Dagur - 05.01.1952, Page 2

2
D A G U R
Laugardaginn 5. janúar 1952
AÐ NORÐAN
UnnÉð að björgun muna fyrir
væntanlegt héraðssafn
r
Avarp sent til fjölda heimila við Eyjafjörð
Nýtt ár.
Um þessi áramót hefur verið
bjartara í ríki náttúrunnar hér
nyrðra en í huga mannfólksins.
Sólgliti hefur slegið í tind Kald-
baks og Vaðlaheiðarbrún, en
mörgum hefur samt verið dimmt
fyrir augum er þeir hafa litið
fram á veginn. Menn hafa ekki
kviðið harðleikni frá náttúrunni.
Hún hefur brosað við þeim. En
þeir hafa óttast óáran í mann-
fólkinu. Enn grúfir dökkt ský ör-
yggisleysis og ófriðarhættu yfir
þjóðunum. Þrátt fyrir mikinn
viðbúnað lýðræðisþjóðanna er
enn langt í land að hann sé örugg
vörn gegn árásar- og ofbeldis-
hættunni úr austri. Raunar mun
vonlítið að frelsa þjóðirnar frá
stríðsóttanum meðan ofbeldis-
hyggja og virðingarleysi fyrir
einstaklingunum er hið ráðandi
afl í víðlendum ríkjum og nær að
skjóta rótum mitt á meðal
frjálsra einstaklinga, sem ekki
eru uppfræddir við ofstækis- og
formyrkvunarkenningar gírugra
heimsvaldasinna. Meðan komm-
únisminn hefur lífsskilyrði hjá
frjálsum þjóðum, meðan erlendir
vald- og landræningjar eru til-
beðnir sem verndarar friðar og
mannréttinda, meðan viljinn til
þess að selja frelsi sitt og barna
sinna fyrir málsverð fangahúss-
ins er við líði, verður ófriðvæn-
legt í mannheimi. Hið nýja ár ef
undir þessi örlög selt. Þess vegna
er drungalegra að sjá fram um
stafn en efni standa annars til.
Vemdun frelsisins veldur
efnahagsörðugleikum.
Efnahagsörðugleikar þeir, sem
þjá alþýðuheimili vestrænna
þjóða um þessi áramót, hafa ekki
komið yfir þau með vindi og
veðrum, heldur eru þeir skapaðir
af ófriðarhættu þeirri, sem stafar
frá einræðisi’íkjunum. Frelsið er
öllu dýi-mætara í augum vest-
rænna þjóða. Það verður að
vemda og verja, hvað sem það
kostar. Og það kostar mikið þeg-
ar ofbeldismennirnir, sem á
sækja, eru fjölmennir, vel vopn-
xxm búnir og óvandir að meðöl-
um. Varnarviðbúnaður lýði’æðis-
ríkjanna kostar mikið. Ofbeldis-
ógnun kommúnismans stöðvaði
friðsamlega efnahagsþróun þess-
ara þjóða. Höndin sem stýrði
plógnum vai-ð að hefja vopna-
smíð. Lífsþægindin, sem sást
hilla undir, verða að bíða meðan
hættxmni er afstýrt. Milljónir al-
þýðuheimila báðum megin Atl-
antshafsins búa í dag við þrengri
kost en ella vegna þess að vernd-
un frelsisins kostar efnahagslegar
fórnir. Þannig hefur kommún-
isminn farið að því að lækka lífs-
stig milljóna manna í mörgum
þjóðlöndum. Hann viðheldur ótt-
anum í hjörtum fólksins og
þrengir efnahag þess. Það er ekki
að fxxrða þótt boðendur þessarar
miðaldahyggju séu stoltir af af-
rekunum!
Þrengra fyrir dyrum.
Þessi „blessun" kommúnism-
áns hefur líka náð til okkar. —
Sumt fólk vill að vísu kenna rík-
isstjói-ninni um allt, sem aflaga
fer, og hirðir þá lítt um hvort or-
sakanna er að leita utan eða inn-
an landssteinanna. En málin ei'u
því miður ekki svo einföld.
Tengsl okkar við það, sem gerizt
í Evrópu, verða ekki til lengdar
dulin. Þegar sagt er,' að fólki hér
sé dimmt fyrir augum, er það lít-
ur fram á veginn um áramótin,
stafar dimman ekki aðeins fi'á
óti-yggu útliti í heimsmálunum,
heldur líka af því, að menn sjá
fi-am á þrengri efnahag vegna
aukinnar, utanaðkomandi dýrtíð-
ar. Brezkir stjórnmálamenn hafa
brýnt það fyrir þjóð sinrti nú, að
ef takazt eigi að forða henni fi-á
í-ýi-nun lífskjaranna, veiði hún að
framleiða meira í ár en í fyri-a.
