Dagur - 27.06.1951, Síða 2

2
D A G U R
Miðvikudaginn 27. júní 1951
- Aldarafmæli Góðtemplara
Dagskrármál landbúnaðarins:
Votheysverkun í gryfju, gerðri
með jarðýtu
(Framhald af 1. síðu).
nú forustu í málum Reglunnar
og nefndi sig n.r 1 og nefndi nú
reglu sína Independant Order of
Good Templars (óháð regla góð-
templara), og valdi henni eink-
unnarorðin trú, von og kærleika.
Löngu síðar var því heiti breytt í
Alþjóðaregla Góðtemplara (I. O.
G. T.). Vilja sumir, einkumAm-
eríkumenn, miða uppruna Regl-
unnar við þennan atburð. Þann
14. ágúst þá um sumarið 1852
gerðist sá merkisatburður, að 6
hinar fyrstu konur voru teknar
inn í Regluna. Hafði það mikla
þýðingu fyrir útbreiðslu hennar.
Vegur Reglunnar fór stöðugt
vaxandi, og árið 1855 var hástúk-
an stofnuð. En hún hefur yfir-
stjórn allrar Reglunnar í heim-
inum. Þegar næsta hóstúkuþing
var haldið voru reglufélagar
orðnir alls 6572 í 1037 stúkum.
En meðan þrælastríð Bandaríkj-
anna stóð yfir 1861—65 hnignaði
Reglunni aftur nokkuð. Þó urðu
á þessnum stríðsárum tvær
merkilegar framkvæmdir innan
Reglunnar. Þá voru stofnaðar
fy-rstu barnástúkurnar, en þær
hafa haft mikla þýðingu í starfi
Reglunnar. Þá var einnig stofnað
fyrsta drykkjumannahælið í
Chicago. Fjölmennust varð Regl-
an 1872 eða 735 þúsund félagar í
11850 undirstúkum. En 1876
klofnaði Reglan út af deilu um
blökkumenn. Vildu sumir banna
negrum að ganga í Regluna, en
aðrir börðust fyrir jafnrétti allra
manna innan Reglunnar. Var
foringi þeirra enskur maður
Jósep Malins. Sigraði það sjón-
armið endanlega, en allar þessar
deilur urðu til ómetanlegs tjóns
fyrir Regluna.
Nú er Góðtemplarareglan
fremur fámenn í Ameríku en
fjölmennust í Evrópu, þótt hún
sé annars útbreidd um allar álfur
heims. Fjölmennustu stórstúkur
í heimi eru nú: Stórstúka Sví-
þjóðar með 99.700 félaga, Stór-
stúka Norégs 32.700, Stórstúka
Tyrklands 10.400, Stórstuka Eng-
lands 9000 og Stórstúka íslands
með 5015. Núverandi hátemplar,
eða yfirmaður heimsreglunnar,
er Svíinn Ruben Wagnsson,
landshöfðingi í Kalmar. Hann
var kjörinn á síðasta hástúku-
þingi, sem haldið var í Stokk-
hólmi 1947. Þá voru félagar Regl-
unnar í undirstúkum taldir vera
176.800 og í barnastúkum 129.644
eða samtals 306.444 félagar.
Ávarp Stórtemplars.
Séra Kristinn Stefánsson stór-
templar, yfirmaður Reglunnar á
Islandi hefur látið svo ummælt í
sambandi við þetta aldarafmæli:
„Alþjóðaregla Góðtemplara
hefur átt við ýmsa erfiðleika að
etja í hundrað ár. Mesta áfallið
var deila um blökkumennina. Þá
hafa styi'jaldir, og þó einkum
heimsstyijaldirnar tvær, lamað
hana mjög og jafnvel riðið henni
að fullu í einstaka landi a. m. k.
í bili. Loks hefur kaþólska kirkj-
an bannað kaþólskum mönnum
að gerast templarar og þannig
hindrað útbreiðslu Reglunnnar
að rnestu eða öllu leyti í kaþólsk-
um löndum. Og síðast en ekki
sízt hafa einvaldar litið Regluna
óhýru auga og bannað henni að
starfa í löndum sínum. Reglan á
því enn víða erfitt uppdráttar.
