Dagur - 09.01.1954, Page 4

4
D AGUR
Laugardaginn 9. janúar 1954

DAGUR
Ritstjóri: HAUKUR SNORRASON.
Afgreiðsla, auglýsingar, innheimta:
Erlingur Davíðsson.
Skrifstofa í Hafnarstræti 88 — Sími 1166
Blaðið kemur út á hverjum miðvikudegi.
Árgangurinn kostar kr. 50.00.
Gjalddagi er 1. júlí.
Prentverk Odds Björnssonar h.f.
Hvar eru verkin þeirra?
í NÚ EINS OG ÆVINLEGA ÁÐUR, þegar kosn-
ingar fara í hönd, eru andstæðingar Framsóknar-
manna teknir að kyrja gamla sönginn um að
þeim einum sé treystandi til þess að ráða giftusam-
lega fram úr aðkallandi framkvæmdamálum bæj-
arins. Sósíalíska hersingin, sem trúir á kredduna,
brígslar Framsóknarmönnum um afturhald, en
Sjálfstæðismenn halda því hins vegar fram, að
hið marglofaða einkaframtak þeirra sé miklu lík-
legra til þess að hrinda málum fram en samvinnu-
menn. Nú ætti það að vera ákaflega auðvelt fyrir
fólkið í þessum bæ að ákveða það sjálft, hvar sé
kyrrstaða og hvar framsókn, með því að líta til
liðins kjörtímabils. Hvar eru verkin þeirra, sem
nú saka samvinnumenn um kyrrstöðu og aftur-
hald? Hvaða nýjum atvinnufyrirtækjum hafa þeir
komið á fót? Hverja forustu hafa þeir veitt mikil-
vægum hagsmunamálum byggðarlagsins? Ef menn
líta á framboðslistana og rifja upp athafnasemi
frambjóðendanna á liðnu kjörtímabili ætti að vera
auðvelt að benda á verkin, séu þau nokkur. Tök-
um fyrst Alþýðuflokkinn. Hvaða atvinnufyrir-
tækjum hafa bæjarfulltruar hans á liðnu kjör-
tímabili komið á fót og hvert hald hefur efnahags-
afkomu borgaranna reynst í ræðuhöldum þeirra á
bæjarstjórnarfundum og blaðaskrifum? Ekki er
vitað til þess að foringjar Alþýðuflokksins hér í
bæ hafi beitt sér fyrir nokkrum nýjungum á sviði
athafnalífsins eða að afkoma fólksins hér væri
hóti lakari en hún er, þótt þeir hefðu aldrei nálægt
bæjarmálum komið. Ekki er glæsilegra um að lit-
ast innan kommúnistaflokksins. Þegar síðast voru
hér bæjarstjórnarkosningar, var hér starfandi eitt
fyrirtæki á þeirra snærum, en nú er það horfið af
sjónarsviðinu og ekkert hefur komið í staðinn.
Framkvæmdasemi þeirra hefur sem fyrr reynst
mest í munninum, en úti í lífsbaráttunni sjálfri
hefur ekkert hald reynst í þeim og þeir hafa eng-
um framkvæmdamálum komið í höfn. Um garm-
inn hann Ketil, Þjóðvarnarliðið, þarf ekki að
ræða. Þeir ætla nú að leiða herstöðvamál sín inn í
bæjarstjórnina, en hvert erindi þau eiga þangað,
er öllum hulin ráðgáta.
i SJALSTÆÐISFLOKKURINN á sem fyrr meg-
instoð sína meðal kaupmanna bæjarins og þótt þar
séu , sem í öðrum stéttum og flokkum, margir
nýtir menn, hefur farið lítið fyrir því að þeir gerð-
ust brautryðjendur í atvinnulífinu. Smásöluverzl-
un er nauðsynleg atvinnugrein, en ekki lifir
byggðárlagið á henni. Meðal frambjóðenda þeirra,
er til mála koma sem aðalmenn í bæjarstjórn, eru
tveir framkvæmdastjórar verzlana í bænum, sem
eru reknar með sama sniði og var i upphafi síðasta
kosningaslags, og tveir útgerðarforstjórar, sem
lagt hafa nokkurn skerf til eflingar atvinnulífinu
og þó einkum annar, enda eiga útgerðarmálin að
verða aðalhaldreipi Sjálfstæðismanna í þessari
kosningahríð. En þótt leitað sé með logandi ljósi
um gjörvallan bæinn, finnst ekkert nýtt atvinnu-
fyrirtæki, sem nokkurt verulegt hald er i, sem
hið marglofaða einkaframtak hefur komið á fót
síðan í janúar 1950.