Þennan tón virtizt skorta í ávöx-p
okkar forustumanna nú. Og
dimmast viiðizt það útlit nú, að
framleiðsla landsmanna eigi ekki
fyrir sér að váxa' að magni og
veiðmæti, heldur dragazt saman.
Útgerð fiskiflotans viiðizt óti-ygg.
Samdráttur í iðnaði rýrir þegar
hlut þjóðai'búsins. Á þessum
sviðum þarf glögga yfirsýn og ör-
ugg handtök.
Iðnaðurinn og bærinn.
Ei-fiðleikar iðnaðai-ins viiðazt
alvarlegasta vandamálið fyrir
þetta bæjarfélag, er menn horfa
fram á veginn. Efnahagsleg af-
koma bæjarfélagsins hvílir að
verulegu leyti á heilbrigðum iðn-
i-eksti-i. Mikill fjöldi manna á
lífsafkomu sína undir gengi þessa
atvinnuvegai-. - - Nok-kur hluti
þeirra erfiðleika, sem steðja hér
að, eru heimatilbúnir og á færi
þings og stjórnar að ryðja þeim
úr vegiJ Á það -hlýtur að verða
lögð áherzla hér með vaxandi
þunga, að það verði gert. Enn er
hljótt um þessi mál syðra,*en sú
þögn hlýtur að verða rofin innan
skamms.
Fjárhagsáætlanir.
Um áramótin hafa borgarar hér
og í Reykjavík haft næði til að
hugleiða fjárhagsáætlanir bæj-
ai-félaganna og álögur þær, sem
þeim er ætlað að bera. Það
stingur í augun, að útsvars-
upphæðin syðra er hlutfallslega
miklu hæn-i en hér, þrátt fyrir
svipaða útsvarsstiga. Þetta mirm-
ir á, að eldar fjái-aflans brenna
misjafnlega glatt á landi hér. Það
eru ekki lítil fríðindi að geta lagt
útsvar á nær alla innflutnings-
verzlun landsins og hafa alla
þjóðina þannig sem gjaldþegna
bæjarsjóðs. Endun-eisn fjárhags
landsbyggðax-innar verður aldx-ei
venileiki meðan þannig er á
málum haldið. Eða hvenær hefur
skattlenda auðgazt af drottnum
sínum? Sagan kann mörg dæmi
um auðuga landsdrottna og fá-
tæka leiguliða.
Gott herbergi
til leigu í Skipagötu 2. —
Sérinngangur.
Páll Tómasson.
I STUTTU MALI
SNEMMA í desember land-
aði togarinn „Austfirðingur“
4.636 kössum af fiski í Aber-
deen og seldi aflann fyrir
10.490 sterlingspund. Fishing
News segir frá því, að þennan
dag hafi 14 skip landað í borg-
inni, en afli „Austfirðings“
hafi verið 69 tonnum meiri cn
afli allra hinna skipanna sam-
aiilagt.
UM ÞAÐ BIL helmingur
brezku togaranna, sem sækja
á fjarlæg mið, eru nú búnir
nýrri fiskþvottavél, sem brezk
ur togaraskipstjóri hefur
fundið upp. Segir Fishing
News þvottavél þessa hafa
reynst ágætlega og togarasjó-
menn ánægða með hana.
¥
BREZK FISKVEIÐABLÖÐ
kvarta nú sáran yfir ásókn er-
lendra togara á Moray-firði í
Skotlandi og segja, að tog-
veiðar þarna ógni efnahagsaf-
komu vélbátaflota heima
manna. í þessu sambandi hef-
ur komið fram sú krafa í
Fishing News, að landhelgis-
línan við Skotlandsstrendur
verði dregin undan yztu an-
nesum, en fylgi ekki strand-
línunni! M. ö. o. að sii aðferð
verði viðhöfð, sem Bretar
vilja ekki þola okkur og þoldu
ekki Norðmönnum, fyrr en
dómurinn í Haag féll. Um-
mælin í Fishing News eru frá
8. des. sl., eða áður en Haag-
dómurinn var kveðin nupp!