En hún stendur þó föstum fótum
og ekkert valdboð er megnugt
þess að brjóta hana með öllu á
bak aftur. Reynslán hefur sýnt,
að hún brýtur af sér alla hlekki
ög hirin voldugasti áróður gegn
henni ’í sérhverju landi hefur
ávallt að lokum orðið sér til
sk’ammar. Allir góðir menn
kunna að meta starf hennar, og
einkum á Norðurlöndum nýtur
hún mikil strausts allra ábyrgra
manna. Alþjóðaregla Góðtempl-
ara er menningarstofnun og hún
er mannúðarstofnun. Grundvöll-
ur hennar er kristilegur bróður-
kærleikur. Hún hefur unnið
ómetanlegt starf fyrir æskuna í
heiminum. Hún hefur haft með
höndum fjölþætta fræðslustarf-
semi. Hún hefur haft riiikil áhríf
á lagasetningu um áfengismál í
því nær öllum . menningarlönd-
um. Reglan hefur líka jafnan
verið í fylkingarbrjósti- gegn
áfengisbölinu. Störf hennar og
áhrif, bein og óbein, verða hvorki
mæld né vegin. En þau eru ekki
minni , fyrir það, Alþjóðaregla
Góðtemplara er hugsjón, sem
hægt er að lama í bili ,afflytja og
ofsækja. En Reglan lifir af öll
gerningaveður. Á aldarafmæliinu
eigum- v-ér þá ósk heitasta, að
andi Reglunnar nái að gegnsýra
þjóðirnar.-'Þá mýndu vandamál
þeirra verða auðleyst. Andi
mannúðar og réttlætisins — andi
bróðurkærleikans — það er andi
og hugsjón alþjóðaregðlu Góð-
templara."
Góðtemplarareglan á Akureyri.
Til Akureyrár korn Reglan fyr-
ir 67 árum, og hér á Akureyri
stóð vagga hennar. Það er því
héðan, sem hin merka hreyfing
barst" um lán"diðT Og víst mega
Akurey.ringarjnuna það, að tvær
félagsmálahreyfingar, sem báðar
mega teljast-hinar merkilegustu,
eru héðan -runriaii En Iþað er
Góðtemplarareglan og ungmenna
félögin.
Það var 10. jan.-1884, sem 12
menn komu saman hér inn i
Fjörunni og stofnuðu Regluna.
Það var í húsinu nr. 46 við Aðal-
stræti ,þar sem Friðbjörn Steins-
son bjó um langa æfi. Aðalhvata-
maður {aessa var norskur skó-
smiður, Ole Lied að nafni, er
lengi bjó í St^and. 13 á Oddeyri.
En ötula stuðningsmenn átti
hann hér, og einn af þeim allrá
fremstu var Friðbjörn Steinsson
og á heimií! hans var Reglan
stofnuð. Friðbjörn Stéinsson var
einn hinna allra merkustu og
ágætustu manna á Akureyri,
bæði fyrr og síðar.
Hin fyrsta Góðtemplarastúka,
sem stofnuð var hér á landi,
stúkan ísafold Fjallkonan nr. 1;
er enn við líði og starfandi hér i
bæ. Fleiri stúkur hafa hér risið á
legg, en fallið aftur. En í dag eru
þær tvær, frumherjinn sjálfur,
sem nefndur var, -og stúkan
Brynja. Þá stárfahér einnig tvær
barnastúkur, stúkan Sakleysið
og stúkan Samúð.
Ekki mun hafa farið mikið fyr-
ir Reglunni hér í bæ fyrsta ára-
tuginn. En þá reis hún á legg með
krafti. (-Og um aldamótin - var
Reglan orðin sterk í bænum. Þá
átti hún orðið sitt heimili, ekki
stórt eri vrstlegt/ Eri þá ríkti orðið
sá stórhugur í félagsskapnum, að
ekki þótti óhorfsmál að reisa
miklu stærra og veglegra heimiíi.