\
ÞEGAR LITIÐ ER YFIR atvinnusvið bæjar-
málanna, sjá allir heilskyggnir
menn, að langsamlega veigamestu ’
breytingarnar sem orðið hafa síð-
an 1950 og til ,,nýsköpunar“ má
telja, eru annars vegar hinar
miklu iðnaðarframkvæmdir sam-
vinnufélaganna, sem hafa hér
fest milljónafúlgur í verksmiðju-
byggingum og nýjum fram-
kvæmdum, en hins vegar aukn-
ing togaraflotans. Þetta eru þær
tvær meginstoðir, sem atvinnulíf
bæjarfélagsins hvílir á í dag. Og
hvernig hafa Framsóknarmenn
unnið að þessum málum? Hinn
stóraukni vex-ksmiðjurekstur og
byggingar samvinnusamtakanna
hér á Akureyri á rót sína að rekja
til þess, að hér var fyrir öflug-
asta kaupfélag landsins, og for-
ráðamenn þess hafa unnið kapp-
samlega að því að gera Akureyri
að höfuðmiðstöð iðnaðar sam-
vinnufélaganna. — Framsóknar-
flokkurinn hefur stutt þessa þró-
un, sem aðra heilbrigða starfsemi
samvinnufélaganna. Um togara-
kaupin er það að segja, að aukn-
ing togaraflotans á þessu kjör-
tímabili er að sumu leyti ox’ðin til
fyrir beinar aðgerðir forustu-
manna Framsóknarflokksisn í
bæjarmálum. — Togarar
Útgerðarfélagsins hefðu ekki
'hingað komið nema fyrir stuðn-
ing Framsóknarmannanna í bæj-
arstjórn og síðasta skipið var
beinlínis fengið hingað og þau
kaup undii’búin af Jakob Frí-
mannssyni, þótt andstaða væri af
hálfu sumra bæjarfulltrúa Sjálf-
stæðsmanna. Það mál sýnir betur
en flest annað, hvert gildi það
hefur fyrir bæjarfélagið að hafa
í bæjai'stjói’n framkvæmdamann
sem hann er. Þessi fjögra áx-a
saga sýnir því allt aði’a útkomu
en andstæðingar Framsóknar-
manna vilja vera láta. Hún sýnir,
að Framsóknai’menn leitast
hvai’vetna við að efla atvinnulíf
bæjai-ins með skynsamlegum
ráðurn. Það hefur reynzt hag-
kvæmt í bæjarmálum að nota
sömu starfsaðferðir í fi-am-
kvæmdamálum og vel hafa gefizt
innan samvinnusamtakanna: und
irbúa framkvæmdir vel og treysta
aðstöðu alla, og hefjast síðan
handa af dug og bjartsýni. Fyrir-
tæki, sem á slíkum stoðum hvíla,
eru líklegust til þess að verða til
frambúðar. Þessi sannindi munu
einnig gilda á kjörtímabili því, er
nú fer í hönd og áður.
FOKDREIFAR
Ástaljóð himbrimans.
HAFIÐ ÞIÐ nokkurn tíma heyrt
ástaljóð himbrimans? Vafalaust
þekkja margir Islendingar þau,
en eg hafði ekki heyrt þau fyrr en
sl. mánudagskvöld. Þetta vox-u ís-
lenzk ástaljóð, sungin á Þing-
vallavatni sl. sumar og komu nú
til okkar í gegnum brezka út-
varpið. Kunnur „fuglamaður“ i
Bretlandi, Ludwig Koch að nafni,
flutti mjög skemmtilegt erindi í
brezka heimaútvarpið á mánu-
dagskvöldið, sagði frá íslandsför
sinni og lofaði hlustendum að
heyra til himbrimans og íslenzk-
an þrastaklið. Þessi maður er
löngu þekktur í Bretlandi og víð-
ar og sérgrein hans er fuglar
himinsins og þó einkum söngur
þeirra og hefur hann tekið upp
fuglasöng nú um langan tíma fyr-
ir brezka útvarpið og fleiri út-
vai'psstöðvar, og lætur svo fugl-
ana syngja fyrir hlustendur. Hef-
ur reynslan sannað, að þetta er
mjög vinsælt útvarpsefni, bein-
línis skemmtilegt og auk þess
fróðlegt og til þess fallið að auka
þekkingu manna á fuglalífinu og
veita þeim tækifæri til þess að
þekkja betur en áður kliðinn úti
í náttúrunni.