¥
NYLEGA voru tveir skozk-
Ir fiskimenn dæmdir í 40 daga
fangelsi hver fyrir að hafa
veitt sex laxa ólöglega. Þeir
höfðu fengið þá í net í skozk-
um firði og hirt þá í stað þess
að sleppa þeim eins og lög
mæla fyrir unx lax, sem veidd-
ur er í sjó. Lögbannað er einn-
ig hér á landi að veiða lax í
sjó, en hver hefur heyrt þess
getið, að þeim ákvæðum sé
framfylgt hér?
-K
UM ÁRAMÓTIN tilkynntu
brezkir bílaframleiðendur
verðhækkun ó bílum sínum
mn T5—150 sterlingspund á
bíl, eftir teg., vegna aukins
framleiðslukostnaðar.
¥
í JÓLAHEFTI sænska sam-
vinnublaðsins Vi er grein eftir
Jöran Forsslund ritstj. um
KEA og samvinnuna í Eyja-
firði'og fylgja margar myndir.
Forsslund leggur áherzlu á, að
Eyfirðingar liirði uppskeruna
af crfiði sínu sjálfir en láti
aðra ekki gera það fyrir sig.
Hann hcfur hrifizt mjög af
hinu víðtæka samvinnustarfi
hér, af fegurð bæjar og héraðs
og kynnum sínum við ýmsa
menn í bæ og sveit.
¥
í FRÉTTABLAÐI SÞ segir,
að í Asíu búi helmingur mann
kynsins, en hljóti aðeins 1/10
hluta þeirra tekna, sem mann-
kynið vinmir sér inn. Norð-
ur-Ameríka aftur á móti fær
45% teknanna, en þar býr að-
eins 1/10 hluti mannkynsins.
Meðaltekjur á mann í nokkr-
um löndum eru, talið í Banda-
ríkjadollurum: USA 1100
dollara, Ástralía og Nýja-Sjá-
land 560, Evrópulönd samtals
380, Sovét-Rússland 310, Suð-
ur-Ameríka 170, Afríkulönd
75 og Asíulönd 50.
Á sl. vori var að forgöngu
stjórnar KEA hafizt handa unx
undirbúning að stofnun byggða-
safns í Eyjafirði og var Snorri
Sigfússon námsstjóri fenginn til
þess áð hrinda málinu af stað.
Fékk hami umboðsmenn fyrir
málið í hverjum hreppi og ritaði
auk þess hvatningu um málefnið
hér í blaðið. Nú hefur Snorri ný-
lega sent ávarp til fjölda hús-
ráðenda í héraðinu og er það birt
hér á eftir. í ávarpinxi segir
Snorri á þessa leið:
„Skylda eldri kynslóðarinnar.
Eins og ykkur er kunnugt, hef-
ur upp á síðkastið nokkuð verið
rætt um nauðsyn þess að foi’ða
frá glötun ýmsum áhöldunx og
munum, er sett hafa svip sinn á
athafnalíf og menningu feðra
okkar og mæðra allt fram á þessa
öld, en eru nú að þoka fyrir öði'u
nýrra, gleymast og týnast. Það
á ekki að þurfa að benda á það,
sem allir vita og sjá, að eldri
kynslóðin ein stendur enn föstum
fótum í lífi og sögu fyri-i tíma, að
þessu leyti, en hin yngri er kom-
in í nýjan heim, sem er að mörgu
gjörólíkur hinum fyrri ,og þekkir
hann ekki, að kalla má, nema af
afspurn, og þó enn síður, er tím-
ar líða. Það er því skylda hinnar
eldi-i kynslóðar og jafnframt
menningarleg nauðsyn, að reyna
nú . að bjax-ga frá glötun sem
flestu og mestu af minjum fyi-ri
tíma, og ganga til þess björgun-
arstarfs með þegnskap og dugn-
aði, og er þó máske fullseint að
yerki verið, enda hafa möi-g hér-
uð landsins hafizt handa fyrir
nokkru og sumum oi-ðið mikið
ágengt.
Starf nágraiinanna.
Nági-annaþjóðir okkar hafa fyr-
ir alllöngu staðið í svipuðum
sporum. En þær hafa ráðizt í
þetta björgunarstarf af glöggum
skilningi og miklum dugnaði. Um
það bera nú vott hin fjölmörgu
héi-aðasöfn um öll Norðurlönd,
auk hinna stærri safna. Þær hafa
bjai-gað sínum arfi, er samtíð og
framtíð munu jafnan geta skilið
og metið. Við höfum bjargað, á
sinni tíð, norrænum, andlegum
arfi, sem nú er mikils metinn, og
nú vei-ðum við að sýna í verki, að
við kunnum einnig að meta
þennan arf, svo framarlega sem
við viljum halda virðingarsæti í
samnoi-rænni menningarsókn.