Og það var gert með fádæma
dugnaði félaganna. Þá reis hið
svokallaða Samkomuhús, sem
vígt var til starfa 1906. Það var
um áratugi myndarlegasta sam-
komuhús lándsins, utan Reykja-
víkur. Og það setur enn svip
sinn á gamla bæinn. Nú hefur
það verið skinnað upp að innan
og breytt svo mjög, að það er nú
á ný orðið vistlegt og svarar til
síns tíma, svo sem það gerði fyrr.
En nú hefur Regla'n tekið við 'því
að nýju að no'kkru, ekki sem eign
heldur til leigu. Á það nú að
þjóna fleiri ætlunarverkum en
áður, t. d. kvikmyndasýningum.
Þó byggði Reglan Skjaldborg
með Ungmennafélagi Akureyrar,
sem lengi var sterkt og áhrifa-
í STUTTU MÁLI
SENDIHERRA Suður-Kór-
eu í Bandaríkjunum hcfur
birt skýrslu frá stjórn sinni
um manntjón þjóðarinnar af
völdum innrásar kommúnista
í landið. Á því ári, scm liðið
er síðan kommúnistar hófu
hinar vandlegu undirbúnu
árásir, hafa 3 milljónir manna
beðið bana í Suður-Kóreu og
10 millj. misst heimili sín. —
Þetta er „blessun“ kommún-
ismans í Kóreu.
★
ST J ÖRNFRÆÐIN G ARNIR
á Palomar-fjalli í Kaliforníu
— en þar er sfærsti stjörnu-
kíkir veraldar — segjast hafa
fundið 800 nýjar stjórnuþ.vrp-
ingar eða galaxíur síðan nýi
kíkirinn var tekinn í notkun
og í hverri telji þéir um 1000
millj. stjarria. Fjarlægðina til
nokkurra þeirra telja þeir
350.000.000 ljósár.
ríkt félag hér í bæ. Það hús var
tekið í notkun 1925 og hefur ver-
ið heimili Reglunnar síðan. Og er
U. M. F. A. lagðist niður eignað-
ist Reglan allt húsið.
Það má því með sanni segja, að
spor Reglunnar sjáist hér á Ak-
ureyri í hinu ytra. En það sem
ekki verður séð eða mælt ó
neina vog, en það er mannúðar-
og menningarstarf hennar í bæn-
um á 67 árum, er þó að sjálf-
sögðu veigamesta og markverð-
asta sporið.
Ný kápa,
nr. 42, til sölu og sýnis í
Efnalaugrrwi Skírni.
Nýjar rósir
daglega. — Lækkað verð.
Garðyrkjustöðin FLÓRA,
Brekkugötu 7. Sími 1520
Til sölu:
Gott skrifborð, saimaavél,
liðursæng og 2 tilbúin dún-
ver.
Uppl. kl. 7—8 e. h. í síma
1423.
Til sölu:
Ryksuga, braggi (sundur-
tekinn), miðstöðvar-eldavél.
Gísli Eiríksson,
Árnesi. — Sími 1641.
Nokkur notuð dekk
til sölu.
650-20, 700-20, 750-20,
825—18, 900-18, '1000-18,
600—16 og 650—16.
Kristján, B.S.A.
Jeppa-bifreið
í mjög góðu standi, til sölu.
