Dagur - 21.03.1951, Blaðsíða 4

4
D A G U K
Miðvikudaginn 21. marz 1951
Öldin er hálfnuð: Lifið lil bðka yfir larinn veg
Hinn 31. desember síðastliðinn
steig þjóðin yfir þröskuld hálfrar
aidarinnar..
Á þeirri merkisstundu hefði
hún átt að taka skó af fótum sér,
í þakklæti til skapara síns, fyrir
allar gjafir, alla sigra, sem henni
hafa hlotnast þennan nýliðna
aldarhelming. Á mörgum sviðum
verkefna þjóðarinnar hafa meiri
framfarir orðið, þennan aldar-
helming, heldur en allan þann
tíma samanlagt, sem þjóðin hefur
átt tjlveru í landi þessu. Á þessu
tímabili hafa ekki dunið yfir nein
ógnarár, með langvarandi legum
hafíss við strendur landsins eða
öskufalli um stór svæði þess. Ef
eitthvað sérstakt á að álíta um
tíðarfarið þennan aldarhelming,
virðist það vera þannig, að vetr-
ar hafa verið mildir en vorin
köld. En harðærin, tvö undanfar-
in ár, hafa aðallega þjarmað norð
austurhluta landsins. Síðastliðið
sumar er óminnilega vont á því
sviði, en óminnileg árgæzka
sunnanlands og vestan.
Litið til baka.
Ef litið er til baka til áranna
laust fyrir 1770 til 1784, minnir
sagan á ógnarár. Snemma á
þeirri öld er búfjáreign lands-
manna um 36 þús. nautgripir, 280
þús. sauðfjár og 27 þús. hross, en
árið 1784 — árið eftir öskufallið
•— er búfjáreignin komin ofan í
10 þús. nautgripi, 50 þús. sauð-
fjár og 9 þúsund hross. En svo
var mikil árgæzka næstu ár eftir
1784, að 16 árum seinna, eða alda-
mótaárið 1800, er búpeningurinn
kominn upp í 23.300 nautgripi,
304.200 sauðfjár og 28.300 hross.
Mannfjöldi í landinu þetta alda-
mótaár er þá talinn 46 þúsundir.
En 15 árum áður, eða á árunum
1784—1785 er talið að dáið hafi
af fæðuskorti á 10. þúsund manns.
Það hefur jafnan skeð í sögunni,
að eftir stórfellir búfjárins dó
fólkið af bjargarskorti, Og ekki
lengra til baka en til hörðu ár-
anna 1881 og 1882 má telja að
fólk hafi dáið vegna fæðuskorts,
þótt ekki sé vitað, að um það hafi
verið safnað skýrslum þá sér-
staklega.
Rétt eftir móðuharðindin kom
það til tals — að minnsta kosti
hjá dönsku stjórninni — að þjóð-
in yfirgæfi landið með öllu, og
um 1870 hefjast fólksflutningar
til Vesturheims. Enda fækkaði
fólki í landinu á árunum 1880—
1890 um 1500 manns, sem stafaði
aðallega af flutningnum vestur.
Fólkið flutti vestur aðeins í því
augnamiði að eignast þar betri
möguleika til þess að hafa í sig
og á, enda var það aðaláhyggju-
og umhugsunarefni fólks, allt
fram til síðustu aldamóta. Langt
fram á hina síðustu öld, bjó þjóð-
in nær öll í sveitum landsins.
Árið 1880 búa 4167 manns í kaup-
stöðum, en 68.257 í sveitunum,
en 20 árum síðar, eða á aldamót-
unum, voru um 15.500 manns í
kaupstöðunum, en 63.000 í sveit-
unum, eða hlutföllin rétt um
71,5% í sveitunum, en 28,’% í
Eftir Jón H. Þorbergsson á Laxamýri.
- Fyrri grein. -
kaupstöðum. Síðan hefur verið
stríður straumur úr sveitunum í
kaupstaðina og mun nú sem næst
því að 40 þús. manns sé í sveit-
unum, en 100 þús. í borgum og
kaupstöðum, eða um 70% í þétt-
býlinu, en 30% í sveitunum, og
er það mikil bylti'ng á ekki lengri
tíma.
„Gjafir eru yður gefnar“.
Á þessari hálfu öld hefur þjóð-
in eignast stjórnarfarslegt sjálf-
stæði, fullt athafnafrelsi, og henni
hafa opnast margar nýjar leiðir
til betri afkomu í margaukinni
tækni á verklegum sviðum. En
þetta tvennt, fullt athafnafrelsi
og fullkomin verkkunnátta, eru
meginstyrkur undir því völund-
arhúsi, sem þjóðin þarf fyrst og
fremst að reisa og nefnist menn-
ing. Og þetta tvennt er líka und-
irstaða til andlegs þroska.