Hvað höfum við gert?
Undirritaður léði máls á því í
vor, að beiðni stjól-nar Kaupfél.
Eyfirðinga, að reyna til að koma
þessu starfi af stað. Eg skrifaði
þá stutta greinargerð í blaðið
Dag, þar sem eg hreyfði málinu.
Jafnframt fékk eg mann í hverj-
um hreppi á kaupfélagssvæðinu
til að litast um í sinni svéit og
hvetja menn til athugunar og
söfnunar. Og með þessu blaði,
sem á að komast inn á sem allra
flest heimili á kaupfélagssvæð-
inu við Eyjafjörð, vil eg minna
menn á það, að taka virkan þátt
í þessu starfi, láta af hendi það,
sem talið er rétt að geymist af
munum og minjum frá atvinnu-
og menningarlífi fyrri tíma, en
sem nú er að hverfa eða alveg
hoi-fið úr notkun, og koma því til
safnandans í hi-eppnum, sem eg
vona, að menn viti um, því að
þeir hafa áður verið auglýstir,
eða gei-a honum viðvart, eða mér.
Mun þá verða festur miði við
hvern hlut, er greinir frá hvaðan
hann er, og jafnframt getið sögu
hans, ef þörf þykir. Er svo ætl-
unin að fá valinn mann í vor til
að líta á það, sem safnast hefur,
geyma það, sem geyma þarf, en
skila liinu.
Björgunarstarf.
Á þessu stigi málsins er aðeins
um björgunai-starf að ræða. En að
sjálfsögðu er ætlunin að koma
hér upp byggðasafni fyrir Eyja-
fjöi’ð með því, sem safnast, og
mun síðar ákveðið hvar það skuli
vera. Um leið og nú er skorað á
alla þá, sem þetta blað lesa, að
hefjast handa þegar í stað, vil eg
minna á það, að tryggasti vegur-
inn til að vai-ðveita mun, er að
koma honum á safn, eða í-áðstafa
honum þangað að eiganda látn-
um, því að það er allsendis óvíst,
að erfinginn líti sömu augum á
vai-ðveizlu hans og eigandinn nú,
enda er slíkt alkunn saga og ekki
óeðlileg, oft og tíðum.
Það er von mín, að þetta bjöi-g-
unarstax-f gangi vel í vetur, og að
myndai-legt byggðasafn fyrir
Eyjafjörð verði til sem fyrst.“
Góður íslendingur!
Fjögur undanfarin ár hef eg
unnið að því, að hjálpa eldri ís-
lendingum hér í Danmörk til
heimsóknar á íslandi. Skilyrði
til þess að verða þeirrar hjálpar
aðnjótandi, er það eitt, að hafa
dvalið hér í landi minnst 25 ár
samfleytt. Það leiðir af sjálfu sér,
að þetta fólk hefur ekki fjái-hags-
lega tök á því að takast slíka ferð
á hendur á eigin ramleik, enda
ílest af því komið yfir sextugt.
Því hef eg safnað fé meðal ís-
lendinga hér í Danmörk til ferð-
arinnar heim, en á íslandi til
ferðarinnar út aftur og til vasa-
peninga á íslandi, en viðkomandi
leitar til ættingja eða vina á ís-
landi um samastað meðan á
heimsókninni stendur.
Væri það útilokað, að þér vild-
uð styx-kja þessa starfsemi mína
með fjárframlagi eftlr efnum og
ástæðum? Eldri íslendingar hér
bera þá ósk heitasta í brjósti, að
sjá ísland enn einu sinni, áður en
héi-vistum lýkur. En eina leiðin
til þess er sú, að íslendingar hér
og á íslandi í'étti þeim hjálpar-
hönd, og á þann hátt sem eg nú
hef nefnt.
Viljið þér vera með? Ef svo er,
sem eg vona fastlega, þá gerið
svo vel að snúa yður til hr. Guð-
brands Magnússonar, forstjóra
Áfengisverzlunar ríkisins, eða hr.
Vallýs Stefánssonar, ritstjóra
Moi-gunblaðsins. Báðir þessir
menn taka nxeð þökkum við
gjöfum, smáum sem stórum, til
þessarar stai-fsemi.
Mér væri kært, ef þér vilduð
leggja þessu starfi lið!
Kaupmannahöfn, 9. des. 1951.
Virðingarfyllst.
Þorfinnur Kristjánsson.