kaupfélagsstjóra. Afmælisbarn-
inu var afhentur að gjöf veglegur
lampi, með silfurskildi, er í var
letrað nafn eiganda og tilefni
gjafar. Þá færði Ásta Sigmars-
dóttir, fyrir hönd barna þeirra, er
hún hafði tekið á móti, fagurt
silfurhálsmen. Þakkaði Ijósmóð-
ii'in vinarhug og -góðar gjafir og
óskaði sveitungum sínum og
Svalbarðsströnd allra heilla. Einn
ig þakkaði Sigurjón Valdimars-
son þann heiður, sem sér og konu
sinni væri sýndur með sam-
kvæmi þessu.
Veitt var af mikilli rausn og
dans stíginn til kl. 4 um nóttina.
Mikill mannfjöldi sótti hóf þetta.
Eins og fyrr segir hefur Aðal-
heiður Níelsdóttir verið ljósmóðir
á Svalbarðsströnd í fullan aldar-
fjórðung og á þeim tíma tekið á
móti 130 börnum, þar af 4 utan
héraðsins. Hefur hún með starfi
áunnið sér traust og virðingu
allra þeirra, er henni hafa kynnzt.
í I) á ð
* 2—3 herbergi, óskast til
leigu frá 1. eða 14. maí n.
k. — Kaup geta komið til
Afgr. vísar á.
fylltur unaði, sem er í samræmi
við minningu hennar.
Sé hún um eilífð blessuð.
Jórunn Ólafsdóttir,
Sörlastöðum.