Dagur - 05.01.1952, Blaðsíða 5

Laugardaginn 5. janúar 1952
D A G U R
5
FéliasmáliráðuneyfiS gengsl lyrir gagngerðri athugun
á fjármálum kaupstaðanna
Sparnaðaraefnciir hafa starfað í ö!l-
um kanpstöðum að iindanförau
Nekkrar niðurstöðiir úr athugun á
rekstri Ákureyrarbæjar
í tilefni af aukaniðurjöfnun
þeirri, er framkvæmd var í
Reykjavík í ár, og almennu fjár-
hagsástandi bæjarfélaganna,
gekkst félagsmálaráðuneytið fyr-
ir því, að gerðar voru ýmsar at-
huganir á rekstri bæjanna nú
fyrir áramótin, með það fyrir
augum ao finna leiðir til sparn-
aðar og aukinnar hagsýni. Ráðu-
neytið ritaði öllum bæjarstjórn-
um bréf 2. nóv. sl. og segir þar
meðal annars.
Bréf félagsmálaráðuneytisins.
Það hefur komið mjög
greinilega í ljós nú í ár, að kaup-
staðirnir eiga flestir í verulegum
fjárhagsörðugleikum, og á fundi
er bæjarstjórar kaupstaðanna
áttu með sér nú fyrir skemmstu,
komu fram tillögur og áskoranir
til ríkisstjórnar og Alþingis um
að hlutast til um að greitt verði
fram úr fjárhagsvandræðum
kaupstaðanna með ýmsu móti —
Er því full nauðsyn á, að fram
fari, áður en sérstakar ráðstaf-
anir verða gerðar af því tilefni,
gagngerð athugun á fjárreiðum
kaupstaðanna.
Með vísun til þessa leggur
ráðuneytið h'ér með fyrir bæjar-
stjórnina að láta nú í nóvember-
mánuði framkvæma athugun á
rekstri bæjarsjóðs og bæjarstofn-
ana með það fyrir augum að
draga úr útgjöldum við rekstur-
inn svo sem fært þykir.
Ráðuneytið telur að athugun
þessi verði bezt framkvæmd með
þeim hætti, að bæjarráð eða fjár-
hagsnefnd velji þrjá mefin, er
staðgóða þekkingu hafa á mál-
efnum kaupstaðarins, í nefnd til
þess að hafa athugunina á hendi.
Nefndinni ber að afla sér ná-
kvæmra upplýsinga um rekstur
bæjarsjóðs, stofnana hans og
fyrirtækja og ræða við forstjóra
og stjórnir fyrirtækjanna og gera
að því búnu tillögur til stofnan-
anna sjálfra og bæjarráðs og
fastanefnda bæjarins um sparnað
í rekstri, eða breytingar og um-
bætur, sem nefndin telur rétt að
reyndar verði til sparnaðar....
Það, sem stefna ber að, er al-
hliða sparnaður í starfsmanna-
haldi, skrifstofukostnaði, bifreiða
notkun, húsnæði fyrir skrifstofur
eða aðra starfsemi, samfærsla á
skyldum stofnunum og störfum
og sérhvað annað er hefur í för
með sér beinan eða óbeinan
sparnað á fé fyrirtækjanna eða
bæjarsjóðsins.
Þá skal og látin fram fara
gaumgæfileg athugun á þvi, með
hverjum hætti ýmsum stærri
verkefnum, er bæjarstjórnin
annast, svo sem gatnagerð og við-
haldi gatna, götuhreinsun, sorp-
hreinsun, byggingaframkvæmd-
ir og annað það, sem mikið fé
kostar árlega, verði bezt fyrir
komið og kæmi þar á meðal til
álita, hvort ekki ætti að bjóða
slík verk út í ákvæðisvinnu, a. m.
k. að einhverju leyti, ef því verð-
ur við komið. Ennfremur að at-
huga gaumgæfilega framfærzlu-
kerfið og sambandið milli þess
annars vegar og Tryggingar-
stofnunar ríkisins og Sjúkrasam-
lagsins hins vegar, með tilliti til
nánara samstarfs milli þessara
aðila og sparnaðar á opinberu
fé.“
í fi'amhaldi af þessu tilkynnir
ráðuneytið að það muni hér eftir,
ársfjórðungslega, krefja bæjar-
stjórnir skýrslna um, hvernig út-
gjöldum er háttað í sambandi
við fjárhagsáætlunina.