Fimm sólarhringa vinna —
fimm mínútna útvarpsefni.
SLÍK UPPTAKA er þolinmæð-
isverk og hún kostar góð upp-
tökutæki. Ludwig Koch dvaldi
fimm sólai’hringa samfleytt úti í
lítilli eyju í Þingvallávatni til
þess að ná söng himbrimans. —
Þessi fimm sólai’hringa vinna gaf
í aðra hönd útvarpsefni í örfáar
mínútur. En það var líka gott efni
og skemmtilegt og rétt eins og
himbrimahjónin væru að dúett-
söng sínum inni í stofunni hjá
manni. Koch segir að himbriminn
vei’pi hvergi í Evrópu nema á ís-
landi. Hann er sjaldgæfur fugl,
einnig hér, en stór og föngulegur
og rödd hans heillandi fögur og
þó stei’k, með ákaflega séi’kenni-
legum hljóm. Dásamlegt væi’i að
njóta þessa söngs eina bjai’ta
júnínótt við fagurt fjallavatn, í
kyrrð og ró.
Fjölskrúðug náttúra.
FLESTIR ei’lendir ferðamenn,
sem þetta land gista, og á annað
boi’ð hafa nokkui’t vit á náttúru-
lífi, hafa orð á því í ferðabókum
og blaðagreinum, að náttúrulíf
íslands sé ótrúlega fjölbreytt,
ekki sízt fuglalíf. Hér eiga margir
fuglar enn friðland, þótt þeir
tímar séu löngu liðnir fyrir þá í
öðrum löndum. En við, sem ferð-
umst daglega um þetta land, sjá-
um þetta mörg hver alls ekki og
þekkjum naumast þessa fögru
gesti, sem hingað sækja á ári
hverju með hækkandi sól. Eitt af
því, sem gæti aukið þekkingu
oklcar á náttúru landsins væri
einmitt útvarpsefni af því tagi,
sem Ludwig Koch bauð brezkum
hlustendum upp á. Og þetta var
ekki talið ómerkilegt efni þar í
landi. Áður en því var útvai’pað
um brezku heimastöðvarnar, til
milljóna manna, hafði útvarps-
blaðið brezka kynnt það rækilega,
með frásögn af ferð Kochs til fs-
lands og mynd af honum. Hví
skyldum við þui’fa að opna fyrir
brezka útvarpsstöð til þess að
heyra óbó-tóna himbrimans, því
er ekki hægt að lífga upp daufa
dagskx’á hér heima í skammdeg-
inu með íslenzkum fuglasöng?
Auðvitað er það hægt. Til þess
þarf aðeins góð uþptökutæki,
langa snúru og míkrófón, og svo
natni og þolinmæði af hálfu ein-
hvers, sem hefur yndi af fuglalífi
og ofui’lítinn skilning á eðli þess.
Eg er viss um, að mörgum þætti
fengur að því að heyi’a til ís-
lenzku fuglanna einmitt nú í
skammdeginu. Er hér ekki ein-
mitt hugmynd um gott útvarps-
efni? EÞhafizt væri handa í vor,
mættum við eiga von á dýi’legum
fuglasöng fyrir næstu jól, eina
litla stund í stað dómkii-kjukórs-
ins í Regensbui’g eða Comedian
Harmonists, og væi’u góð skipti.
Sjötíu og fimm ára varð 4. þ. m.
Benedikt Einai-sson frá Skóg-
um, bóndi og bústjóri á Bægisá
Þjónustuhugsjón
samvinnusteínunnar
Á SEINNI ÁRUM hefur sótt í það hoi’f hér í bæ,
að verzlanir og önnur fyrirtæki, sem almenningur
skiptir við, láta heimilunum í té betri þjónustu en
áður tíðkaðist. Þetta eru mei’ki framfara og má
gjarna rifja upp. Mér flaug í hug fyrir jólin, þegar
KEA opnaði hina stóru og mjög vistlegu véla- og
búsáhaldadeild sína, að með þeirri framkvæmd
hefði félagið innt af hendi þjónustu við fólk í bæ
og sveit, sem er meira virði en margur hyggur að
óathuguðu máli. Fallegar, rúmgóðar og bjai’tar
vex’zlunarbúðir eru ekki aðeins menningar- og
framfaravottur, heldur jafnframt aukin þjónusta
við fólkið, sem sækja þarf vörur í búðirnai’. Það er
orðinn mikill munur á beztu verzlunarbúðum bæj-
arins í dag og þeim, sem hér voru mest sóttar fyrir
aldarfjórðungi, og það er ekki smáræðis munur á
nýjustu og beztu vei’zlunarbúðum bæjai’ins í dag
og þeim elztu. Það er gott til þess að vita, að kaup-
félagið er í fararbroddi í því að búa verzlunarbúðir
hér í bæ myndai’lega og menningarlega úr garði.
