Dagur - 22.12.1951, Síða 4

4
D A G U R
Föstudaginn 22. desember 1951
DAGUR
Ritstjóri: HAUKUR SNORRASON.
Aígreiðsla, auglýsingar, innheimta:
Erlingur Davíðsson.
Skrifstofa í Hafnarstræti 88 — Sími 1166
Blaðið kemur út á hverjum miðvikudegi.
Árgangurinn kostar kr. 40.00.
Gjalddagi er 1. júlí.
PRENTVERK ODDS BJÖRNSSONAR H.F.
&$«$ÍS$Í45Í$$$$S$«SÍ$*SSS3S$Í$5S5$$Í$5$SS53S$$;Í
Skynsamlegar umræður
um siglingamál
SÍÐASTI „ÍSLENDINGUR“ tekur að ræða
siglinga- og umhleðslumál Eimskipafélags íslands
í nýrri tóntegund og er það vel, því að flest er rétt
hermt í frásögn blaðsins um þessi málefni og
sannast vonandi á blaðinu hið fornkveðna, að
batnandi manni er bezt að lifa. Hingað til hafa
málgögn Sjálfstæðisflokksins yfirleitt tekið illa í
allar ábendingar í sambandi við fyrirkomulag
siglingamálanna og innflutningsverzlunarinnar —
einkum þó Morgunblaðið — og hér á árunum var
ísl. afundinn og úrillur vegna stöðugrar gagnrýni
hér í blaðinu í sambandi við þessi mál. í stað þess
að taka undir gagnrýnina — sem studdi eitt mesta
hagsmunamál landsbyggðarinnar — tók a. m. k.
einn íslendingsritstjórinn þann kost, að gera mál-
ið tortryggilegt með því að deila á siglingar SlS-
skipanna. í síðasta tbl. fsl., er hins vegar svo til
orða tekið, að umhleðslufyrirkomulag Eimskipa-
félagsins hafi verið „biturt vopn í höndum SÍS við
að ná siglingunum undir sig, og er því Eimskipa-
félag íslands að því leyti að vinna á móti sjálfu
sér með umhleðslufyrirkomulaginu.“ Kveður hér
við annan tón og bendir til þess að lífsreynslan
hafi orðið höf. góður kennari.
HÖF. BENDIR réttilega á, hverjar fjárfúlgur
umhleðslan í Reykjavík hafi af landsfólkinu, því
að aukafragtirnar, umhleðslan, hafnarkostnaður
syðra, vöruskemmdir o. s. frv., hljóti að lokum að
koma fram í hærra vöruverði. Blaðið rekur það
og, að ráðamenn höfuðstaðarins séu ekkert sér-
lega áhugasamir fyrir breyttu fyrirkomulagi, því
að verzlunarólagið veitir bæjarbúum mikla at-
vinnu, færir hafnarsjóði tekjur og bæjarsjóði
möguleika til að leggja útsvör á nær alla inn-
flutningsverzlun landsmanna. Og um heildsalana
syðra segir þetta aðalblað Sjálfstæðisflokksins
hér:
„Hitt er svo aftur skiljánlegt, að heildsalarnir
í Reykjavík kæri sig ekki um annað fyrir-
komulag, því að augljóst er, að þeir mundu
missa margan spóninn úr aski sínum, kæm-
ust siglingamar í eðlilegt horf.“
Er þetta skörulegt mælt þar í sveit og mundi mega
til stórtíðinda teljast ef slík ummæli sæust í
Morgunblaðinu. En á því kann nú kannske að
verða einhver bið.