Akureyrarnelndin.
Bæjarráð skipaði 8. nóv. sl.
þessa menn í Sparnaðarnefnd:
Sverri Ragnars, Baldur Guð-
laugsson, Sigurð M. Helgason og
Eyjólf Árnason. Nefndin hóf starf
10. nóv. og skilaði ýtarlegu áliti
dags. 16. des., og var það til um- ■
ræðu í bæjarstjórn fyrir nýjár.!
Verður hér á eftir drepið á nokk-
ur aðalatriði úr áliti nefndarinn-
ar.
Skrifstofur bæjarins.
í álitinu segir m. a. á þessa leið:
„. . . . Nefndin átti viðtal við
bæjarstjóra og bæjargjaldkera. í
því viðtali upplýstist, að húsnæði
það, sem bæjargjaldkeri hefur nú
til umráða, sé algjörlega óviðun-
andi vegna þrengsla, svo að sjá
yrði fyrir rýmra húsnæði þegar á
næsta ári. Þrengslin í skrifstof-
unni valda því, að áliti bæjar-
gjaldkera, að nú sé jafnvel ekki
unnt að anna þar þeim störfum,
er undir skrifstofuna heyrðu, og
væri dæmi þess, að slík störf
væru unnin úti í bæ með að-
keyptri vinnu, svo sem skriftir
vörugjaldareikninga fyrir hafn-
arsjóð. Gerðu þeir, bæjarstjóri og
bæjai’gjaldkeri jafnvel ráð fyrir
því, að leigja þyrfti dýrt húsnæði
fyrir skrifstofurnar í 3—4 ár a.
m. k., þar sem eigi væri von til
að bæjarsjóður eignaðist eigið
húsnæði fyrir skrifstofur sínar
fyrr. Af þessu tilefni drap nefnd-
in á þann möguleika, sem ao vísu
he^fur verið minnzt á áður, að
reynt yrði að bæta þannig starfs-
skilyrðin í núverandi skrifstof-
um, að viðhlítandi yrði næstu ár,
eða þar til bæjarsjóður hefði
byggt yfir skrifstofurnar. Með
þetta fyrir augum óskaði nefndin
eftir því við byggingafulltrúa
bæjarins, i samráði við bæjar-
stjóra og bæjargjaldkera, að hann
gerði uppdrátt af húsnæðinu
með nauðsynlegum breytingum.
Breytingin er aðallega í því fólg-
in, að skrifstofa bæjarstjóra flytzt
í húsnæði bæjargjaldkera og öf-
ugt, og auk þess séu gerðar minni
háttar breytingar og lagfæringar
í skrifstofunum.
Af þessari tilhögun telur nefnd-
in að leiði, að allt skrifstofufólkið
starfi undir verkstjórn bæjar-
gjaldkera, og telur nefndin að
starfsskilyrðin í skrifstofunum
batni til muna og starfskraftarnir
notist betur ,og komist verði hjá
að leigja dýrt húsnæði."
Löggæzla.
Um kostnað við löggæzlu segir
m. a. að annar kostnaður en laun
lögregluþjóna sé tæpur 30 þús.
kr. Nefndin bendir á, að fata-
styrki lögregluþjóna eigi ekki að
greiða í peningum, nema tryggt
sé að um kaup einkennisbúninga
hafi verið að ræða. Nefndin
ítrekar samþykkt bæjarstjóra-
fundarins sl. haust, að ríkið
greiði allan kostnað við löggæzlu
og þessum lið verði létt af bæj-
arsjóðum.
Þrifnaður.
Athugandi er, hvort ekki megi
bjóða út eitthvað af þeirri vinnu,
sem undir þennan lið heyrir, í
ákvæðisvinnu.
