Dagur - 19.06.1952, Blaðsíða 4

4
D AGUR
Fimmtudaginn 19. júní 1952
DAGUR
Ritstjóri: HAUKUR SNOKRASON.
Afgreiðsla, auglýsingar, innheimta:
Erlingur Davíðsson.
Skrifstofa í Hafnarstræti 88 — Sími 1166
Blaðið kemur út á hverjum miðvikudegi.
Árgangurinn kostar kr. 50.00.
Gjalddagi er 1. júlí.
Prentverk Odds Björnssonar h.f.
Þjóðhátíðin og þjóðarsagan
FLESTAR FRJÁLSAR ÞJÓÐIR - og raunar
einnig ýmsar hinna, sem ekki njóta fulls frelsis eða
sjálfsforræðis — eiga sér sinn þjóðhátíðardag og halda
hann hátíðlegan ár hvert. Með nokkrum rétti má
segja, að við íslendingar eigum tvo slíka 'minningar-
daga frelsisbaxáttunnar og fullveldisins — 1. desem-
ber og 17. júní — þótt sá fyrrnefndi sé nú óðum að
þoka úr scssi fyrir hinum síðarncfnda scm almennur
hátfðisdagur þjóðarinnar allrar, svo sem og eðlilegt
og skylt er. Því víst cr })að rétt, sem drepið var á í
prédikun þjóðhátíðarnjessunnar hér uppi á hátíðar-
svæðinu sl. þriðjudag, að þessi j)jóð á sér þegar helzti
marga frídaga, þótt prédikarinn bætti því raunar við,
að ekki teldi hann þá eftir cða sæi neinum ofsjónum
yfir jieiyi persónulega, en hitt gengi sér á stundum,
nærri hjarta, hvcrsu illa væri á þeim haldið;— liversu
litlar liátíðir og lítt lieilagir helgidagarnir mórgu væru
í raun og. sannleika, cins og nú er oftast að farið hér
— og sjálfsagt víða annars staðar — í þeim etnum.
ÁTTA AR eru nú liðin, síðan lýðveldi var stofnað
á Islandi og þjóðin heimti frelsi sitt aftur úr-gréípúm.
erlendra Jijóða. Og enda J>ótt rúmum aldarf jórðungi
væri bætt við það tímatal og reiknað frá 1. desember
1918, cins og gera má með nokkrum rétti að því, er
viðkemur hinu síðara atriðinu, er þessi nýi kapítuji
þjóðarsögunnar j)ó enn aðeius upphafið og harla
skammvinnt skeið, ef mælt er á alin kynslóðanna,
sögunnar og reynslunnar, svo sem og cðlilegt er og
íullkomlega réttmætt. Jiegar slík atriði ber á góma.
Jafnvel þótt einstaklingur ætti í hlut, en ekki heil
þjpð, er J)ó lýðveldis-tímabilið, j)að hið síðara og nýja,
áðeins stutt og hraðfleyg stund, og érvarlegt væri að
byggja á Jteirri reynslu, sem Jiegar er fengin af full-
veldinu, nokkra þá spádóma eða ályktanir, sem vcru-
legt mark sé á takandi. En enda J)ótt svo sé, má J)ó
mcð gildum rétti segja, að sú saga, sem J)cgar hefur
gerzt, og reynslan, sem þegar er fengin, bendi að
mörgu leyti í alveg ákveðnar áttir í ýmsum greinum.
EKKI GEFST hér tóm til að draga nokkrar álykt-
anir af Jiessum vísbendingum reynslunnar og sf>g-
unnar. En óhætt er Jm> að segja J>að mikið, að yfirleitt
bendi J>ær upp á við og fram á leið. Þjóðin hefur
rétzt alveg. furðulega fljótt og eindregið úr J>cim
harða kút, sem undangengið, aldalangt niðurlæg-
ingarskeið hafði keyrt hana í. Og cngin fjarstæða er
að kveða svo að orði, að meiri og markverðari saga
hafi gerzt á þessu örstutta skeiði en allar ]>ær aldir,
sem við höfðum áður búið í þessu landi — á sviði
tækni og verklegra framfara a. m. k., á vcttvangi
byggingalistarinnar, búskaparháttanna og hvers kon-
ar atvinnuþróunar annarrar, svo að dæmi séu nefnd.