AÐ ÖLLU SAMANLÖGÐU er þessi siglinga-
málagrein virðingarverð tilraun til þess að setja
þjóðarhagsmuni ofar flokkshagsmununum. Verzl-
unarstéttin hér sér og skilur mæta vel, hvar skór-
inn kreppir í verzlunarmálunum og að núv. fyr-
irkomulag innflutnings- ogsiglingamála er sniðið
eftir hagsmunum gróðamanna í höfuðstaðnum og
tekur ekki minnsta tillit til þeirrar nauðsynjar
landsbyggðarinnar, að hún geti haft verzlunar-
sambönd beint við útlönd. Með núverandi fyrir-
komulagi er hvers konar heildverzlun nær því
ógerleg utan Reykjavíkur og sá arður sem bæir
og sveitarfélög ættu með réttum hætti að hafa af
heilbrigðri inn- og útflutningsverzlun, hefur ver-
ið af þeim tekinn og fluttur í bæjarsjóð höfuð-
staðarbúa. En fyrst ve’rzlunarstéttin skilur þessi
atriði, mun það naumast dyljast
henni, hvaða öfl það eru, sem
halda verndarhendi yfir þessu
rangláta kerfi og stimpast gegn
hverri tilraun til úrbóta. Það eru
sömu öflin, sem vinna að því af
talsverðum dugnaði að reyna að
gera siglingar samvinnuskipanna
tortryggilegar. Þó eru ferðir
þessara skipa oftast eina beina
sambandið, sem margir verzlun-
arstaðir hafa við útlönd. Höf. ís-
lendingsgreinarinnar ætti að
reyna að fá inni með athuga-
semdir sínar í Morgunblaðinu.
Hann mundi þá sjá upplit þeirra
afla, sem vilja vernda einokun-
araðstöðu höfuðstaðarbúa í sigl-
ingum og verzlun og gera lands-
byggðina að ófrjálsri skattlendu
höfuðstaðarvaldsins. '
FOKDREIFAR
Stoltir herrar.
FYRIR NOKKRU skýrði Al-
mannatryggingablaðið hér okkur
frá því, að umsetning trygging-
anna hefði numið 145 millj. kr.
á sl. ári, og leyndi sér ekki stolt-
ið í frásögninni: Þetta er upphæð
sem slagar hátt upp í hálf fjárlög
ríkisins! Þingmenn sitja á rök-
stólum mánuðum saman og ræða
fjárlögin. í fjárlagafrv, er að
finna rekstursáætlanir ríkisstofn-
ana, þar er greint frá starfs-
mannahaldi þeirra og ýmsar aðr-
ar upplýsingar gefnar um hag
þeirra og rekstur. Á þessu er þó
ein stór undantekning. Á fjár-
lagafrv. er ein stór upphæð, sem
ekki er sundurgreind. Hún er til
tryggingastofnunar ríkisins. í
frv. eru engar upplýsingar um
rekstur þessa fyrirtækis, hlið-
stæðar upplýsingum um aðrar
ríkisstofnanir. Áður en einn af
þingm. Framsóknarflokksins
krafðizt upplýsinga um þessí
efni á Alþingi í fyrirspurnartíma,
var rekstur þessa fyrirtækis hul-
inn myrkri í augum almennings.
Fólk þekkti kröfurnar um sí-
hækkandi iðgjöld, lakar fyrir-
mælin um bætur, en lakast
skipulag stofnunarinnar og
rekstur, helzt af augljósum dæm-
um um óhagsýni í rekstri, eins
og t. d. hér í bæ. Það er engu
líkara en stofnun þeási njóti al-
gerrar sérstöðu gagnvart fjár-
veitingavaldinu og þurfi ekki að
gera þá grein fyrir fjármálum
sínum, sem aðrar stofnanir, a. m.
k. verður ekki annað ráðið af
fjárlögunum. Hún virðizt semja
sin fjárlög sjálf og ráðsmennskast
með milljónatugi af almannafé
til margvíslegrar lánastarfsemi
(t. d. til síldarverksmiðja og bæj-
arútgerða) á sama tíma og þing-
menn sveitast við að skipta fjár-
veitingum til fjölda málefna og
verður þá ekki alltaf mikið í
hlut.
Þegar allir græða.
A HVERJU ARI er skýrt frá
því Almannatryggingablaðinu
hér, að tryggingarnar hafi greitt
fólki hér um slóðir stórum meira
fé en þær hafi tekið í iðgjöld. —
Ti-yggingablaðið í Reykjavík
endurprentar þessar upplýsingar
jafnharðan og hneykslast jafn-
fram stórlega á því vonda fólki,
sem ekki beygir höfuð í lotn-
ingu fyrir þessum fræðum. Þetta
eru að vísu ákaflega notaleg
fræði. Eitt fyrirtæki boj'gar alltaf
miklu meira út en það fær inn!