Þegar félagið flutti í aðalhús sitt laust fyrir 1930
var stórt stökk tekið á þeirri leið, að gera verzlun-
ina yfir búðai’borðið einfaldari, geðþekkari og hagan
legi’i fyrir viðskiptamennina. Sú breyting, sem þá
vai' gerð, hefur staðizt kröfur tímans 1 meira en tvo
áratugi Og með opnun nýju deildarinnar fyi’ir jólin
er stigið nýtt skref — í samræmi við kröfur tím-
ans. Menningai’legar vei-zlunai’búðir er réttmæt
krafa fólksins, sem telur sér ekki samboðið að því
sé boðið upp á dimmar búðai’holur, enda sanna
dæmi KEA að verzlunin er nægilega arðsöm til
þess að standa undir gei’ð og rekstri slíkra búða.
-----o-----
FRYSTIHÓLF ÞAU, er kaupfélagið Ieigir félags-
mönnum voi’u kærkomin nýjung, er félagið hóf
þessa stai’fsemi fyrst allra hér á landi, og hólfin hafa
sannað gildi sitt á hvei-ju ári síðan, erida hefúr sams
konar þjónusta verið tekin upp annái’S staðar á
landinu. Þessi starfsemi er aukin þjónusta við
heimilin, sem húsmæðurnar kunna ekki sízt að
meta, ekkert stórvirki í sjálfu sér, er sýnir, hvernig
hægt er að ryðja nýjar brautir ér framk'væmda-
menn starfa með þjónustuhlutverkið í'hugá.
Ymislega fleira mætti hér nefna,' sem sýnir þró-
unina.
-----o-----
ATHYGLISVERT ER ÞAÐ, þegar litið er yfir
þetta svið, sem snertir heimilin, að það eru sam-
vinnusamtökin, sem þarna hafa forustuna. Hér eru
starfrækt mörg ágæt einkafyrirtæki, er hafa hæf-
um mönnum á að skipa, en samt sést miklu minna
eftir þau á þessum vettvangi. Þetta er ekki af því
að getu vanti eða vilja til þess að láta gott af sér
leiða, heldur er ástæðan einfaldlega sú, að þjón-
ustuhugsunin á ekki neitt svipaðar rætur í einka-
rekstri og í samvinnurekstri. í einkarestrinum gilda
önnur sjónarmið, — hagnaðarsjónarmiðin — fyrst
og fremst, og einkafyrirtæki ráðast ekki í fram-
kvæmdir til þess eins að þjóna hagsmunum fólksins,
heldur til þess að græða á þeim. Rekstur samvinnu-
félaga þarf að sjálfsögðu að bera sig og er engin
góðgerðarstarfsemi, en hvert samvinnufélag hlýtur
jafnan að taka til úrlausnar ýmis verkefni vegna
félagsmanna sinna, sem ekki gefa fé í aðra hönd, en
miða fyrst og fremst að þægindum og hagsmunum
þeirra, sem mynda félagsskapinn. Þannig er þetta
hér og alls staðar þar sem kaupfélagsskapur á
sterkar og lífrænar rætur. En þegar menn venjast
því að þjónusta sé látin í té, fara þeir að líta á hana
sem sjálfsagðan hlut og gleyma því, hvað til þurfti
til að koma henni á. Margvísleg þjónusta kaup-
félaganna við heimilin er þannig svo fallin inn í
daglegt líf fólksins, að hún er talin sjálfsögð og auð-
vitað er hún það líka, en aðgætandi er þó og vert
að muna, að undirstaðan þarf að vera örugg. Sam-
vinnufélagsskapurinn þarf að vera öflugur og í sí-
felldum vexti til úrlausnar nýjum verkefnum. Að
honum er jafnan sótt úr ýmsum áttum og í margs
konar myndum. Það er ekki ófróðlegt fyrir hinn
almenna borgara að gera sér í hugarlund hvernig
umhorfs mundi t. d. í bæ og héraði, ef aldrei hefði
(Framhald á 7. síðu).