Bæjarverkfræðingur telur, að
með núverandi fyrirkomulagi
megi nýta betur mannafla þann,
sem vinnur með sorphreinsunar-
bifreið bæjarins, þannig að hann
komi að einhverjum notum við
götuhreinsun jafnframt starfa
sínum.
Jarðeignir og fasteignir.
Tekjur af jarðeignum árið
1950 voru samtals kr. 103.344.48.
Bærinn hefur í þjónustu sinni
einn smið, sem annast viðhald
húseigna bæjarsjóðs, undir stjórn
bæjarstjóra. Hann hefur starfað
árið um kring, en vinnur fyrii'
tímakaupi.
Hann hefur stundum þurft að
taka mann sér til aðstoðar. Smið-
urinn hefur bækistöð fyrir starf
sitt í Rauða-húsinu við Skipa-
götu.
Alls er kostnaður af húseignum
kr. 109.725.00, en engar afskriftir
eru færðar. Tekjur eru kr.
67.871.00.
Kr. 60.000.00 af tekjunum eru
leigur eftir íbúðir, þar af ca.
kr. 15.000.00 frá styrkþegum
bæjarins, en það er fært sem
framfærslustyrkur. Samkv. fram
anrituðu er hallinn á þessum lið
kr. 41.800.00. -— Nefndin telur
þennan halla vera óeðlilegan, og
telur æskilegt að reynt verði að
draga úr honum. í sambandi við
þetta ber að gæta þess, að meg-
inið af húsunum eru gömul og
þarfnast mikils viðhalds, og sumt
af leigjendunum, sem greiða leig-
una sjálfir munu ekki hafa efni á
að borga háa leigu. Álit nefndar-
innar er, að allmargar eiguvnar
séu verulega lægri en gerist í
sambærilegu húsnæði hjá öðrum,
þótt tekið sé tillit til húsaleigu-
laganna. Eftir upplýsingum, sem
nefndin hefur fengið, munu leig-
ur ekki hafa verið hækkaðar að
fullu eftir húsaleiguvísitölu.
Garðrækt og fegrun bæjarins.
Stjórn þeirra mála, er undir
þennan lið heyra, annast garð-
yrkjuráðunautur bæjarins. —
Helztu liðir starfans eru: garð-
yrkjulönd bæjarins, vinnsla
þeirra og útlán, eftirlit og viðhald
á opinbei'um og almennum svæð-
um og kartöflugeymslur bæjar-
ins.
Garðaleigur voru kr. 14.492.25.
Tekjur af kartöflugeymslu kr.
14.279.50. Samtals kr. 28.771.75.
Árið 1951 voru garðaleigur
hækkaðar úr kr. 0.15 pr. m2 í kr.
0.20 pr. m2. Mun gert ráð fyrir
því, að helmingur þessa gjalds sé
landleiga og helmingur fyrir
vinnslu. Garðyrkjuráðunautur
telur, að allt gjaldið hafi aðeins
nægt fyrir vinnslu landsins á
þessu ári.
Kostnaður við þennan lið var
samtals kr. 122.636.27.
Móti koma tekjur, svo sem
vinna við lóðir einstaklinga o. fl.
kr. 27.927.95.
Fært á reikning bæjarsjóðs
1950, sem gjöld, kr. 94.708.32.
Garðyrkjuráðunautur hefir bent
nefndinni á, að vinnslukostnaður
fari síhækkandi, og þar sem
gjaldið hrekkur nú aðeins fyrir
vinnslukostnaði, virðist nauðsyn-
legt að hækka gjaldið eitthvað á
næsta ári.
Plæging garðlandanna fer fram
að töluverðu leyti með aðkeypt-
'um verkfærum, sem kostuðu kr.
55.00 og kr. 70.00 á klukkustund
1951. Garðyrkjuráðunautur benti
nefndinni á, að æskilegt væri að
bærinn eignaðist plóg og herfi,
svo að hann gæti notað sína eigin
dráttarvél við vinnsluna. Telur
hann að hægt hafi verið að fá
þessi tæki á sl. vori fyrir kr.
