Dagur - 11.12.1954, Blaðsíða 4

4
D AGUR
Laugardaginn 11. desember 1954
Helgi Valtýsson: Þegar
kongsbænadagurinn
týndist og aSrar sögur.
Bókaútgáfan Noríiri. —
Prentverk Odds Björns-
sonar h.f. Akureyri 1954.
Helgi Valtýsson er fjölhæfur
rithöfundur. Hann er skáld ljóða,
leikrita og sagna, mikilvirkur
fræðimaður, sem skrásett hefur
Söguþætti landpóstanna, sem er
engu minna rit en Vídalínspost-
illa, þýðandi fjölmargra skáld-
sagna, og hefur auk þess skrifað
ritgerðir um hin fjölbreyttustu
efni.
Það, sem einkennir Helga, er
fljúgandi mælska, hraði í stílnum,
fjölskrúðugt orðaval, litríkai og
lífi gæddar myndir.
Hann hefði án efa notið sín vel
við blaðamennsku í gömlum stíl,
þegar andríki og hugmyndaflug
var einhvers metið og ekki var
séð eftir hverjum þumlung papp-
írs, sem fór til annars en æsi-
fregna stjórnmálaþvargs. En
einkum hygg eg þó, að skáld-
sagnagerð hefði legið vel fyrir
honum. Eina langa skáldsagan,
sem út hefur komið eftir hann:
Á Dælamýrum (1947) bar vitni
um svo mikla hæfileika í þessa
átt, og reyndar allt það, sem hann
hefur ritað, að þessi spurning
kemur í hugann: Hve hefur þessi
maður nokkuin tíma gert annað
en skrifa skáldsögur? Hann
sýnist eiga nóg af yrkisefnum og
hvergi verður honum fótaskcrtur
í orðsins list. Hugurinn er ennþá
veðurnæmur, þó að nokkuð sé
iiðið á daginn, og andinn leikur á
marga strengi. Hann hefui', eins
og hann kemst sjálfur að orði,
aldrei haft tíma til að verða gam-
all.
Þessi bók, þegar kongsbæna-
dagurinn týndist, er skrifuð af
sama lífi og fjöri sem aðrar bæk-
ur hans. Þetta eru ekki skáldsög-
ur. heldur endurminningar, riss
og hugleiðingar, segir höfundur-
inn. En hvað sem því líður eru þá
þessar endurminningar færðar í
því skáldlegan og skemmtilegan
búning, að þar verður mjótt á
munum. enda getur lífið sjálft
verið skáldlegra en nokkur tilbú—
in saga. Höfundurinn hefur víða
farið og mörgu kynnzt og kann
því frá ýmsu að segja, enda
skortir ekki athyglisgáfuna.
Ævintýrið, sem bókin befst
með: Þegar kongsbænadagurinn
týndist, er bráðskemmtilegt, og
eins mundu sögurnar: Frænka
mín, Þráinn og Dúfurnar mínar
og fleiri sóma sér vel í hvaða
smásagnasafni sem væri, enda
þótt þær kunni að styðjast við
einhver raunveruleg atvik. Marg-
víslegur geðblær einkennir ]iess-
ar sögur allt frá gáska til hinnar
dvpstu alvöru. Það er ávallt gott
að vera í för með þessum höfundi.
Bókina hans Helga Valtýssonar
munu allir lesa sér til ánægju.
Benjamín Kristjánsson.
Einn á ferð og oftast ríð-
andi eftir Sigurð Jónsson
frá Brún. Bókaútgáfan
Norðri 1954.
Utvarpsfyrirlesarar keppast nú
við að segja landslýðnum, í hvaða
landi þeir hafi alið manninn í
sumar er leið. Sumir hafa verið
suður á hitabeltisslóðum, rðrir
vestur í Yukon. Fjósakona hefur
skrifað ferðabók frá Frakklandi,
hagfræðingur flakkað um Suður-
Ameríkulönd. En Sigurður frá
Brún hefur bara ferðast um ís-
land. Hann hefur ekki gengið í
þjónustu smáhestaeigendasam-
bandsins, sem Gunnar á Hvann-
eyri stýrir ýmist hér eða suður á
Þýzkalandi og segir ekkert frá
reiðtúrum þar. En reiðgötur
þessa lands þekkir hann flestum
betur, og ekki hef eg séð betur
lýst annars staðar útsýni af
hestbaki en í þessari fyrstu bók
Sigurðar frá Brún. Það er unun
áð sjá öll þau fallegu orð, sem
hann kann um það sem við hinir
köllum landslag og veðráttu.