Við höfum á þessari hálfu öld
lagt upp árabátunum og tekið
togarana. Við höfum kastað hjól-
börunum og tekið vagnana. Við
höfum útrýmt hinum óttalega
vetrarkulda úr híbýlum okkar,
við höfum eignast Ijósadýrð raf-
magnsins. Við höfum lært marg-
víslegan lærdóm í hagnýtingu
landsins gæða og landsins afurða.
Við höfum lært mikinn lærdóm
um ræktun og verðmæti hinnar
gróandi jarðar. Við höfum læi't
að nota heita vatnið og kraftinn
í hinu kalda vatni, við höfum lsert
að nota hráefnin o. s. frv.
Við höfum.,á þessarj hálfu öl4
Útrýmt óttanurp við skortinn á
klæði, skæði og matarföngum til
daglegra þarfa. Nú getum við
staðist ógnaráran, án þess að
þjást og deyja af sulti, ef við að-
eins fylkjum okkur-um landsins
gæði, okkar nauðsynjamál og
okkar nytsömu, daglegu störf. j
Enda má nú segja, að í sveitum
landsins er nú, í stað óttans um
skortinn, kominn sterkur hugur
um meiri framkvæmdir til enn
meiri framfara. Það er stórkost-
leg framför.
Það, sem veitt hefur okkur
þessi verðmæti, á þessum stutta
tíma ,er hin óútreiknanlega for-
sjón, upplýsing tímanna og þegn-
skapur — offur, sjálfsafneitun og
þróttmikið starf einstakra manna
með þjóðinni. Sá aflgjafi er í
okkar hendi fyrst og fremst og
þann aflgjafa ber okkur, einum
og sérhverjum, að leggja af mörk
um í hvívetna. Þá öðlast þjóðin
enn meiri gjafir og þá kemur ótt-
inn um skortinn aldrei framar, ef
við höldum okkar athafnafrelsi.
Ef við höldum athafnafrelsinu er
framhald batnandi hags fyrir
hendi. En eins og við stöndum í
dag, nýgengin yfir þröskuld
hálfnaðrar aldar, er lífsspursmál
fyrir okkur, til að tryggja vax-
andi velgengni okkar og menn-
ingu, að gera okkur vel grein
fyrir því, hverjar séu þær hætt-
ur, sem hér geta orðið á vegi, og
okkur er í sjálfsvald sett að
bægja frá. En hætturnar eru
þessar: Að fólk vanræki eða jafn-
vel gleymi alveg því að uppfylla
þegnlegar skyldur, sem er fram-
lag og atorka við nauðsynleg
störf. Að fólk meti ekki gæði
landsins að verðleikum og hag-
nýti þau ekki samkvæmt verð-
leikunum, og að fólk hætti að
elska iand sitt og góðan málstað.
Um þessar hættur, um verkanir
þeirra og hvernig við stöndum nú
gagnvart þeim, mætti rita langt
mál. En gagnvart þessu viðhorfi
mun eg hér halda mig við land-
búnaðinn aðallega.
Trúin á landið.
Til þess að efla von okkar og
trú á landbúnaðinn og hina gró-
andi jörð, er nauðsynlegt að líta
til baka. Þar sem eg var vinnu-
maður aldamótaárið, varð eg að
aka áburðinum á. túnið í hjólbör-
um, allt varð að flytja á hestbök-
unum, nema lifandi fénað, og
margt fleira mætti telja, sem sýn-
ir og sannar hinar stórstígu fram
farir, á þessu svtði, og hversu
gott er nú að vera í sveitinni í
samanburði við það, sem þá var.
Þegar fólkið flutti úr sveitunum,
vestur um haf, sá það ekki að til
væru í sveitunum eða landinu
þeir möguleikar, til góðrar af-
komu, og sem við nú gerla meg-
um sjá. En þjóðinni er ekkert
pauðsynlegra nú, en að sjá þessa
möguleika og sjá þá betur. Van-
trúin á landbúnaðinn og menn-
ingu sveitanna, sem þjáð hefur
þjóðina þennan nýliðna aldar-
helming, er hennar stærsta mein,
fyrir alla tímanlega afkomu. Það
hefur orðið ríkjandi þjóðar-
heimska að skoða landbúnaðinn,
sem illa nauðsyn til að draga
fram lífið. Meira að segja hefur
til orðið stór hópur manna, sem
haldið hefur uppi níði, rógi og
lygum um landbúnaðinn bæði í
ræðu og riti. Þó eiga þessir fá-
ráðlingar líf sitt, sem aðrir, undir
þeirri blessun, sem jörðin veitir.
(Talið er að 98% af daglegum
fæðuföngum alls mannkyns eigi
uppruna í gróðri jarðarinnar).
Þjóðina skortir landbúnaðar-
vörur.