Þetta eru hagvísindi, sem fleiri
þyrftu að læra, ef þau fá staðizt
reikningsskap reynslunnar, en
það er nú einmitt þar, sem skór-
inn kreppir. Einhvers staðar er
maðkur í mysunni. Eða „græða“
öll bæjar- og sýslufélög landsins
með þessum hætti og kannske
ríkissjóðu rlíka? Annars er það
táknrænt um leyndina og skipu-
lagið, að þessar fréttir eru ekki
birtar í formi fréttatilkynninga til
almennings í gegnum blöð og út-
vai'p ,heldur er þeim laumað inn-
an um pólitískan áróður og
skæting, sem einn af starfs-
mönnum fyrirtækisins hér hefur
fyrir iðju að skrifa, væntanlega
tómstundaiðju?
Greinarmunur frelsis og
ófrelsis.
í EINNI af tómstundum sínum
komst þessi höf. m. a. að þeirri
niðurstöðu, að enginn munur
væri á því, er Almannatrygging-
arnar hækka iðgjöld sín og ið-
gjaldatöxtum hinna frjálsu
tryggingafélaga í landinu, en þeir
eru einnig breytingum háðir. —
Þetta er allgott sýnishorn hugs-
unarháttarins hjá ýmsum ríkis-
rekstrar- og þvingunarpostulum.
Þeir þykjast ekki sjá þann regin-
mun, sem er á tryggingafyrir-
tæki, sem hver einasti landsmað-
ur er bundinn við með lögum og
notar refsingar og lögtök til að
ná sköttum sínum, og hinni
frjálsu tryggingastarfsemi, sem
býður vöru sína til kaups á
frjálsum markaði og enginn er
skuldbundinn að kaupa. Frelsi og
ófrelsi eru hugtök, sem virðazt
dálítið laus í reipunum í kollin-
um á þeim, sem hafa varpað öll-
um áhyggjum sínum, efnalegum
og andlegum, upp á fjarlægt rík-
isvald og sjá lijálpræðið hvergi
nema L skauti þess. —
En sú hyggja er nú á undanhaldi
í þjóðfélaginu og er það vel. Það
er því óvíst að það þyki sæmandi
í þjóðfélagi framtíðarinnar, að
opinber stofnun, sem ráðs-
mennskast með 145 millj. króna
og meira af almannafé, geri ekki
skilmerkilegar grein fyrir starf-
semi sinni á opinberum vett-
vangi en tíðkast hefur til þessa.
Og vonandi er sú tíð ekki langt
undan, að það hætti að þykja
smekklegt og viðeigandi, að þeim
fáu upplýsingum, sem fyrir hendi
eru, sé dreift innan um skæting
og pólitískan áróður, sem sumir
starfsmenn þessa ríkisfyrirtækis
virðazt hafa nægan tíma til þess
að sinna og framleiða.
Kennslubók í skák
eftir Lasker, í ísl. þýðingu Magn-
úsar J. Grímssonar, mennta-
skólakennara.
Emanuel Lasker, höfundur
þessarar bókar, er heimsfrægur
skákmaður. Um margra áratuga
skeið var hann einn allra fremsti
skákmaður heimsins, aldrei neð-
ar en þriðji á skákmótum og
langoftast greinilega efstur. —
Heimsmeistari í skák var hann í
27 ár samfleytt og vann öll ein-
VÍgi, sem hann háði á þessum
tíma, nema þrjú. — Hann er
einnig víðfrægur fyi'ir bækur
sínar og fyrirlestra um skák, og
hafa bækur hans um þau efni
verið þýddar á fjölda tungumála
og koma stöðugt út í nýjum út-
gáfum. Má því vissulega gera ráð
fyrir því, að sú von forlagsins,
Draupnisútgáfunnai', að ísl. þýð-
ingin á þessari alþýðlegu og
ágætu skákbók hans, að „hún
eigi eftir að greiða för margra á
skákbrautinni og auka áhuga
manna fyrir þessari geðþekku
íþrótt,“ rætist.
