Dagur - 19.06.1952, Blaðsíða 5

Fimmtudaginn 19. juní 1952
D AGUR
5
Bernharð Stefánsson alþingismaður:
Forsefakjör, kjördæmamái og
árásir á K. E. A.
Eg hef áður gert grein fyrir
afstöðu minni til forsetakjörsins
og hef ekki ástæðu til að bæta
þar við. Ekki hef eg heldur löng-
un til að taka þátt í þeim undar-
legu deilum, sem um það mál
hafa orðið. En í grein í „Tíman-
um“ eftir Hermann Jónasson,
ráðherra, er hann nefnir „For-
setakjörið enn — vinakveðjum
svarað“ og nú hefur verið endur-
prentuð í síðasta tölubl. „Dags“,
er vikið að tveim atriðum, sem
snerta þetta hérað sérstaklega
og jafnrel mig persónulega og
vegna þess að þar gætir að m. k.
ókunnugleika eða misskilnings,
þá vil eg gera litla athugasemd
um það.
Aðal ádeiluefni Hennanns Jón-
assonar á Ásgeir Ásgeirsson er
kjördæmabreytingin frá 1942.
Ekki skal eg mæla því máli bót.
Eg barðist sjálfur á móti því eins
og eg gat. En undarlegt má það
heita ef Ásgeir Ásgeirsson hefur
sett þau lög einsamall og ber
einn ábyrgð á þeim, eins og helst
er nú að heyra. Mig minnir að
þau væru samþykkt af yfirgnæf
andi meirihluta Alþingis. Alþýðu
flokkurinn bai- málið fram og
Ásgeir var framsögumaður hans.
Flokkurinn var þá kominnístjórn
arandstöðu og þóttist eiga um
sárt að binda eftir gjörðardóms-
lögin. E>. „Sjálfstæðisflokkurinn
var í stjórnarsamvinnu við Fram
sóknarflokkinn. Þó gerði hann
fljótlega þetta mál að sínu máli
sem leiddi til stjórnarslifá. Hann
myndaði síðan flokksstjórn, sem
hafði forustu um að knýja málið
fram. Eg held það orki því ekki
tvímælis, að „Sjálfstæðisflokk
urinn“ og af einstökum mönnum
Ólafur Thors, beri fullt svo mikla
ábyrgð á þessu máli eins og Al-
þýðuflokkurinn og Ásgeir Ás
geirsson, Um þetta skal ekki
frekar fjölyrt. En í sambandi við
þetta segir Hermann í grein sinni
„Það (þ. e. kjördæmamálið) varð
til þess að hrekja ýmsa Fram-
sóknarmenn út af þingi, þar á
meðal einn af vinsælustu mönn-
um flokksins, Einar Árnason frá
Eyralandi“. Þessum ummælum,
að Einar sál. á Eyralandi hafi
verið hrakinn út af þingi vil eg
algerlega mótmæla, enda hljóta
þau að vera sprottin af ókunnug-
leika. Sannleikurinn er sá að
Einar hafði áður staðráðið að
hætta þingmennsku. Hann var
tregur til framboðs árið 1937 og
í janúar árið 1942, áður en við
vissum að nokkur kjördæma-
breyting stæði til, tjáði hann mér
að nú yrði hann ekki oftar í
kjöri. Fyrir þrábeiðni mína og
annara Framsóknarmanna hér
gerði hann það þó að vera í kjöri
vorið 1942, en eingöngu sökum
þess, að bæði hann og aðrir vis.su
að kjörtfminn yrði aðeins eitt
stutt aukaþing, Þegar til hlut-
fallskosninganna kom þetta sama
haust, fór eg oft fram á það við
hann að vera í efsta sæti á lista
okkar og bauðst sjálfur til að
vera í 2. sæti, en hann var ófáan-
legur til þess. Að þetta sé rétt
geta bæði vandamenn Einars sál.
borið um, svo og fulltrúaráðs-
menn flokksins í Eyjafjarðar-
sýslu og þá alveg sérstaklega
reir 2 fulltrúaráðsmenn, sem síð
hafa verið í framboði með
mér, Hólmgeir Þorsteinsson á
Hrafnagili og Þórarinn Kr. Eld
járn, hreppstjóri á Tjörn. Einnig
Eysteinn Jónsson ráðherra, sem
stæða. Hvorugur þessara fram-
bjóðanda á vitanlega nokkum
minnsta þátt í þessum árásar-
skrifum. Afstaða til forsetakosn-
ingarinnar verður því tæplega
tekin með tilliti til þessa, þó Ás-
geir Ásgeirsson muni raunar
standa samvinnusefnunni næst
af frambjóðendunum.
