Dagur - 17.02.1954, Blaðsíða 4

4
D A G U R
Miðvikudaginn 17. febrúar 1954
í$5$S3
DAGUR
Ritstjóri: HAUKUR SNORRASON.
Afgreiðsla, auglýsingar, innheimta:
Erlingur Davíðsson.
Skrifstofa f Hafnarstræti 88 — Sími 1166
Blaðið kemur út á hverjum miðvikudegi.
Árgangurinn kostar kr. 50.00.
Gjalddagi er 1. júlí.
Lítið hald í loðnum þingsálykt-
unartillögum
Á SÍÐASTLIÐNU ÁRI fluttu nokkrir þingmenn
þingsályktunartillögu um rannsókn á ráðstöfun-
um til þess að viöhalda jafnvægi í byggð landsins.
Var ríkisstjórninni falið að standa fyrir þessari
rannsókn. Tillagan náði greiðlega samþykki Al-
þingis, en síðan hefur ekkert af málinu heyrzt. Nú
á þessu þingi er komin fram tillaga um ,,rann-
sókn“ á því, hvernig stuðla megi að því að ný iðn-
fyrirtæki rísi upp í kaupstöðum og kauptúnum,
þar sem skilyrði eru góð til iðnaðarframleiðslu, en
atvinnuleysi hefur gert vart við sig. Og enn á rík-
isstjómin að standa fyrir rannsókninni. Vafalítið
er, að þessi tillaga nær líka samþykki á þingi. En
hvort skyldu málefnin sjálf betur á vegi stödd
eftir það? Ástæða er til að draga það í efa. Ýmis-
legt bendir til þess, að mál þessi séu flutt af sýnd-
arástæðum einum. Það er ekki ný hernaðarlist
að tala um „rannsóknir" þegar ætlunin er að tefja
mál og villa mönnum sýn. Hvorugt þessara mála
þarf á að halda rannsókn af hálfu opinberra'emb-
ættisrrianna. Hér er ekkert dularfullt rannsóknar-
efni á ferð, heldur málefni, sem liggur í aðalatrið-
um Ijóst fyrir. Það er skortur fjármagns til fram-
kvæmda úti á landsbyggðinni, sem er undirrót at-
vinnukreppunnar í sumum byggðum. Meðan láns-
stofnanir og ríkisvald ávaxta mestan hlutann af
fjármagninu í höfuðstaðnum og nágrenni hans,
heldur fólksflóttinn suður áfram, nýjungarnar í
atvinnulífinu verða einskorðaðar við Faxaflóa-
hafnirnar, en hallar undan fæti úti á landi. Breytt
stefna af hálfu banka og ríkisvalds mundi opna
dyr fyrir framtak manna úti á landi.
NOKKRIR ÞINGMENN Sjálfstæðisflokksins
hafa einkum beitt sér fyrir þessum rannsóknartil-
lögum á þingi. Nú er málum svo háttað, að Sjálf-
stæðismenn stjórna þremur aðalbönkum iandsins.
Það er því ljóst, að miklu líklegra til árangurs
var að krefjast þess að þessir bankar breyttu um
ú.tlánastefnu úti á landi en að stilla upp rann-
sóknartillögu á Alþingi. Ef meiriþluti bankaráðs-
manna í aðalbönkum landsins ákvæði að taka upp
breytta útlánastefnu úti á landi mundi fljótlega
koma fjörkippur í iðnað og annan atvinnurekstur
þar. Einkum þó ef ríkisvaldið gegndi jafnframt
þeirri sjálfsögðu skyldu, að tryggja öryggi iðn-
rekstursins með greiðari samgöngumöguleikum og
jafnvel beinni fyrirgreiðslu við nýjar framkvæmd-
ir til þess að efla mótvægi gegn aðdráttarafli
Faxaflóahafnanna. Það er t. d. alveg vafalaust, að
ef Útvegsbankinn tæki upp gjörbreytta útlána-
stefnu hér við Eyjafjörð, mundu þess fljótlega
sjást merkf í athafnalífinu. Það þarf enga opinbera
rannsóknarnefnd til þess að kanna, að bankinn
getur stóraukið lán til atvinnureksturs hér um
slóðir. Það liggur ljóst og opið fyrir. Það sem til
þarf er áhugi þeirra Sjálfstæðismanna, sem ráða
yíir bankanum.