24.000.00 og hefði verið bæði
hagræði og sparnaður að kaupa
þau.
Þá hefur garðyrkjuráðunautur
tjáð nefndinni, að hann geti spar-
að alímikið í plöntukaupum, ef
hann fær að koma upp gróður-
húsum. Nefndin álítur að þetta sé
rétt athugað.
Nýbyggingar og bygginga-
meistarar.
Tveir fastráðnir byggingameist-
arar eru hjá bænum. Þeir standa
fyrir öllum nýbyggingum bæjar-
ins og er launum þeirra deilt á
byggingarnar sem þeir annast.
Nefndin telur áríðandi að
áherzla sé lögð á að gera sem
hagfelldust innkaup á bygging-
arefnum, svo sem með útboðum
o. s. frv.
Á undanförnum árum mun
ekki hafa verið um það að ræða,
að hægt væri að koma bygging-
um í ákvæðisvinnu. Nefndin legg
ur til að byggingameisturunum
verði sagt upp starfi, jafnskjótt
og eigi verða nægileg verkefni
fyrir þá hjá bænum.
Eldvamir.
Ýmis útgjöld brunamála, önn-
ur en laun, voru samtals kr.
22.181.66.
Til mála hafa komið breytingar
á fyrirkomulagi eldvarnamála,
sem nauðsynlegar þykja til meira
öryggis, og til þess að lækkun ið-
gjalda fáist.
Er það mál nú til athugunar hjá
bæjarráði og sér nefndin ekki
ástæðu tií áð taka afstöðú til þess.
Fáist ekki viðunandi samkomu-
lag við Brunabótafélag Islands
um þessi mál, leggur nefndin til,
að reynt verði að fá sett lög um
frjálst útboð brunatrygginga á
Akureyri.
Framfærslumál.
Ýmis útgjöld framfærslumála,
önnur en laun og styrkir, var
sámtals kr. 5.208.22.
Sjálfsagt þykir, að framfærslu-
fulltrúi hafi á hendi innheimtu
framfærsluskulda og barnsmeð-
laga. Útgjöld bæjarsjóðs vegna
barnsmeðlaga eru þegar orðin
mjög þungbær og aukast stöðugt.
— MeÖlagsskuldir einhleypra
barnsfeðra um Sl. áramót voru ca.
475.000.00. Barnsmeðlög sömu
manna árið 1951 verða ca. kr.
186.000.00. Þar að auki eru ný
tilstofnaðar barnsmeðlagsskuldir
og gamlar og nýjar bamsmeð-
lagsskuldir fjölskyldumanna. —
Virðist höfuðnauðsyn, að þessum
útgjöldum sé haldið niðri eins og
tök eru á, og eldri skuldir inn-
heimtar, og er sennilega ekki um
önnur úrræði að ræða, en að Ak-
ureýrarbær verði með einhverju
móti að fá aðgang að vinnuhæli
fyrir barnsfeður, sem ekki greiða
meðlög skilvíslega.
SjúkrahúsiS.
Nefndin hefur lauslega athugað
rekstur sjúkrahússins. Reksturs-
halli þess 1950 var kr. 235.000.00.
Þar af greiðir ríkið kr. 80.000.00,
en Akureyrarbær hefur greitt kr.
100 þús.
Ráðsmaðu sjúkrahússins og for-
maður sjúkrahússnefndar áætla
reksturshallann 1951 kr. 400—500
þús. Upplýst er af skýrslu land-
læknis, að kostnaður við sjúkra-
húsið hér hafi verið sá lægsti af
opinberum sjúkrahúsum á land-
inu.
Sjúkrahúsið er nú samnings-
bundið fram að næstkomandi ára-
mótum um kr. 40.000 daggjald til
Sjúkrasamlagsins og kr. 38.00 til
ríkissjúklinga. Raunverulegur dag-
gjaldakostnaður fyrir s. 1. ár var
ca. kr. 46.00, en myndi samkvæmt
lauslegri áætlun sjúkrahússnefnd-
ar verða ca. kr. 56.00 á yfirstand-
andi ári.
