Dagur - 20.08.1952, Blaðsíða 1

Forustugreinin á 4. síðu:
Atvinnuleysi og öryggi
fangaklefans.
Dagur
GJALDDAGI BLAÐSINS
var 1. júlí síðastliðinn.
XXXV. árg.
Akureyri, niiðvikudaginn 20. ágúst 1952
33. tbl.
Sjórinn norðan við Island og langf
ðusfur í haf nær algerlega
átulaus í sumar
„Jörimdur“ komimi lieim af síldveiðuuum
- leitaði mjög ýtarlega á stóruv hafsvæði
Sementsverð æffi að gefa lækka
sfórlega, þegar semenfsverk-
smiðjan fekur fil sfarfa
Undirbúningsframkvæmdir hafnar á Akranesi
Togarinn Jörundur er kominn
hingað heim til Akureyrar og
hættur síldveiðum og munu nú
flest skipin um það bil að hætta
og þar moð lýkur síldarvertíð,
sem er sú aumasta, sem um getur
í síldveiðisögu landsmanna. Er
tjón þjóðarbúskaparins á þessari
vertíð mildð og hlýtur að skapa
okkur erfiðleika um næstu fram-
tíð.
Átulaus sjór.
Blaðið átti í gær stutt samtal
við Guðmund Jörundsson út-
gerðarmann, eiganda Jörundar,
en hann stýrði skipi sínu sjólfur
í sumar. Guðmundur sagði að
þetta hefði verið erfiður tími, sí-
felld leit að síldinni, en án veru-
legs árangurs. Hann kvaðst
sannfærður um það, að megin-
orsök sildarleysisins fyrir Norð-
urlandi og austur í hafi, sé ótu-
leysi. Hann athugaði átumagnið
gaumgæfilega á stórum svæðum
og komst að þeirri niðurstöðu, að
rauðáta væri sárab'til, en lítils-
háttar glæráta djúpt undan
Langanesi. Síldin var mjög
dreifð á þessum slóðum, sást að-
eins á mæla skipsins, en hv.ergi
svo samanþjöppuð að torfa mynd
aðist til að kasta á. í þessum sjó
Prenfverks
Odds Björnssonar
lofsamlega getið í
frægu fagfímarifi
í júlí-hefti hins stóra og
vandaða prentlistar-tímarits,
The Inland Printer, í Chicago
í Bandaríkjunum, er í þættin-
um „Specimen Review“ getið
um sýnishorn af vinnu Prent-
verks Odds Bjömssonar hér á
Akureyri, er ritstjórinn hafði
séð. Er þar farið mjög Iofsam-
lcgum orðum um smekkvísi og
hæfni starfsmanna prent-
verksins og talið að þau verk-
efiii, sem þama cru dæmd,
verði trauðla betrumbætt —
Sérstakt lof er borið á þá, sem
ráðið hafa útliti (design)
verkefnanua. Þessi umsögn í
einu virðulegasta og víðlesn-
asta prentlistartimariti ver-
aldar, er skemmtileg viður-
kenning á hæfni hinnar
fimmtugu norðlenzku prent-
smiðju.
■*--—- 1 -...... '•
hafa reknetaskipin fengið reyt-
ingsafla annað slagið, en herpi-
nótaveiðin brást alveg, jafnt hjá
innlendum skipum sem erlend-
um. Norðmenn telja t. d. að urn
það bil lielmingur flotans hafi
aflað sæmilega í reknetin, herpi-
nótaveiðin hafi alveg brugðist, og
mörg skipin lítið sem ekkert
fengið í neitt veiðitæki.
Hraðfrystingin gekk að óskum.
Jörundur er búinn hraðfrysti-
tækjum og getur fryst 35 tn. síld-
ar á dag. Fryst var í sumar sem
svarar 320 tunnum og var það
falleg vara. Um 11000 lbs. af
þessari síld var pakkað sérstak-
lega fyrir Ameríkumarkað og
flutt beint úr togaranum í kæli-
skip. Er mjög góður markaður
fyrir þessa vöru þar. Hraðfrysti-
tækin gáfu mjög góða raun. Ef
veiði hefði verið sæmilega góð,
hefði verið unnið af kappi við
frystinguna í allt sumar.
Rússar gáfust upp á herpnótinni.