IJpplýsingar hjá ,
Júlíusi Ingimarssyni,
B. S. O.
(Framhald). I
Ef eingöngu er litið á hina
fx-æðilegu hlið, að fá sem hæstan
hundraðshluta af næringai'gildi
hi'áefnisins, sem hagnýtt fóður,
þá er það nálægt því að vei'a
fullkomið. En þessar aðfei'ðir eru
vart framkvæmanlegar með ör-
yggi, nema hjá háþi-oskuðum
iðnaðai-þjóðum á fi'iðai'tímum, og
sem í'áða yfir mjög hæfum stai'fs
mönnum, svo að hagfræðilega séð
mun það borga sig betur að
tvinna báðar leiðii'nar saman og
láta þær styrkja hvor aðra eins
og íslenzkar húsmæður hafa gert
i 1000 ár með því að súi'sa mat og
bræða tólg yfir. Einhver ílát
þurfa alltaf að vera ki'ingum
súi-saðan mat. — Frumstæðustu
ílát fyrir vothey er að setja gras-
ið í hey, troða vandlega og láta
hina í'otnandi og myglandi skán
kringum heyin stöðva frekari
loftskipti, eins og vanalegt er að
láta duga í efi-i hliðinni í turnum
og lægri gi-yfjum sums staðar
líka. Þessi slagbrandur gegn súr-
efni loftsins, getur myndast úr
hinum mai'gvíslegustu efnum
auk í-otnandi gi-ass. Stál, stein-
steypa ,timbur, bái'ujái'n, vírnet
klætt með pappír og jöi'ð. Síðast-
nefnda hefur það fram yfir hin,
að hún er sjaldan langt fi'á fót-
um bóndans og er fi-ekar ódýr.
Ef bóndi ætlar sér að hagnýta
sér hana til votheysgeymslu, er
nauðsynlegt að koma gryfjunni
fyrir, þar sem vatn kemst ekki
upp í hana og engin hætta af að-
í-ennslisvatni, og þægilegast vill
í-eynast að aðfenni sé ekkex-t eða
lítið. Oftast mun vera bezt að
koma henni fyi'ir í hlíðum ein-
hvei's hóvaða. Auðveldast er,
þegar Ræktunai-félagsýtan fer
um sveitina nú í vor, að láta hana
ýta rás, eins.mjóa og blaðið leyf-
ir, niður halla og ganga svo frá
botninum, að hann halli lítils-
háttar út á við og ruðningnum
jafnað svo frá neðri gafiinum, að
leysingavatn safnist ekki fyrir í
gryfjunni og auðvelt or að kom-
ast út úr gx-yfjunni með ökutæki.
Mátuleg dýpt er kringum 2 m.
Veggirnir með ofurlitlum ‘fláa,
svo að breiddin vex-ði kringum
Vz m. meiri að ofan en neðan,
svo að heyið þjappist vel á móti
veggjunum, svo að loftx'ás geti
ekki myndast meðfi-am þeim. —
Vestfirðingar eru þessari rök-
semd vel kunnugir. Efri gaflinn
þarf ýtan sem oftast að laga
eitthvað og það vill reynast hag-
kvæmt að láta géra 1 m. háan,
upphleyptan veg í beinni fram-
lengingu á gi-yfjunni. Ef slétt-
lent er og stutt í grunnvatn, er
hægt að ýta í tvo garða, 3—4 m.
á milli, laga með skóflu, og ýta
saman allháum aðkeyi'zluveg
fyrir einn stafn. Sæmilega lag-
inn jai'ðýtustjóri getur gert
skui'ðinn og ganga frá ruðningi
og aðkeyrzluvegi fyrir heyfeng
meðalbýlis, eftir minni mjög tak-
mörkuðu í'eynslu, á 3—5 klukku-
stundum. Skurðgi'afa getur gert
verkið líka. Annai's er það ekki
fi'ágangssök að gi'afa með skóflu
óg nota hest og keri'u, svo að all-
ur þorri íslenzki'a bænda gæti
ef viljinn er fyrir hendi. verið
búinn fyrir sláttai'byrjun að gera
geymslur fyi'ir heyféng sirin fyr-
ir minni upphæð en hvað 20—30
bílar handa eyðslustétt landsins
kosta, og þá geta bændur búið
kvíðalaust effir sláttai'byrjun, ef
kjai'kui'inn leyfir þeim að ganga
að mestu ókannaða braut. En dr.