Sér nefndin -ekki aðra mögu-
leika en að daggjöldin verði hækk-
uð, einhliða ef nauðsynlegt reyn-
ist, til samræmis við þetta, og
komi þá til athugunar, hvort fært
væri að hækka daggjöld utanbæj-
arsjúklinga meira en bæjarbúa,
eins og gert er sums staðar á land-
inu (t. d. Isafirði).
Vinnumiðlunarskrifstofan.
Skrifstofan er rekin eingöngu á
kostnað bæjarins frá miðju þessu
ári. Kostnaður bæjarins af skrif-
stofunni nam rúmlega 20.000.00
krónum á árinu 1950, en þá tók
ríksisjóður þátt í kostnaði hennar
að einum þriðja hluta.
Verði skrifstofan rekin á kosnað
bæjarins með sama fyrirkomulagi
næst ár, má gera ráð fyrir, að hún
kosti bæinn ca. kr. 35—40 þús.
279 fólksráðningar voru gerð-
ar til langs tíma. — Þar fyrir
utan var nokkuð af fólki, sem
vinnumiðlunarskrifstofan útvegaði
til vinnu nokkrar klukkustundir í
senn, unglnigar til sendiferða, o.
fl., en slíkt hefur ekki verið skráð
í bækur skrifstofunnar. Auk ráðn-
ingarstarfseminnar er starf vinnu-
miðlunarstjóra fólgið í atvinnu-
leysisskráningu fjói;um sinnum á
ári, og skýrslugerðum. Forstjóri
skrifstofunnar skýrir svo frá, ■ að
tvo mánuði úr sumrinu væri lítið
eða ekkert að gera.
Vegir og byggingamál.
Bæjarverkfræðingur telur á-
haldaeign bæjarins í ýmsu ábóta-
vant. Bærinn á m. a. eina vörubif-
reið, en þyrfti að eiga a. m. k. tvær
vörubifreiðir.
Bæjarverkfræðingur telur enn-
fremur, að mjög hagkvæmt muni
reynast að bærinn eigi sanddælu
til afnota fyrir höfnina, og þó e. t.
v. einkum vegna dráttarbrautar-
innar, í líkingu við áhald það, sem
áætlað er að vinna með við flug-
vallargerðina innan bæjarins. —
Þrjár stofnanir bæjarins, rafveit-
an og bifreiðaverkstæðið, telja s:g
þurfa að hafa nokkrar vörubirgðir
i sambandi við starfsemi sína.
Virðist svo sem ófullkomið eftir-
lit sé með birgðum þessara stofn-
ana. Leggur bæjarverkfræðingur
til, að allar birgðir bæjarins og
stofnana hans verði sameinðar á
einn stað undir eftirliti og á ábyrgð
eins manns, sem ekki hefði önnur
störf á hendi. Það er hug-
mynd bæjarverkfræðings að flytja
gömlu brunastöðina á Torfunefi, í
þessu skyni, en það er járnhús,
hentugt til flutnings. á einhvern
hagkvæman stað. Til þessara nota
á bærinn einnig birgðaskemmu á
Gleráreyrum.
Nefndin er sammála þessari til-
lögu bæjarverkfræðings.
Verkamannaskýli það, sem nú
er í gömlu brunastöðinni, mætti
flytja t. d. í „Rauða“-húsið við
Skipagötu.
Grjótmulningur bæjarins er und-
ir yfirumsjón bæjarverkfræðings,
en undir vekstjórn bæjarverk-
stjóra. Bæjarverkfræðingur telur
að hægt væri að gera vinnsluna
mun ódýrari með því að fá á-
mokstursvél, sem flutt gæti grjót-
ið að, þegar malað er á vetrum,
og þá sem atvinnubótavinnu.
Hækkun á útsöluverði grjótmuln-
ings telur bæjarverkfræðingur
vafasama úr því sem nú er, þó tel-
(Framhald á 5. síðu).