ÞINGSÁLYKTUNARTILLAGA á Alþingi
breytir engu í þessu efni. Meðan það eru hags-
munir Sjálfstæðisflokksins að ávaxta sem mest af
veltufé landsins í verzlunarfyrirtækjum og fram-
kvæmdum gæðinga flokksins í höfuðstaðnum,
þarf skörulegri aðgerðir til úr-
bóta en loðnar þingsályktunartil-
lögur. Alþingi gæti knúið bank-
ana til þess að veita meira fjár-
magni til landsbyggðarinnar, en
tillögur um slíkt koma ekki frá
Sjálfstæðismönnum. Hentara þyk
ir að tefla fram almennt orðpðum
tillögum um rannsóknir á þessu
og hinu, og láta líta út eins og
eitthvað sé verið að gera í málun-
um þegar ekkert er í rauninni
verið að gera, sbr. afgreiðslu til-
lögunnar í fyrra um rannsóknina
á því, hvernig eigi að tryggja
jafnvægi í byggð landsins. Sú til-
laga hefur engu velt um koll enn
sem komið er og enginn mun í
alvöru ætla, að hún verði til
nokkurs gagns. Hætt er við að
sömu örlög bíði nýjustu sýndar-
tillögunnar.
FOKDREIFAR
Ólíkir útvarpsþættir.
— Jónas, Óli og Stefán, stofu
2, Akureyrarsjúkrahúsi þakka
fyrir sig —.
,.ÞAÐ FÓR heldur slysalega
með hljómsveitarstjórann ensk-
astralska, Gusa, eða hvað þeir
kölluðu hann, að hann skyldi fara
að misstíga sig eða meiða, svona
á síðustu stundu, er þúsundir
þjóðárinnar biðu í ofvæni (rétta
orðið!) eftir átökum hans — og
hinna snillinganna! Og aumingja
Jón, að þurfa að tilkynna þessi
úrslit — og eiga svo að bjarga
kvöldinu fyrir hlustendur, að
auki. Við kenndum bara í brjósti
um hann líka, stofuf.élagarnir —
vorum að hugsa um að senda
honum harmónikulag í næsta
óskalagatíma! En Jón stóð sig
— eins og venjulega. „Nú fáum
við eitthvað gott í kvöld fyrst
þetta brást,“ sagði Jónas. „O
svei! Það er nú trúlegast!“ sagði
Stefán. ,,Eg fer bara að sofa.“
„Ætli þeir finni ekki einhverjar
gamlar lummur að gefa okkur,“
sagði Óli. En það liðu ekki marg-
ar mínútur, þar til við allir með
tölu lögðum frá okkur hevrnar-
tækin, ekki tautandi nein þakk-
arorð eða blessunaróskir til Jóns
og stjórnendanna við hinn end-
ann. Þeir áttu reyndar sinfóníu
á plötum, sem hægt var að dunda
við allt kvöldið að kalla! Forn-
býlir blessaðir og fastir á línunni!
Fróðlegt væri að vita, hve margir
íslendingar hafa hlustað sér til
ánægju á þann plötuslátt kvöldið
það, þar sem Jón hefir sennilega
orðið að snúast krigum Gusa,
(sem við vonum, að nú sé búinn
að ná sér) og því ekki mátt vera
að því að hlusta. Það þarf meira
músikvit og hljómlistareðli en
við þrír samanlagt eigum til að
bera, að hafa ánægju af þvílíku.
Við getum viðurkennt, að þessi
tónverk, fúgur, hljómkviður,
sinf óniur, stórhlj ómsveitarverk,
— hvað það nú kallast — (sem
fyrý- almenning gildir alveg einu)
muni yfirleitt listræn á einhvern
hátt og í fullu gildi fyrir þá, sem
kunnugir eru þeim hnútum og
kunna að „leysa“ þá. — En það
er og verður einskis virði og
verra en það, fyrir fjöldann, fá-
vísan á þessu sviði, eins og
„hljómandi málmur og hvellandi
bjalla" — og þvílíkt er eigi gott
þreyttum sálum, viðkvæmum
eyrum og ofreyndum taugum!