Og alveg hið sama verður óneitanlega uppi á ten-
ingnum ,þegar litið cr til ýmissa annarra þátta þjóð-
lífsins, jafnvel skyggnzt inn á svið þeirra mála, sem
eðli sínu samkvæmt hljóta þó jafnan að lúta öðrum
og íhaldssamari, hægskreiðari og stórum :afstæðari
lögmálum á ýmsa lund, svo sem þróun lista, vísinda
og æðri menntunar. Um ytri lífskjör og hag fólksins
er hægt að ræða, og jafnvel sanna bæði eitt og annað
i því sambandi. En um sjálfan kjarna málsins, innri
menningu og þroskastig fólksins í landinu, verður
hins vegar naumast rökrætt með líklegum árangri,
hvað J>á heldur nokkuð sánnað eða fullyrt — og J>að
af þcirri einföldu ástæðu, að enn er á ]>vf sviði
engin viðhlítandi né algild mælistika fundin, hvorki
hér né annars staðar í heimi. Og
frá J>eim sjónarhóli séð getur J>að
því.bæði verið réttmætt og eðlilegt,
nú sem _áður, hér sem annars stað-
ar,lað. segja og spyrja með skáldinu:
.I’ví jafnvcl í fornöld sveif lmgur
eins hátt —
og hvar er J>á nokkuð, sem vinnst?"
VIÐ VERÐUM ÞVÍ aðeins að
vona — og treystum ]>ví raunar í
lengstu liig — að einnig að J>essu
leyt-i hafi ýmislegt markvert og
þroskavænlegt áunnizt, samfara hin-
um stóríelldu ytri framförum, þótt
ekkert verði um J>að sannað né full-
yrt. En á J>að skal svo að lokum
lauslega bent, að enda þótt hin ytri
þróun hafi á hinu stutta fullveldis-
skeiði verið svo ör og gagnger að
ýmsu leyti, að kalla mætti byltingu
eða kraftaverk, ef miinnum J>óknast
að nefna hlutina svo altækum en
|)ó afstæðum nöfnum — væri J>að
þó auðvitað full fjarstæða að J>akka
[>essa J>róun frelsinu og fullveldlnu
einu saman, því að margar aðrar
stoðir hafa undir hina nýju — og á
margan hátt — tiltölulega glæsilegu
þjóðfélagsbyggingu runnið. — Og
vissulega lifir allur heimurinn — en
ekki íslendingar cinir — nú á öld
hraðans, tækninnar og hinna stór-
stígu efnislegu eða ytri ]>róunar.
En jafnsatt er hitt, að fullveldið og
frelsið eiga }>ó vafalaust diýgsta og
sterkasta þáttinn í haldreipi }>ví,
sem J)jóðin hefur að undanförnu
handstyrkt sig upp eftir úr feni
niðurlægingarinnar og stuðzt við á
göngu sinni og þroskaviðleitni fram
á leið.
FOKDREIFAR
Rottueyðing.
Magnús Kristjánsson, Aðalstr.
12 hér í bœ, skrifar blaðinu á
þessa leið:
„STJÖRNU APÓTEK KEA
auglýsti í Degi 2. apríl s., að það
hefði á boðstólum nýtt rottueitur.
Þetta efni er amerískt og heitir
„Warfarin". Datt mér í hug, að
þetta væri skrumauglýsing, J>ví
að til margra ára hafa menn ver-
ið að burðast með ýmsar tegundir
af eitri, til útrýmingar á þessum
allra skæðasta óvini mannsins í
heimi dýranna, sem eyðieggur
milljónir eða tugmiljóna króna af
verðmætum á ári hverju fyrir
okkur. Ennfremur verstu smit-
berar, sem Ifyrii'finnast.
Þessar eiturtegundir, sem hing-
að til hafa vei'ið notaðar, eru
Stryknin,,arsenik, baríumkarbo-
nát, strándTáúkúr, antú o. fl. Öll
þessi efni eru hættuleg, bæði
mönnum og húsdýrum og mjög
kvalafull, en ef rottum er gefið
þetta nýja efni, virðist svo, að
þær taki ekki neitt út, heldur
smá dofna þær ,og sofna að síð-
ustu, það er að segja ef blöndun-
in er rétt. v
Dagur hefur áður skýrt frá
þessu nýja eitri og þýtt grein eftii'
Paul de Kruif, þár sem hann
skýrði nákvæmlega frá uppfinn-
ingunni og hvernig bezt væri að
nota efnið. Eg fór því til Jóns
Steingrímssonar og óskaði eftir
því að hann prófaði þetta efni í
húsinu, sem eg bý í. í þessu húsi
hef eg búið í þrjú ár, og alltaf
hefur það verið fullt af rottum,
þrátt fyrir margendurteknar
eitranir.