Nóg skraut — engin jólatré!
Örlög jólatrjánna, sem voru á leið til landsins,
harma margir. Þeir, sem vanir eru að hafa ilmandi
gi'enitré í húsum sínum um hátíðirnar, sakna þeirra
að þessu sinni, en
um það tjóar ekki
að fást, og hver
hefði viljað verða
til þess, að hin
ægilega gin- og
klaufnaveiki hefði
borizt hingað með
jólaglaðni ngi
landsmanna? Það
hefði orðið lítil
gleði af þeim
trjám.
Mörg undanfarin ár hefur veriða tiltölulega auð-
velt að fá jólatré og margir hafa veitt sér það, en
jólatrésskraut hefur aftur á móti ekki sézt lengi.
Nú snýst þetta alveg við, því að mikið af skrauti er
um þessar mundir í verzlunum, en jólati'én bregð-
ast. Fjöldi heimila hefur þegar keypt nokkuð af
skrautinu, þótt dýrt sé, í þeírri öruggu vissu að
trén kæmu síðar. Þykjast þau nú hafa orðið illa úti,
að vera búin að leggaj fé í skrautið, sem nú komi
ekki að neinu gagni. En það er hægt að nota jóla-
trésskraut á greni- og furugreinar. Þar sem til
eru stórar, blaðgrænar plöntur, rná koma fyrir léttu
skauti á þeim og eins er hægt að hengja eina og
eina kúlu eða annað skraut í gardínur og hengi.
Það er sjálfsagt að reyna að hafa gleði af skraut-
inu, þótt jólatrén vanti. Við vitum ástæðuna fyrir
jólatrésleysinu að þessu sinni og sættum okkur að
sjálfsögðu við orðinn hlut. Jólatrésskrautið geym-
um við vel og vendilega til næstu jóla i þeirri von,
að þá muni betur takast.
Getum við slegið ögn af?
Þessa dagana stendur jóla-annríkið sem hæst, og
húsfreyjurnar hafa nóg að sýslsa. En ráðumst við
ekki í of mikið? Þau eru óteljandi handtökin, sem
húsfreyjan vill koma frá einmitt dagana fyrir jólin.
Það er eins og allt þurfi að gera einmitt þá. Það er
eðlilegt, að húsmóðirin vilji láta allt líta vel út á
jólahátíðinni ,bæði bú og börn, og það er ofur skilj-
anlegt, að hún vilji geta gætt heimilisfólkinu á ein-
hverju góðgæti einmitt um hátíðina.' En er það ekki
rangt og misskilið af henni, að ráðast í svo margt
og mikið, að hún sjálf njóti einskis, er hátíðin geng-
ur í garð, vegna þreytu, sem annríkið undanfarið
hefur valdið? Hvað finnst þér um þetta? Finnst þér
nokkurs staðar vera hægt að slá ögn af kröfunum?
Hvað finnst þér um hreingemingarnar? Að sjálf-
sögðu verðum við að gera hreint og vinna að því,
að allt líti vel út. En er ekki óþarfi að taka þetta eins
og voi'hreingei'ningu? Nú er dimmasti mánuðurinn
og því ekki eins áberandi, þótt allt sé ekki gljáfægt
eins og t. d. í marz, þegar dagurinn er ox-ðinn lang-
ur og bii'tan töluverð. Þá ætti frekar að gera vel
hreint, eða jafnvel í hinum rólega mánuði febrúar.
Þessu er aðeins slegið hér fram til umhugsunar, en
kannske finnst þér auðveldara að slá af einhvers
staðar annars staðar, hver og ein hefur sina skoðun
á því, en umfram allt ættum við fremur að slá ein-
hvers staðar af kröfunum, heldur en að verða of
þreyttar og sljóar, leiðar og ljótar um jólin.
------o———
Með þessu blaði lýkur 9. ári kvennadálksins. —•
Hann sendir lesendum sínum innilegar jóla- og
nýjárskveðjur og þakkar það liðna.
A. S. S.