Og í einhvern þann flokk koma
flestir íslendingar, sumir alla. Og
við lærum alls ekki að meta þessa
list með því móti, að henni sé
ausið yfir okkur í tíma og ótíma,
svo að sem skjótast sé bölvað
fast og svo brugðið við og skrúf-
að íyrir eða kastað frá sér heyrn-
artæki, ef við höfum þá sinnu
á þeirri nauðsyn. Það getur ver-
ið gaman að koma á slíka hljóm-
leika í Þjóðleikhúsinu, líka sjá
snillingana stjórna og leika, sjá
fólkið og skrautið — heyra með
öðrum, klappa með fjöldanum
og við allar þær aðstæður hrífast
auðveldar. En að fá slíkt sent að
sunnan inn í sjúkrastofu, ver-
búðarpláss eða bóndabæ er það
sjaldan metið á marga fiska.
VIÐ ÞRf MENNIN G ARNIR
vildum gjarnan vera svo valda-
miklir, að við gætum fyrirskip-
að skoðanakönnun mcðal út-
varpshlustenda um músík út-
varpsins. Það vald hefir útvsrpið
sjálft, — ráðamenn þess —, en
þar virðist áhugann eða kjarkinn
til þess að biðja um þann úr-
skurð, bresta. En hvað er í raun
og veru sjálfsagðara cn það, fyr-
ir slíka stofnun, að kynna sér
scm bezt vilja hlustcndanna, og
leitast við að verða við óskum
þcirra, sem flestir síanda saman,
a. m. k. oft? Með skoðanakönnun
þeirri fengi „plötuspilari“ út-
varpsins, hvort hann nú heitir
Jón, Pétur eða Páll, það undra-
tæki við eyra, sem léti heyra
kliðinn frá hlustendum, „þulið
mjúkt við eyra“, sem mal
ánægðrar kisu, gíeðiklið sem
fugla á vordegi, eða sem urr
ljónsins og grimmdarreiðiorg
stórhríðarbylsins, allt eftir því
hvað á dagskrá er: sungin og
leikin íslenk lög og þekkt smá
lög hinna stóru, heimsfrægu, har-
mónikulög, eða óþekkt stórsöng-
halla-hljómsveitarverk og heilla-
kvölda sinfóniur. Og undratækið
myndi hjálpa til að velja og
hafna. Þá myndi og með gleði
verða stöku sinnum tekið á móti
því stærra og erfiðara, — fylgi
góð kynning þeim hljómkviðum,
ekki sízt.
Þegar Jón gat þess, að nú
myndum við fá eitthvað gott í
stað Gusa, hélt hann, í einfeldni
sinni. að útvarpið ætti á „lager",
á plötum og stálþræði upplestur
góðs efnis, (við fengum nú góð-
an upplestur nokkrar mínútur
betta kvöld), leikþætti snjalla og
sniðuga, elskaða söngva o. fl„
jafnvel fullbúna kvöldskrá að
grípa til, ef einhver stór fellur úr
fatinu, svona allt í einu, eins og
umrætt kvöld.' En nóg um. þetta- í
bráð. — Jafnframt viljum við
félagar þakka hjartanlega kvöld-
vökuna sl. fimmtudag. Hún varð
okkur. og mörgum, sem við höf-
um talað við, til mikillar og jafn-
vel varanlegrar ánægiu. Mætt-
um við fá meira af slíku! Frið-
bjófssaga er mörgum kunn og
hugþekk, og með jafngóðri kynn-
ingu og við fengum af henni
þetta kvöld, í erindi, upplestri
og söngvum, mun hún fanga
huga ungra sem aldraðra. — Við
hefðum bara óskað eftir meira
úr sögunni lesið og sungið — allt
til kl. 22, þótt músikkin, sem flutt
var þá um 20 mín. síðast væri
óvenju hugnæm og fögur. —
Hvernig væri að bjóða þætti úr
Gunnlaugs sögu ormstungu og
Laxdals-söngva næst? Að síð-
ustu: Til hamingju með skoðann-
könnunina og útvarpsins stór-
kostlega hlutverk — ykkar starf:
Jón, Pétur ,Páll o. fl.
Að Möðruvöllum.
Hlíð
Sigurjón Jóhannsson í
skrifar blaðinu:
„ÞANN 4. DES. árið 1861 fædd
ist að Möðruvöllum í Hörgárdal
einn af óskmögum íslands, þjóð-
skáldið baráttuglaða, og fyrsti ís-
Framhald á 7. síðu.
líostir og ókostir aukavinnu kveima
Kvennanefnd S.Þ. ræðir málið í vor.