Jörundur kom tvívegis austur
undir Jan Mayen, en þar hefur
rússneski sfldveiðiflotinn haldið
sig í sumar. Rússar gáfust upp á
herpinótinni eftir vertíðina í
fyrra og eru nú eingöngu með
reknet. Þeir hafa haldið sig á
þessum sömu slóðum í allt sum-
ar og virðast hafa aflað talsvert.
f flota þeirra eru 40—50 skip og
er „Tungus“ móðurskip sem
fyrrum.
Um þessar mundir eru her-
varnaráætlanir vestrænu lýðræð-
isríkjanna mjög á dagskrá. Efna-
hagslegir örðugleikar leggja
hindranir í veg margra þjóða að
uppfylla áætlanir þær, sem gerð-
ar voru á sl. ári og heyrast víða
raddir um að slaka verði á kröf-
unum um varnarviðbúnað, enda
sé útlitið í heiminum ekki eins
uggvænlegt nú og fyrir ári. í til,—
•efni af þessu hefur yfirmaður-
Sfendur af sér alla síorma
Dr. Mohammed Mossadegh for-
sætisráðherra Persa virðist ætla
að standa af sér alla storma. Ilann
hefur nýfengið einræðisvald í
Persíu um næstu 6 mánuði og
jafnframt virðist heldur draga til
sætta með honum og Br.etum um
olíumálin. Skiptast ríkisstjóm-
imar nú á orðsendingum um þau
mál. Brezku blöðin telja Iíklegt,
að Bretar muni teygja sig langt
til sætta.
Kaþólska kirkjan
fær f asta bækistöð
á Aknreyri
Um þessar nnmdir cr Eiríkur
Kristjánsson kaupm., Eyrar-
landsveg 26 hér í bæ, að flytja
búferlum til Reykjavíkur. —
Húseign hans, Eyrarlandsveg
26, hefur kaþólska kirkjan hér
ó iandi keypt og mun fyrirhug-
að að þar komi kapella og mið-
stöð fyrir starfsemi kirkjunnar
hér. Mun Hákon Loftsson
prcstur stjórna þessari starf-
semi og hafa hér aðsetur. Að-
ems örfáir kaþólskir mmiu
vera hér í bæ og nágrenni.
herafla Atlantshafsríkjanna, Ridg
way hershöfðingi, haft fund með
blaðamönnum í aðalbækistöðvum
sínum í París og tekið þar til um-
ræðu þessi málefni öll séfstak-
lega.
Ilættan ekki iiðin hjá.
Hershöfðinginn lagði áherzlu á,
að hættan, sem steðjaði að hinum
vestrænu lýðræðisþjóðum hefði
(Framhald á 8. síðu).
Búast má við að verð á sementi
lækld um hehuing þegar nýja se-
mentsverksmiðjan tekur til
starfa, eða fari úr ca. 600 kr, eins
og verðlagið er nú, niður í kr.
330 hvert tonn.
Þá verðum við líka samkeppn-
isfærir við aðrar þjóðir um verð-
lag á sementi og það er engan
veginn útilokað að það verði í
framtíðinni einn liður í útflutn-
ingsverzlun okkar.
Samkvæmt upplýsingum, sem
birtar hafa verið í Rvík eftir
heimildum dr. Jóns Vestdals, for-
manns verksmiðjustjórnarinnar,
eru byrjunarframkvæmdir í sam-
bandi við væntanlega sements-
verksmiðju fyrir nokkru hafnar
á Akranesi.
Hófst vinna þar þann 26. júlí
sl. og eru þessar byrjunarfram-
kvæmdir fyrst og fremst fólgnar
í því að gera varnargarð framan
við geymslusvæði, þar sem ætlað
er að geyma skeljasand. Verk-
smiðjunni er nauðsynlegt að geta
geymt a. m. k. ársbirgðir af
skeljasandi, því að ekki er ráðlegt
að telja öruggt að hægt verði að
dæla sandinum upp úr Faxaflóa
nema að sumarlagi.
Ársbirgðir af skeljasandi.
Árleg þörf verksmiðjunnar fyr-
ir skeljasand, miðað við fram-
leiðslu á 80 þúsund lonnum af
sementi, er um 100 þúsund tonn.