Allt ber því að sama brunni.
Það eina, sem ætti að ráða at-
kvæði hvers kjósanda í forseta-
kosningunum er hvaða frainbjóð-
anda hann telur hæfastan til að
vera þjóðhöfðingi á íslandi. Eg
tel að það sé Ásgeir Ásgeirsson.
Aðrir álíta að það sé sr. Bjarni
Jónsson, eða vilja að m. k. fylgja
honum af flokksástæðum. „Flokk
arnir eru þjóðin“ er kjörorðið
nu. Má það ef til vill til sanns
vegar færa, en hitt er þó víst,
að flokksstjómimar, eða réttara
var hér á fundi með okkur þegar sagt sá hluti þeirra, sem búsettur
framboðið var undirbúið haustið er í Reykjavík, er ekki öll þjóðin.
1942 og sjálfur átti tal um þetta Frakkland var ekki sama og
við Einar sál. Þetta vildi eg láta Lúðvík 14. þó hann segði: „ríkið,
koma skýrt fram úr því á það það er eg“. Væri ekki skynsam-
var minnzt.
Einr sál. á Eyralandi gat áreið
anlega vexáð þingmaður Eyfirð-
inga til æfiloka þrátt fyrir kjör
dæmabreytinguna. Hins vegar
tapaði þó Framsóknarflokkurinn
þingsæti hér sökum hennar. Eðli
legt og sjálfsagt er, að eyfirzkir
Framsóknai'menn vilja aftur
rétta hlut sinn í því efni, en
foi'setakosningai'nar eru ekki
rétti vettvangurinn til þess. Við
eigum þess engan kost að kjósa
forseta, sem var á móti kjör
dæmabreytingvumi. Allir fram
bjóðendui'nir hafa vei’ið í þeim
flokkum, sem stóðu að henni, þó
„Sjálfstæðisflokkurinn“ legði þar
mest fram sökum mannafla síns
og forustu ríkisstjórnar sinnar.
Framsóknai'menn í Eyjafirði sjá
því ekki ástæða til að gera
forsetakosningarnar að neinni
hefndarráðstöfun vegna 10
gamals deilumáls, heldur munu
þeir vinna að því xneð öllum
heiðarlegum ráðum, að vinna
aftur hið tapaða þingsæti úr
höndum ..Sjálfstæðisflokksins“.
Það er hinn rétti vettvangur
þessu máli.
legast, eins og í pottinn er búið,
aðað við kysum forseta hver eftir
sinni sannfæringu og létum svo
hvert annað í friði.
Bernh. Stefánsson
Samskipfi Glerárþorps, Glæsi-
bsjarhrepps og Akureyrar-
kaupsfaðar
Jósep Jóhannesson á Bjarma-
landi í Gleráiþorpi hefur scnt
blaðinu eftirfarandi „opið bréf
til bæjarstjórnar Akureyrar“.
EINS OG kunnugt er liggur
Glerárþorp noi'ðan við Glerá,
sem aðskilur Akureyrarkaup-
stað og Glæsibæjarhrepp.
Byrjun byggðar þorpsins mun
hafa vei-ið, um síðustu aldamót,
af fátækum sveitamönnum, sem
fengu til ei'fðafestu smá spildur
úr Bandagerðislandi, sem þeir
í-æktuðu, og höfðu kýr og nokkr-
ar kindur á sér til lífsframfæris,
ásamt vinnu á Akureyri.
Byggð þessi jókst smátt og
smátt, og allöi't nú á síðari árum,
svo að nú mun vera hátt í sjö-
hundruð manns í þorpinu, sem
aðallega byggja sína lífsafkomu
á daglaunavinnu á Akureyri og
í Krossanesvei'ksmiðjunni, sem
Akureyrarbær á og starfrækir
að sumrinu.
NÚ HAGAR SVO TIL að Ak
ureyi'arbær hefur náð eignar-
haldi á jörðum þeim, sem þorpið
Áiykíun Alþingis um jöfnunarverð
á olíu og benzíni ekki framkvæmf
Greinargerð frá viðskiptamálaráðuneytinu
stendur á, sem er aðallega Banda
gerði og að nokkru Syðra-Krossa
nes og hefur því umráð yfir öll-
um lóðum þar, og skipuleggur
alla byggð þar, og vegagei'ð, hirð-
ir öll lóðargjöld, en leggur ekk-
ert til neinna fi-amkvæmda eða
umbóta á neinn hátt. (Mætti því
nánast kallast rányrkja).