Eiginkonur og mæður hafa oft gott af því að
taka að sér aukastörf utan heimilis. Þær kynnast
nýju fólki á vinnustað, sjálfstraust þeirra eykst.
Talið er að konur sem vinna utan heimilis hugsi
meira um klæðaburð og snyrtingu, en hinar sem
heima eru og loks er á það bent, að ekki fari hjá
því, að konur, sem hitta fjölda fólks utan heimilis
víkki mjög sjóndeildarhring sinn.
Þetta er að minnsta kosti skoðun þeirra, er sam-
ið hafa skýrslu um málið í nafni aðalforseta Sam-
einuðu þjóðanna, en þessi skýrsla hefir nýlega ver-
ið birt. Skýrslan er byggð á upplýsingum, sem
leitað var hjá 12 þjóðum meðal ýmsra félaga, eink-
um kvenfélaga. Upptökin að skýrslusöfnuninni átti
sú nefnd innan Sameinuðu þjóðanna er fjallár um
stöðu konunnar í mannfélaginu (Commission on
the Status of Women).
Iloliráð og heiinilistæki.
í skýrslunni eru m. a. birt hollráð til kvenna, sem
vinna utan heimila sinna: — Reynið að verja sem
minnstum tíma til sjálfra heimilisstarfanna. Eða
með öðrum orðum, ef þér vinnið úti, þá gerið
heimilisstörfin að aukastörfum. —
Það, sem skortir fyrir húsmæðm’ er vinna, eða
vilja vinna utan heimila sinna, er, að dómi höfunda
skýrslunnar, betri og fjölbreyttari heimilistæki,
sem spara tíma og fyrirhöfn. Einnig væri nauðsyn-
legt víða, að bæta verzlunarhætti til að spara tíma
og erfiði við innkaup, segir í skýrslunni.
Ekki telur skýi-slan ,að aukavinna húsmæðra
henti öllum jafnt. Er t. d. bent á, að margar konur
er vinna utan heimila sinna vanræki þau, þeim
hætti við að eyða of löngum tíma til ferðlaga milli
vinnustaðar og heimilis. í sumum löndum sé það
enn tíðkað að leggja skatta á samanlagðar. tekjur
hjóna og fleiri ókostir eru nefndir.
Kvennanefnd S. Þ. kemur saman til fundahalda
dagana 22. marz til 9. apríl næstkomandi. Þar verð-
ur þessi skýrsla tekin til umræðu.
Sameinoðn þjóðirnar aðstoða veg-
laus börn í Jógóslavíu
Stjórn Tækniaðstoðar Sameinuðu þjóðanan
(TAA) hefur ráðið finnska konu, ungfrú Aino Elina
Rautanen til að fara til Júgóslavíu og aðstoða veg-
laus börn þar í landi.
Hundruð þúsunda lieimiilslausra barna.
Þegar síðustu heimsstyrjöld lauk voru hundruð
þúsunda barna heimilislaus í Júgóslavíu. Þótt mikið
hafi verið gert frá því að styrjöldinni lauk til að
koma heimilislausum börnum í fóstur hjá einstakl-
ingum, eða á barnaheimilum, er fjöldi barna og
unglinga enn algjörlega veglaus. Stjórn Júgóslavíu
hefur því beðið um aðstoð Sameinuðu þjóðanna til
að ráða fram úr þessu vandamáli.
Ungfrú Rautanen hefur mikla æfingu í meðferð
barna, sem skortir aðhlynningu. Þá æfingu fékk
hún fyrst og fremst í heimalandi sínu, þar sem
sama vandamál kom upp eftir fipnsk-rússnesku
styrjöldina. í þrjú ár hefur ungfrú Rautanen verið
framkvæmdastjóri mannúðarfélagsins „Bjargið
barninu". Þá hefur ungfrúin stjórnað verklegri
kennslu heimilislausra unglinga í Finnlandi.
Styrjaldarárin vann ungfrú Rautanen á vegum
hinnar svonefndu „Gautaborgarnefndar" finnskra
barna. Fyrst í stað var þetta félag, sem stofnað var
til bráðabirgða, til aðstoðar finnskum flóttamanna-
börnum. Félagið vann á vegum félagsmálaráðu-
neytisins finnska. Tókst Gautaborgarnefndinni að
koma 300.000 börnum fyrir í fóstur Síðar aðstoðaði
þessi sami félagsskapur heimilislaus börn í Frakk-
(Framhald á 7. síðu).