Robinson í-æður frá að reyna
með minna í hvei'ja í gryfju, en
sem svarar einu kýrfóðri. Meiri
hlutinn af vinnu manna og fjár-
magn fer til einskis vegna þess
að of mörgum er á móti skapi að
beita huganum að nýjum við-
fangsefhum og ganga út af ti-oðn-
um götum. Hina andlega vak-
andi vantar því miður oft lyklana
sem þurfa til þess að opna hinar
þimgu hui'ðir sem leyna lögmál-
um nátúi'unnar, en vísindamenn
aiira þjóða hafa opnað marga
levndsrdóma fyrir okkur um,
hvei-nig hægt*er að bi-eyta grasi í
Vothey. Það er hægt að vei'ka
goít vothey með því að fylgja í
blindni fyrirsögn annari-a, ea
fai'sælla mun í-eynast að skilja
hvað er að gerast.
. Grasið er lifandi og reynir í
lengstu lög að vai'ðveita lífið eft-
ir að vei-a slitið úr sambandi við
rótina og látið í gi'yfju. Ondun-
ai'starfsemin heldur áfram 'þar til
súrefni loftsins, sem er inni-
byrgt í heyinu ,er þrotið og hita-
íramleiðslan stendur í beinu
blutfalli við súi-efnismagnið. Á
meðan eyðing súi'efnisins stend-
ur yfir breytast sykurefni
plantnanna í vínanda, kolsýru,
vatn og ýmsar aði'ar sýrur. Sam-
tímis í'eyna ýmsir gei'lar og
sveppir að ná sér á strik en
kafna þegai' súrefnið er þrotið,
nema vissir stófnar gei'la, sem
geta klofið vínanda qg ýms kol-
vetnasambönd og þannig náð sér
í súi'efni. Þar á meðal ei'u gexlar,
sem framleiða mjólkursýru sem
úrgangsefni og sumir þeiri'a
stai'fa með fyllstum lífskrafti við
ki-ingum 30—40 stiga hita en
þeir kafna von bi'áðar í eigin t'ir-
gangsefni, mjólkursýru, setr.
bæði er holl og auðmeltanleg'
búfé okkar. Hinir gei'lastofnarnir
falla þá líka í dá og úr því gerast
litlar eða engar bx-eytingar í vot-
heyinu, svo fremi að súrefni bæt-
ist ekki við, ef það gerist. taka
rotnunargerlai'nir við og geymazt
svona áram saraan. En í mjög
eggjahvítuauðugu fóðri er oft of
lítið af uppleysanlegu sykuréfni
handa mjólkursýi'ugei'lum og þá
ná vissir stofnar rotnunargerla,
sem líka ná sér í súrefni við
klofnun efnasambanda, sér á
strik og þeir kafna ekki úr eigiri
úi'gangi og útkoman er alkunn.
Auðveldasta aðfei’ðin hér á landi
til þess að koma í veg fyrir þessa
þróun, er að fóðra mjólkursýru-
gei-lana með sykurefni. Ei'lendis
er notað úrgangsefni frá sykur-
framleiðslu. Hér er hægt að nota
sykur síðan hann var óskammt-
aður. Fjái'hagslega séð er það
ekki frágangssök. 4.5 kg. sykuK
er talið nægja í 1000 kg. gi'ass,
16000 kg. vigtað á slægj-
um er líkt 40 hesta þurrhey, svo
að kýi'fóði'ið útheimtir 72 kg. á
4.33 kr. 311.00 kr. Næringargildi
sykui'sins endurheimtist í mjólk-
ursýru með 3% afföllum, 70 kg.
Hvei't kg. sykurs í’eiknast að
jafngilda 2 fóðureiningum, svo að
hver fóðui'eining, endurheimt í
heyinu, kostar kr. 2.22, dálítið
minna er einingin í fóðuibæti nú
í vor, auk þess að votheyið er
nær því að vera fóðurbætir en
venjulegt fóður, en mjög fáir
bændur munu hafa eða óska eft-
ir svo góðu fóðri, að þeir þurfi
að nota sykur, en ef einhver
bóndi óskar eftir mjög fjöi-efna-
auðugu, eggtahvítux-íku fóðri
handa svínum, hsensnum, kálfum
eða hámjólkuikúm, þá er auðvelt
að vigta sykur út í ákveðið vatns
magn, hafandi í huga, að sem
flestir gerlar þui'fa að ná sér í
sinn skammt.
(Fi-amhald).