Síðastliðinn vetur fóru þorps-
búar þess á leit við bæjarstjórn
Akureyrar að þorpið yrði sam-
einað bænum. Réist á þeim rök-
um:
1. Akureyrarbær er farinn að
leggja aukaútsvör á vinnu þeirra
manna, sem stunda atvinnu á
Akui'eyri úr Glerárþorpi.
2. Verkamannafélag Akureyr-
arkaupstaðar er farið að amast
við verkafólki úr þorpinu, í
bænum, einkum síðan atvinna
fór að dragast saman, og verða
stopulli.
3. Akureyrarbær er eigandi
að öllum óðum og löndum, sem
Glerárþorp stendur á, svo þorps-
búum er meinað að byggja eða
hafast neitt að, sem landsbreyt-
ingum veldur nema með leyfi
bæjaryfirvaldanna á Akureyri.
4. Nú er byi'jað á brúarbygg-
ingu á Glerá, sem tengir þorpið
enn nánar við bæinn en verið
hefur.
í fréttatilkynningu frá
viðskiptamálaráðxm. segir:
Alþingi samþykkti 12. des. sl.
ályktun um jöfnunarverð á olíum
og benzíni. Með ályktun þessari
var ríkisstjóniinni falið, að hlut-
ast til um, að útsöluverð á gasolíu
og brennsluolíu (fuel oil) verði
ákveðið hið sama á öllu landinu,
þar sem oliuflutningaskip geta
losað á birgðageyma olíufélaga og
olíusamlaga. Einnið, að útsölu-
verð á benzíni verði hið sama um
allt land, þar sem það er selt frá
benzíndælu.
Viðskiptamálaráðuneytið hefur
athugað möguleika á því, að
framkvæma ályktun þessa. Verð-
í grein Hermanns Jónassonar Ijöfnun á olíunx og benzíni getur
er vikið að ódeilum Alþýðu-
flokksblaðanna á samvinnufélög-
in cg alveg séi'staklega að ái'ásum
,,Alþýðumannsins“ hér á KEA.
Ritstjóri „Dags“ hefur bent höf.
á veilurnar í þeim málaflutningi,
svo eg get sleppt því að mestu.
því aðeins komið til fram-
kvæmda, eins og sakir standa, að
samkomulag náist um það við ol-
íufélögin og aði-a aðila, sem
kunna að flytja inn þessar vöi'ur,
sökum þess að verðjöfnunin er
ekki talin framkvæmanleg með
stofnun sérstaks vei’ðjöfnunar
sjóðs. Innflutningur á þessum
íum og benzíni, „að ti'ygging yrði
gefin fyi'ir því, að allir, sem nú
verzla og síðar kynnu að hefja
verzlún með ofangreindar vöru-
tegundir á meðan jöfnunarverð
væri í gildi, yrðu skyldaðir til að
gerast aðilar að væntanlegum
verðjöfnunai'sjóði, á sama grund-
velli og stofnendur sjóðsins.“ —
Þessa tryggingu er ekkí hægt að
gefa, því að til þess skortir laga-
heimild.
Við umræður um málið á Al-
þingi tók viðskiptamálai’áðherra
fram, að hann mundi ekki gefa út
bráðabirgðalög um vei'ðjöfnun á
olíum og benzíni, ef ógerlegt
reyndist að framkvæma verð-
jöfnunina með frjálsu samkomu-
lagi, þar sem hann teldi hlutverk
Alþingis að ákveða slíkar aðgerð-
ir með lagasetningu.
Þessar árásir á samvinnufélögin, vöi'um er nú frjáls og því hverj-
þar á meðal KEA, eru að sjálf- um innan handar að flytja þær
sögðu í alla staði fordæmanlegar, 'nn' ^kki er hægt að skylda
neinn til að greiða gjald í verð-
satt er það. En hafa ekki sams-
konar (og raunar verri) árásir
komið úr fleiri áttum? Hvaða
blað landsins hefur fyrr og síðar
jöfnunarsjóð, nema samkvæmt
lögum, en slík lagaheimild er
ekki til.
Verðjöfmmin mundi hafa verð
vei-ið illvígara í garð samvinnu- hækkun í för með sér í Reykja-
félaganna en Moi-gunblaðið, ann-
að aðal stuðningsblað sr. Bjama
Jónssonar í foi-setakosningunum?