Jón Steingrímsson, sem sér um
rottueitranir hér á Akureyri, tók
mér vel, en var þó trúlítill á að
þetta eitur væri betra, en það eit-
ur, sem hann hefur notað undan-
farán ár. Lét hann mig þó hafa
duglegan skammt, blandaðan
mais og rúgmjöli. Fyrstu og aðra
nóttina var allt étið upp, en
þriðju nóttina mjög lítið snert við
því. Eftir fáeina sólarhirnga var
húsið alveg rottulaust og í þrjár
vikur aldrei sést rotta hér nálægt.
Eg hef séð í íjárhagsáætlun bæj-
arins 1949, að þá hafi verið áætl-
aðar þrjátíu þúsund krónur til
rottueyðingar og er það mikið fé.
Tel eg víst, að ef þetta nýja eit-
ur yrði notað, þó dýrt sé, mætti
lækka þennan útgjaldalið til
muna með breyttu skipulagi. Mín
reynsla er þessi, að eg tel þetta
eltúr óbrigðult. Skora eg því á
bæjarstjórnina og Jón Stein-
grímsson að nota eingöngu „War-
farum“ þegar eitrun hefst á þessu
ári. Ennfremur vil eg beina þessu
máli mínu til dýraverndunar-
félagsins til athugunar."
Lystigarður, ánamaðkar og
laxveiðimenn.
Þura frá Garði skrifar blaðinu
eftirfarandi pistil og er allþung-
orð í garð laxveiðimanna. Hún
segir:
ÞAÐ ER EKKI ósjaldan að tal-
að er og skrifað um hina miklu
garðamenningu Akureyrarbæjar,
skrúðgarða við heimahús, skóg-
arbrekkur og síðast en ekki sízt
Lystigarðinn.
Eigi væri það ólíklegt að þeir,
sem alast upp við blómaskrúð og
bjarkailm yrðu fyrir siðbætandi
uppeldislegum áhrifum af um-
gengni sinni við þessa dýrð, og
má svo vera um einhverja. En
eftir sjö sumra starf við Lysti-
garðinn, hefur mig undrað hve
mikið vantar á, að íbúar þessa
bæjar skilji gildi hans og kunni
að nota sér hann á réttan hátt,
eða skilji hlutverk hans. Gæti
jafnvel hugsast að til væri fólk,
sem hugsaði sér garðinn aðallega
sem barnaleikvöll, stökkpall eða
hlaupabraut hálfþroskaðra ungl-
inga. En til þess er hann of dýr í
rekstri, enda ekki til þess skipu-
lagður. Þá er og einn flokkur
manna, sem virðist líta svo á, að
garðurinn sé til að nokkru leyti
fyrir þá og þeirra sport, og haga
sér eftir því með frekju og skiln-
ingsleysi, en það eru þeir, sem
kalla sig laxamenn, eiga fína bíla
eða bifhjól og getá skroppið út úr
bænum um helgar í veiðiár. Væri
þó kannske réttara að kenna J>á
vlð ánamaðka en lax, J>ví að talað
er að þar séu ekki allar ferðir til
fjár og sportið aðallega að
drekkja ánamöðkum.
Nú sný eg máli mínu að þess-
um Lystigarðsplágum og skemmd
arvörgum, því að þeir eru marg-
brotlegir við garðinn, lög og regl-
ur. í fyrsta lagi fyrir að fara inn í
garðinn í leyfisleysi eftir lokun-
artíma og níða niður girðingar og
traðka niður gróður garðsins og
gljúpan jarðveg eftir regn, og
þegar garðinum þarf frekast að
hlífa við ágangi. — í öðru lagi að
tína þar ánamaðka í leyfisleysi,
sem þar eiga að vinna sitt hlut-
verk fyrir gróður garðsins, og í
þriðja lagi er stundum umgengni
í garðinum eftir J>ennan nætur-
„klúbb“ neðan við allar hellur, t.
d. gengið þvert og endilangt yfir
blómabeð og bekkir ataðir mold
og mosa. Gæti maður ætlað, að
þar hefðu verið klaufdýr þau er
heimskust eru talin, en ekki
menn.
Þá er eitt ótalið. Eg held að
prestar vorir og barnavernd ættu
að taka til athugunar, það for
dæmið, sem þarna er gefið börn
um þeim, sem fljóta inn í skjóli
þessara manna og stunda þessa
þokka iðn, og eru þar með vanin
á yfirgang, brjóta settar reglur og
■rugla hugtök þeirra um mitt og
J>itt, sýna lítilsvirðingu anna striti
og sljófga réttlætismeðvitund
þeirra og óvirða þann reit, sem
ætti að vera bæjarins stolt og
gleði. — Þura Árnadóttir.