Geymslusvæði fyrir svo mikið
magn þarf því að vera stórt, enda
er svæðið á Akranesi tæpir 2 þa.
að flatarmáli. Takmarkast það að
nor.ðan og austan af um 8 metra
háum leirbökkum framan við
svokallaða Jaðarbraut. En sjóv-
armegin er verið að byggja varn-
argarð, sem jafnframt á að verða
vegur frá höfninni og verksmiðj-
unni út úr bænum.
Hægt verður að hafa sandbing-
inn allt að 10 metra þykkan og
kemst þá fyrir á geymslusvæðinu
nægilegt sandmagn til ársfram-
leiðslu verksmiðjunnar, jafnvel
þótt hún verði tvöfölduð að
stæi’ð. — Er og s-JJt. skipulag á
lóðinni miðað við bað að hægt sé
að bæta við annarri jafnstórri
vélasamstæðu.
Ástæðan til bess að ráðist var í
b.essar framkvæmdir öðrum
fremur er sú, að í ráði er að
leigia hingað til lands á næsta
vori sanddæluskip til bess að
dæla skeljasandi úr Faxaflóa.
Lán vantar enn.
Enn er óráðið hvenær bygging
sjálfrar verksmiðjunnar hefst,
þar sem enn hefur ekki verið
tekið lán til framkvæmdanna. —
Ríkisstjórnin stendur nú í samn-
ingum við Alþjóðabankann um
lántöku í bessu skyni, og voru
tveir verkfræðingar á vegum
Alþjóðabankans hér á ferð í sl.
júnímánuði til þess að kynna sér
allar áætlanir varðandi verk-
smiðjuna og byggingu hennar.
Áður en verkfræðingar Al-
þjóðabankans komu hingað var
gerð stofnkostnaðar- og rekst-
urskostnaðaráætlun fyrir verk-
smiðjuna, hvort tveggja miðað
við verðlag eins og það er nú.
Vélaverð er t. d. miðað við tilboð
frá í maímánuði sl. Samkvæmt
þessum áætlunum mun stofn-
kostnaður verksmiðjunnar verða
76 milljónir króna. Er það all-
miklu hærra en áætlun, sem gerð
var árið 1950, hækkað um tæp
50% frá þeim tíma, en bygging-
arkostnaður hækkar um 65.%
þegar um byggingu er að ræða,
sem í er notað mikið af járni og
stáli.
330 kr. tonnið.
Samkvæmt reksturskostnaðar-
áætluninni á sement, framleitt í
verksmiðjunni, að kosta um 330
krónur hvert tonn, miðað við full
afköst, og er þá meðtalinn flutn-
ingur á um 40 þús. tonnum af
sementi frá Akranesi til Reykja-
víkur. Jafnframt er gert ráð fyrir
óvenju háum afskriftum.
Verðið á sementinu er mjög
lágt þegar tillit er tekið til þess
að núverandi verðlag á sementi
er um 600 krónur pr. tonn í Rvík.
þá má ennfremur geta þess að ís-
lenzkt sement getur hæglega
orðið útflutningsvara, því að hvað
verðlag snertir á það að verða
samkeppnisfært við erlendar
sementsverksmiðjur.
Sementsverksmiðjan á Akra-
nesi verður byggingasamstæða og
mun þar mest bera á sements-
geymum, geymsluhúsi fyrir se-
mentsstein og hráefni og á ofn-
húsinu. Geymsluhúsið og ofnhús-
ið verða t. d. á annað hundrað
metrar að lengd.
Toj ‘ararair fá lax
á Grænlands**
miðum
í fyrradag lágu nokkrir fallegir
laxar á vagni í ganginum á frysti-
húsi KEA á Oddeyri. Þeir voru
ekki ættaðir úr Laxá í Aðaldal
og þeir höfðu ekki tekið flugu,
spón eða maðk, heldur veiddust
þeir í botnvörpu á Grænlands-
miðum. Svalbakur er nýkominn
heim úr veiðiför og hann hafði
þessa laxa meðferðis. Mun hafa
fengið 9. Hinir Akureyrartogar-
arnir, sem einnig hafa verið á
Grænlandsmiðum, hafa fengið
marga laxa. Þessir laxar eru dó-
lítið frábrugðnir löxunum úr ís-
lenzku laxánum, enda mun þetta
vera Alaska-lax. Þeir eru öllu
dekkri á bakið en okkar laxar og
hausinn er áberandi minni á
þeim. Allir voru þeir mjög feitir.
Ridgway hershöfðingi varar við ófímabærri bjarfsýni
um horfurnar í heiminum