Hann fer um giljadrúldur og
mýrahvörf í bleksvörtu hláku-
myrkri, en verður þó starsýnna á
Sólarfjall og Vatnajökul, sem er
„bjartur eins og önnur útgáfa af
sólinni sjálfri“. Hann hefur ör-
nefni á hraðbergi, hvar sem hann
fer, og ekki mun það tilviljun
ein, að oftast eru þau hljómmikil
og falleg.
Það svíkur því engan, sem ann
íslenzkri náttúru og tungu, að
bregða sér á bak góðhesti og fara
með Sigui'ði frá Brún um landið,
hvort heldur menn kjósa að ríða
Sprengisand í milli fjórðunga eða
láta skokka um byggðir hér
nyrðra eða vestan lands. Alls
staðar er Sigurður heima, þekkir
landið og lýsir því, rifjar gjaman
upp sögu, sem gerzt hefur. í
Reykjadal minnist hann prest-
skapar Jóns Arasonar á Helga-
stöðum, í Víðimýrarseli Stephans
G., sem „fjaldi sjálfan sig og sorg
sína í milli þúfna“. þegar synir
efnamanna riðu suður í skóla.
Landið, sagan og hestarnir eru
aðalefni þessarar bókar, fólkið
fer með minniháttar hlutverk,
enda Sigurður ærið oft „einn á
ferð“. Þó segir hann víða skemmti
lega frá komu sinni til bæja, og
bregður fyrir glettni í auga.
Hann sér sjálfan sig sitjandi á ís-
jaka burðast við að komast í
buxur og sokka, „hríðskjálfandi
upp úr ánni“, eða sitjandi á fót-
um sínum uppi í rúmi í baðstofu
daglangt, ófús að stíga til gólfs
vegna lekavatns. Er þetta og
fleira í þessum dúr krydd í frá-
sögn, sem ekki berst mikið á, en
er því drýgri til fróðleiks og
skemmtunar sem lengur er lesið.
Ekki er hvers manns færi að
segja góða ferðasögu, jafnvel þótt
efniviður sé fjölbreytileg ferða-
lög um framandi lönd. En hér
hefur Sigui'ður frá Brún leyst vel
af hendi erfiðara hlutverk. Hann
fer um sveitir, sem flestum ís-
lendingum eru meira og minna
kunnar, en gerir landið þó ný-
stárlegt eins og málari, er sér
fleiri liti í hverju útsýni en aðrir.
Stíll hans er myndauðugur, og
gott mál leikur honum á tungu.
Bókina prýða skemmtilegar
pennateikningar eftir Halldór
Pétursson. Norðri hefur gert
bókina vel úr garði. — H. Sn.
Dauðsmannskleif og aðr-
ir þættir frá liðnum öld-
um eftir Jón Björnsson.
Bókaútg. Norðri 1954.
Jón Björnsson velur sér gjarn-
an yrkisefni úr íslenzkri alþýðu-
sögu og ei' það sízt að lasta Þótt
þættir þessir séu gerðir úr sprek-
um á rekafjöru aldanna, óljósum
munnmælum og annálabrotum,
eru þeir fyrst og fremst skáld-
skapur í nokkuð sérstæðum stD.
Talsvert mikill efniviður er dreg-
inn til bús, en úrvinnsla er með
lauslegu móti.
Hér er fjallað um líf og örlög
horfinna kynslóða, brugðið upp
mynd af stórgerðu fólki í harla
stórfelldri náttúru-umgjörð, jafn
vel svo að með ólikindum er sums
staðar. Þættir þessir eru uppþaf-
lega skrifaðir erlendis og ætlaðir
til birtingar þar. Er ekki laust við
að lesandi fái þá flugu í kollinn,
að höfundur hafi freistast til þess
að gera dekur við hugmyndir
dansks og þýzks almennings um
náttúru íslands og lífið hér á
fyrri tíð, og þangað sé því að
rekja þá tilfinningu, að sögu-
sviðið sé ýkt. En svo kemur mér
fyrir sjónir Dauðsmannskleif, þar
sem er alfaraleið, þótt hengiflug
slúti yfir, en gínandi gljúfur er
hið neðra; af þessum toga mun og
ýmsum finnast forneskjan í
þættinum um hefnd landnáms-
mannsins,\ svo að eitthvað fleira
sé til nefnt. Orlög fólksins innan
þessa ramma eru þá heldur ekki
ævinlega sannfærandi í augum
venjulegs íslendings nií í dag.