Blind verkakona vinnur betur
en 15 sjáandi
í dönsku blaði var nýlega frásögn af starfi blindra,
sem er athyglisverð. Hún er á þessa leið:
í verksmiðju nokkurri, sem framleiðir leikföng.
eru starfandi tvær blindar verkakonur og það hefut
nú verið staðfest og sannað, að þær skila miklu betri
afköstum, en félagar }>eirra, sem eru alsjáandi. —
Ónnur þessi blinda kona hefur um eins árs skeið
gætt skurðavélar nokkurrar, með þeim árangri, að
fyrirtækið hefur ekki þurft að leggja til hliðar sem
gallaða vöru nema 1,5% af því, sem hún skilar, en
eðlileg hundraðstala er 8% hjá alsjáandi fólki. Enn-
þá merkilegra má telja það, að hin blinda starfs-
stúlka gat leyst af hendi verkefni, sem 15 alsjáandi
stúlkum hafði mistekist. Verksmiðjan lét þessar 15
stúlkur reyna nýja og fremur erfiða aðferð við að
bora göt, en borarnir brotnuðu í höndum þeirra.
Hér var um mikið nákvæmnisverk að ræða. Blinda
stúlkan gat aftur á móti borað 3000 göt áður en
nokkuð kom fyrir borinn í höndum hennar. For»
stöðumaður fyrirtækisins hefur ritað danska
blindrasambandinu um málið og gefið þeim skýrslu
um árangurinn.
Hið danska blað bætir því við þessa frásögn, að
mörg önnur fyrirtæki hafi, eftir að kunnugt var um
þessar tilraunir leikfangaverksmiðjunnar, látið
þess getið, að þessi reynsla sé mjög samhljóða því,
sem þar hefur gerzt, ef blindu fólki hafi verið feng-
in nákvæmnis handverk að leysa. Danska blindra-
vinafélagið hefur nú gefið frásögn þessa út í bækl-
ingsformi. Það er uppörfun fyrir þá, sem blindir
eru, að heyra um þessar athuganir í Danmörku.
Það fólk, sem þar er greint frá, leystir af hendi þýð-
ingarmikið hlutverk í þjóðfélaginu, þrátt fyrir að
J>eir eiga við stórfellda erfiðleika að etja umfram
okkur, sem sjáandi erum.
íslenzkur heimilisiðnaður
Síðastliðið haust stofnuðu Heimilisiðnaðarfélag
íslands og Ferðaskrifstofa ríkisins til félagsskapar
er nefnist íslenzkur heimilisiðnaður. í. H. hefur lát-
ið gera heimilisiðnaðarmerki og eru þeir heimilis-
iðnaðarmunir, sem fullnægja ákveðnum kröfum um
gæði merkt með því. Kaupendurnir eiga svo að
geta treyst því, að merkt heimilisiðnaðarframleiðsla
sé góð vara. Svipað fyrirkomulag hefur alllengi ver-
ið á döfinni hjá FÍI. Ársþing FÍI 1950 kaus sérstaka
vöruvöndunai'nefnd til þess að gera tillögur um
fyrirkomulag þessara mála hér. Síðasta ársþing FÍI
samþykkti ályktun þess efnis, að tímabært væri að
frjáls samtök iðnaðarframleiðenda og neytenda-
félaga létu gera merki til þess að merkja með viður-
kennda innlenda framleiðslu.
Barnahjálpin
Hin alþjóðtega barnahjálp SÞ hefur í ár sett sér
það háa mark, að hjálpa samtals 103 millj. börnum
og mæðrum. Einn liður hjálparstarfsins er að berj-
ast á móti berklum hjá börnum og er ætlunin að
láta skoða 59 millj. börn í þessum tilgangi, en 23
milij. á að skoða vegna hitabeltis-húðsjúkdóma,sem
læknast með pencillin. Um 20 millj. barna á að
bólusetja gegn malaríu. Að auki sér UNICEF, eins
og stofnunin er kölluð, um matargjafir handa 3
millj. barna. Hjálparstarf þetta er útbreiddast nú á
þurrkasvæðinu í Norður-Brasilíu. Börn í belgíska
Kongó eiga að fá mjólk til þess að spoma gegn
hættulegum sjúkdómum, sem stafa frá skorti. Unn-
ið er að því að benda frumstæðum þjóðum á að
rækta matjurtir, sem eru kaloríuríkar.
Munið að pottarnir eiga að vera eins hreinir að
utan og að innan. Ef stálull er notuð til að hreinsa
þá, verður verkið létt og fljótlegt.
-------o------
Amerískur uppeldisfræðingur heldur því fram, að
rangt sé að klæða tvíbura eins. Segir slíkt geta
verkað truflandi á sálarþroska þeirra og stuðlað að
því að draga úr sjálfstæðiskennd þeirra.