Óneitanlega liggur þó fyrst
fyrir hjá hverri þjóð, svo ac^hún
sé starfhæf, að afla sér, af lands
síns gögnum, þeirra nytja, sem
nota þarf til daglegra þarfa, til
fæðu og klæða. Nú er talið, að til
þessa neyti landsmenn ekki nema
um 30 kg. fiskmetis á ári, á hvert
nef í landinu, og af sjávarafurð-
um fæst ekkert til klæðnaðar. En
að flytja inn daglegar þurftar-
vörur, sem hægt er að afla í eigin
landi, er fjárhagslegt tjón, sem
dregur illan dilk á eftir sér. Hér
er því alls ekki í annað hús að
venda fyrir þjóðina, til þess að
afla sér megnis þess, sem hún
þarf til fæðis og fata, en beint í
landbúnaðinn. En vegna van-
rækslu við hann, er nú svo komið
að mest af öllu vantar meiri föng
landbúnaðarafurða, og sem að
veldur tjóni heilsufari og efnahag
þjóðarinnar. Er þá sýnt hve
nauðsynlegt það er, að kveða
niður raddir þeirra óþurftar-
manna, sem úthrópa níð og lygar
um landbúnaðinn. Það níð er til-
ræði við velmegun þjóðarinnar.
Framleiðsla landbúnaðarins.
Þessum mönnum, og öllum
landslýð, má það kunnugt vera,
að landbúnaðurinn framleiðir
vörumagn árlega, metið til pen-
ingaverðs, fyrir á fjórða hundrað
milljónir króna. Má selja sumt
af þeirri vöru (sauðfjárafurðir)
eins háu verði eða hærra verði
úy landi, heldur en gildir innan-
lands, og mörg innflutt neyzlu-
vara er nú orðin dýrari — sam-
kvæmt notagildi — heldur en sú
innlenda. Hér er því sannarlega
þörf á nýju mati á nytsemi land-
búnaðarins til velfarnaðar þjóð-
inni.
Fyrir aðeins 30 árum var meira
en 1/5 allrar útfluttrar markaðs-
vöru landbúnaðarafurðir. Nú er
sáralítið flutt út af henni, sem
ekki er að undra, því að þessi
framleiðsla er allt of lítil handa
okkur sjálfum.
Neyzla hér árlega af innlend-
um sveitamat, á hvert manns-
barn í landinu, er um það bil að
vera 55 lítrar mjólkur, í öllum
mjólkurmat, en þyrfti að vera 800
lítrar, 75 kg. garðmatur, þyrfti að
vera 150 kg. — fyrir utan mat úr
gróðurhúsum, — 75 egg, þyrftu
að vera 200, og svo um 80 kg.
kjöt, sem er öll framleiðslan að
telja má.
Samkvæmt þessu vantar þá til
árlegra nota þjóðinni 30 millj.
lítra mjólkur, 100 þúsund tunnur
af garðmat og 17 millj. eggja. Og
svo vantar að nota meira af ull
og skinnum. Og loks vantar svo
alla útflutningsvöru, sem gæti og
ætti að vera upp á tugi eða
hundruð milljóna króna árlega.
Hér er því óhætt að leggja hönd
á plóginn. Þörfin er mikil og
möguleikarnir miklir. Nær ein
milljón hektara lands, með djúpri
óhreyfðri mold, fallandi fossar og
heitar uppsprettur til margs kon
ar aflgjafa o. s. frv.
Fjármark
Hef tekið aftur í notkun
fjármark mitt: Tvístýft aft-
an, biti framan hægra. Stiif-
rifað, biti aftan vinstra.
Jóhannes Friðriksson,
Nesi, Saurbæjarhreppi.
íbúð til leigu
fyrir barnlaust fólk.
Upplýsingar í síma 1371.
Makkarónur
nýkomnar
Stengur, 2.30 pk.
Bitaðar, 1.90 pk.
Kaupfélag Eyfirðinga
Nýlen d u vörudei l d in
og útibú.
Sælgæti
; fjölbreyttu úrvali.
FLÓRU-konfekþQskj ur,
2 stærðir
F LÓRU -konf ektpókar
FLORU-brjóstsykur,
5 tegundir.
FLÓRU-kókosstengur
FREYJU-konfekt
í öskjum og pökkum
— Vöflustengur
— Kremstengur
— Karamellur
— Buff
OPAL-karamel lur
LINDU-konfekt
— Negrakossar o. fl.
Kaupfélag Eyfirðinga
Nýlenduvórudeildin
og útibú.
Til páskanna
Grænar baunir í pökkum,
do. í dósum
do. í lausri vigt.
Kaupfélag Eyfirðinga
Nýlenduvörudeild
og útibú.
Enskt
sardínumauk
er ódýrt og gott álegg.
2.45 glasið.
Kaupfélag Eyfirðinga
Nýlenduvörudeild
og útibú.
iMýkomið:
i Vinnubuxur
i Vinnujakkar
| Vinnuskyrtur
| (Khaki)
| Vöruliúsinu h.f.
iSkóáburður
svartur — brúnn.
| Vöruhúsið h.f.
itl <ÉMMmMMMIIIIHlimillHIUHHÍIIUHHMHIHUNU|HMIIIUIIIIIIIIIIIHHtlltlHI|HUIHMilUIHHHIIIIIII^UIHlU<