Lífið sjálft tekur að vísu öllum
skáldskap fram á stundum um
ótrúlega hluti, en ærið reyna þó
sumir atburðir þessara þátta á
þolrif lesanda og trúgirni, svo
sem björgunin í Dauðsmannskleif
og næsta skyndilegt hughvarf
Þóris í Vatnsnesi.
Allt um það er hér ýmis fróð-
leikur um líf fólks á fyrri tíð, og
frásögnin er sums staðar spenn-
andi sem kallað er. En stíll höf-
undar er þó helzt til þunglama-
legur og safarýr til þess að lyfta
frásögninni u.pp úr ramma
brengstu atburðarásar eða til
þess að gefa ímyndunarafli les-
anda byr undir vængi. Útgáfan
frá Norðra hendi er vönduð. —
H. Sn.
„Fórur“ - gömul og ný
skrif eftir Steingrím
í gær kom á bókamarkaðinn
bók eftir Steingrím Sigurðsson,
og heitir „Fórur“, og geymir
gömul og ný skrif að því er segir
á titilblaði. Er ekki ofmælt, að
sumt í bókinni sé nýtt af nálinni.
Lesandi rekur þegar augun í að
þarna er ávarp það. er höfundur
flutti Davíð skáldi Stefánssyni í
fullveldishófi stúdenta hér á Ak-
ureyri 30. nóvember sl. Annars
eru í bókinni 23 greinar um fjöl-
breytileg efni. Hefst bókin á nýrri
grein um Akureyri og lýkur með
„essay“ um Messalínu, er Davíð
kvað um á þriðja tug aldarinnar.
Steingrímur Sigurðsson er þegar
landskunnur af skrifum sínum,
greinum í blöðum, tímaritinu Líf
og list og bæklingi sínum um
Keflavíkurflugvöll. í vændum er
„satíra“ um Reykjavík og skáld-
saga, að því boðað er á kápusíðu
þessarar bókar. Fórur ef 109 bls.,
bókin er prentuð í Prentsmiðju
Björns Jónssonar.
í óttans dyrum
Saga eítir DIANA BOURBON
7. dagur
Framhald.
því að búizt hafði verið við mér,
mátti ætla, að þau vissu, hvað eg
het.
Enginn spurði eftir Janie, en til
þess að rjúfa vandræðalega þögn,
hóf eg að segja söguna, sem eg
hafði þaulhugsað, til að skýra
hvers vegna eg kom ekki ásamt
Janie. Þetta hljómaði allt senni-
lega, en Babs hlustaði augsýni-
lega aðeins með öðru eyranu og
áhugalaust. Eg hefði getað sparað
mér erfiðið að búa söguna til. —
Hún sagði, að eg hefði ekki át-t að
leggja á mig að fara til Janie,
enda mundi hún sjálfsagt vera á
leiðinni hingað nú.
Hún tók líka skýrt fram, að
óþarfi væri að hafa áhyggjur af
því, þótt Janie hefði ekki svarað
í síma. Hún væri til alls líkleg í
þeim efnum og gæti eins hafa
látið símann liggja af ásettu ráði.
Fransmaðurinn stakk upp á
því, að reynt væri að hringja til
Janie aftur, og eg gat alls ekki
ákveðið með sjálfri mér, hvort
hann sagði þetta aðeins til þess
að halda samtalinu gangandi, eða
hvort í röddinni leyndist vottur
af háði. En hvort sem það merkti
nú eitt eða annað, þá gerðist það
næst, að Anna greip simann og
hringdi til Janie, en lét augun
stöðugt hvíla á mér á meðan.
Babs hélt áfram að tala, en eg
heyrði varla hvað hún sagði. Eg
var að hlusta eftir, hvort nokkurt
svar kæmi í símann. En ekkert
gerðist, Anna yppti öxlum og lét
símann frá sér.
Babs talaði of mikið. og af of
miklum ákafa til þess að það væri
með öllu eðlilegt Hún virtist
vera að leika fyrir René, en lék
vissulega of sterkt, þótt hann
kæmi til móts við hana með því
að hlæja á réttum stöðum. Mér
var undrunarefni, hvernig hún
gat haldið þessum leik gangandi
undir fjandsamlegu augnaráði
stjúpdóttur sinnar. En auðvitað
var hér um að ræða gamalt hús-
ráð fegurðardísa, sem aldurinn
sækir á. Þær reyna oft að yngja
sig upp í návist ungra manna.