Og ekki virðist okkur hér í hér-
aðinu „fslendingur“ hafa gefið
„Alþýðumanninum“ mikið eftir
í þessu efni. Ef á að reyna að
gera Ásgeir Ásgeii'sson ábyrgan
fyi'ir skrifum Alþýðuflokksblað-
anna, má þá ekki með sama rétti
gera sr. Bjarna ábyrgan fyrir
skrifum sinna flokksblaða? Hvor
tveggja er auðvitað hrein fjar-
vík og á höfnum við Faxaflóa, en
verðlækkun annars staðar
landinu. Ef innflytjendur, er selt
geta olíur á þeim stöðum, sem
verðið er lægst, eru ekki skyldir
til að greiða verðjöfnunargjald og
vilja ekki hlíta slíkri kvöð, væri
ógerningur fyrir aðra að selja ol
íur á sömu stöðum og greiða af
þeim verð'jöfnunai'gjald.
Af þessum sökum hafa olíu-
félögin fjögur: H. f. Shell á ís-
landið, Olíuvei-zlun íslands h. f„
Olíufélagið h. f. og Hið ísl. stein-
olíuhlutafélag, því aðeins talið sig
fús að taka upp verðjöfnun á ol-
Háar einkunnir
á læknaprófi
Nýlega luku 43 kandidatar prófi
frá Háskóla íslands, þar af 13 lækn-
ar. Hæstu einkunnir hlutu tveir Ak-
ureyringar, Einar Pálsson (Einars-
sonar kaupmanns) og Skúli Helga-
son (Skúlasonar augnlæknis). Hlaut
Einar 1932/;, stig, en Skúli 1922/3
stig. Eru þetta meS hæstu einkunn-
um, sem gefnar hafa verið við
iæknadeildina. Einar Pálsson er
tekinn til starfa hér í bæ. Gegnir
hann störfum Bjarna Rafnar í fjar-
vcru hans erlendis.
Hljómleikar Guðrúnar
Kristinsdóttur
á morgun
Frk. Guðrún Kristinsdóttir
píanóleikari hefur fyi'stu hljóm-
leika sína hér í Nýja-Bíó annað
kvöld klukkan 9, sbr. auglýsingu
annnars staðar í blaðinu.
Það virðast því öll rök mæla
með sameiningu þorpsins og Ak-
ureyrai'bæjar, að því ógleymdu,
að bæjarstæði er að allra áliti
miklu betra og hentugra fyrir ut-
an Glerá, heldur en upp um hálsa
og hæðir, sem þeir, sem nú vilja
byggja á Akureyri, eru neyddir
til að reisa hús sín á.
Þrátt fyrir allt þetta, vildi svo
einkennilega til, að bæjarstjórn
Akureyrar tók þessari málaleitan
þorpsbúa nokkuð fálega, og hafn-
aði henni svo að lokum, með litl-
um meiri hluta, sem mun aðallega
hafa vei-ið varamenn í bæjar-
stjórninni.
Það liggur opið fyrir hvers
manns auga, að Glerárþorp á
enga samleið með Glæsibæjar-
hreppi, og hefur ekki átt, nú all-
lengi undanfarið. Sést það bezt á
því, að hreppurinn skildi ekki
hafa séð sóma sinn og velferð
þorpsins í því að kaupa áðUr-
greindar jarðir og Krossanes-
verksmiðjuna þegar tækifæri
gafst til þess. Það er sjáanlegt af
því, sem þegar hefur verið tekið
fram, að Glerárþorp verður, sem
fyrst, að skilja við Glæsibæjar-
hrepp og stofna sinn sérhrepp,
ásamt með jörðunum sunnan
Lóns, og upp til fjalls, ef bæjar-
stjóm Akureyrar sér sig ekki um
hönd og felst á sameiningu.
Eg dreg ekki í efa, að eftir að
svona löguð skipti hafa farið
fram, er þoi-psbúum eða þeim
hi-eppi, innan handar, að eignast
lönd þau, er þorpið stendur á,
með eignarnámsheimild, sem
auðvelt ætti að vera að fá, þar
sem engum getur dulist að fram-
tíð þess væntanlega hrepps,
byggist fyrst og fremst á fullu at-
hafnafrelsi á landi sínu.
Bjai-malandi, Glei'árþorpi,
10. júní 1952.
Jóesp Jóhannesson.