En þó gat 'það ekki verið öll
skýringin. Þetta var of mikill
leikur og erfiði til þess að vera
settur á svið í þeim tilgangi ein-
vörðungu.
Eg færði stólinn minn til svo
að eg sæi betur til Fransmanns-
ins, en hann sat í skugga. Eg sá
samt, að hann var mjög fríður.
Auðvelt var að sjá, hvað það var,
sem hafði komið Babs úr jafn-
vægi, og fellt Lindu að fótum
hans.
En hvern mann hafði hann að
geyma, var ekki unnt að lesa úr
andliti hans þar sem hann sat í
skugganum.
Allt í einu hringdi síminn.
Babs þagnaði í miðri setningu,
varð náhvít á samri stund og
ætlaði að hrifsa til sín símatækið.
En Anna varð á undan henni,
greip það og setti í kjöltu sína
og lét það hringja þar tvisvar
eða þrisvar áður en hún svaraði,
rétt eins'og hún vildi gera tauga-
spennuna í stofunni sem mesta
og augljósasta. Hún greip heyrn-
artækið og færði það seirJega
upp að eyranu, og sagði halló, í
værukærum ungmeyjartón. Frh.
Styðjum eigin iðnað!
Iðnaðarmaður hér i bænum
hefur skrifað blaðinu bréf um
viðhorf manna til þess iðnaðar-
varnings, sem hér er framleidd-
ur, og segir þar m. a. á þessa leið:
„AKUREYRI er enn næst
stærsti bær íslands, þótt að því
líði, að Hafnarfjörður fari fram
úr honum, nema hér upphefjist
nýtt atvinnu- og framkvæmda-
tímabil. En að því munu Akur-
eyri vilja vinna. Þeim þykir
vænt um bæinn sinn og eru gott
fólk. En af því að það er stað-
reynd, kemur mér það undarlega
fyrir sjónir ,að bæjarmenn virð-
ast líta hornauga sumar iðnaðar-
vörur, sem hér eru framleiddar,
en hossa aftur á móti sams konar
varningi, sem framleiddur er í
Reykjavík. Vil eg í þessu sam-
bandi nefna vörur eins og sultu
og sælgæti, gosdrykki, kex, kaffi,
Akureyringur gefur út
smásagnasafn
Komið er út smásagnasafn eft-
ir Rósberg G. Snædal.
Höfundur hefur áður gefið út
2 ljóðabækur, auk þess skrifað
allmikið í blöð og tímarit, var m.
a. um skeið ritstjóri Verkamanns-
ins hér í bæ. í þessu smásagna-
safni eru 10 sögur. Útgefandi er
bókaútgáfan Blossinn.
jafnvel prjónavörur, skó og
dúka. Auðvelt er að sannfæra sig
um, að varan, sem hér er fram-
leidd, stendur í engu að baki
þeirri sunnlenzku, er auk þess
ódýrari, svo að nemur því, er um
munar. Eg er ekki á móti sam-
keppni. Hún lengi lifi. En menn
verða þá líka að láta fyrirtæki
njóta þess, ef þau standa sig vel
í samkeppninni. Það gera iðnað-
arfyrirtækin hér og Akureyring-
ar ættu að keppast við að láta
þau njóta þess. Þannig efla þeir
líka bæinn sinn. Þökk fyrir
áheyrnina. Iðnaðarmaður.“
„Bros Akureyrar“ —?
„ÖLL BLÖÐ vor hafa undan-
farið vei'ið barmafull af frásögn-
um um hinn merka atburð og
mikilvæga, er flugvöllur Akur-
eyrar var vígður síðastl. sunnud.
Er það réttilega talin „hát,íðleg“
og „virðuleg“ athöfn, enda mjög
„fagnað“ nyrðra. — En vonandi
hefur þó gestunuin sézt yfir hina
furðulegu gleymsku Akureyrar-
bæjar í allri „fagnaðai'“-vímunni:
Bærinn gleymdi að brosa! Og
getur þó Akureyri stundum verið
broshýrasti bær landsins. — Einn
fáni var dreginn að hún þennan
minnsstæða dag. Fáni Flugfélags-
ins. Hefur þó oft verið „flaggað"
að minna tilefni en þessu:. Opnun
flugvallar bæjarins, og heimsókn
þriggja ráðherra í því tilefni með
árnaðar- og hamingjuóskir sín-
ar! — Hvar hafði háttvirt bæjar-
stjórn hugann þennan dag? — v.“