Dagur - 06.04.1957, Side 4

i
D A G U R
Laugardaginn 6. apríl 1957
DAGUR
Ritstjóri: ERLINGUR DAVÍÐSSON
Afgreiðsla, auglýsingar, innheimtar
Þorkell Björnsson.
Skrifstofa í Hafnarstræti 90. — Simi 1166.
Árgangurinn kostar kr. 75.00.
í • - .
Blaðið kenlur út á miðvikudögum.
Galddagi er 1. júlí.
Prentverk Odds Bjurnssonar h.f.
Erlend lán eða sparnaður
HINN ÁRLEGI fundur Landsbankanefndar var
28. marz. Hér fara á eftir kaflar úr skýrslu nefnd-
arinnar, er Pétur Benediktsson fhttti við það
tækifæri. Leturbreytingar blaðsins.
„Útlán bankanna jukust mjög á árinu 1955 og
gjaldeyrisstaðan versnaði mjög. Til þess að draga
úr peningaþenslunni og skapa þar með grund-
völl bættrar gjaldeyrisaðstöðu gerði framkvæmda
stjórn bankans það eitt af höfuðstefnumálum sín-
um árið 1956 að hamla gegn frekari útlánaaukn-
ingu seðlabankans.
„Það verður að játa, að ekki tókst á árinu
1956 að ná því niarki að bæta stöðu viðskipta-
bankanna gagnvara seðlabankanum, þótt þess
hefði verið full þörf.
Nettóskuldir þeirra hækkuðu enn um 2 millj. kr.
En þegar þessi aukning er borin saman við það,
að skuld þeirra við seðlabankann hafði aúkizt um
75 millj. kr. á árinu 1955, verður því ekki neitað
með sanngirni, að nokkur árangur hafi náðst. í
' þessum tölum er ekki tekið tillit til endurkaupa
á afurðavíxlum, en þau endurkaup höfðu aukizt
um 102 millj. kr. á árinu 1955 og jukust um 39
millj. kr. á árinu 1956.
Aðstaða ríkissjóðs og ríkisstofnana gagnvart
seðlabankanum batnaði um 2 millj. kr. á árinu.
Þess ger þó að gæta í því sambandi, að undir árs-
lok tók bankinn skuldabréf vegna stóreignaskatts,
15 millj. kr., til greiðslu á skuldum ríkissjóðs. —
Einnig var, eins og síðar verður minnzt á, doll-
aralán tekið undir árslok, og voru um 35 millj. kr.
af því notaðar til lækkunar á skuldum, sem ríkis-
sjóður hafði stofnað til við seðlabankann vegna
Ræktunarsjóðs og Fiskveiðisjóðs.
í gjaldeyrismálunum kann við fyrstu sýn svo að
virðast, sem góður árangri hafi verið náð. Ef ekki
eru taldar ábyrgðir vegna væntanlegs innflutn-
ings og aðrar greiðsluskuldbindingar, batnaði
gjaldeyrisstaðan um 16 millj. kr. á árinu, en þá er
talið til gjaldeyristekna 65 millj. kr. dollaralán,
sem tekið var síðustu daga ársins. Að því frátöldu
versnaði gjaldeyrisstaðan um 49 millj. kr. á árinu
á móti 118 millj. kr. halla árið 1955. Með meðtöld-
um ábyrgðum og greiðsluskuldbindingum versn-
aði gjaldeyrisstaðan hins vegar um 19 millj. kr.,
þrátt fyrir lántökuna, og námu nettóskuldir og
skuldbindingar bankanna erlendis 138 millj. kr. í
árslok.
f þessu sambandi ber þess ennfremur að
gæta, að birgðir útflutningsvöru lækkuðu um
45 millj kr. á síðasta ári. Því fer þess vegna
fjarri, að tekizt hafi að halda í horfinu í gjald
eyrismálunum, enda þótt hin hagstæðari þró-
un í útlánum seðlabankans hafi haft töluverð
áhrif í rétta átt.
Á árinu dró mjög úr innlánaaukningunni miðað
við undanfarin ár. Samtals hækkuðu spariinnlán
og veltiinnlán aðeins um 58 millj. kr. á árinu á
móti 179 millj. kr. árið 1955. En veltiinnlán lækk-
uðu um 16 millj., en á árinu 1955 hækkuðu þau
íim 105 millj, kr.
Af þessari óhagstæðu þróun innlána, samfara
strangari skilmálum um lán úr seðlabankanum,
leiddi það, að útlánaaukning bankanna varð
miklu minni en árið áður, eða .177 millj. kr. á móti
281 millj. kr. árið 1955. Urðu viðskiptabankarnir
að skammta lánsfé mjög naum-
legalega, en vegna reglubund-
inna forgangslánveitinga til land-
búnaðar og sjávarútvegs og
samninga við ríkisstjórnina um
lán til íbúðabygginga og raforku-
framkvæmda, hlaut sú skömmt-
un að koma hart niður á öðrum
atvinnurekstri.
Til dæmis má geta þess, að á
sðastá ári jukust lán sparisjóðs-
deildar Landsbankans um 65
millj. kr. Lánveitingar til land-
búnaðar hækkuðu um 46 millj.
kr., lán til sjávarútvegs um 23
millj. kr., raforkulán um 16 millj.
kr. og kaup íbúðalánabréfa um
18 millj. kr., eða samtal 103 millj.
kr. Lánveitingar á flestum öðr-
um sviðum lækkuðu því veru-
lega, eða alls um 38 millj. kr.
Mest var lækkun á skuldum
verzlunarinnar vegna ábyrgða-
skulbindinga, er bankarnir höfðu
greitt f yrir innflytjendur, 21
millj. kr. Lán til iðnaðar lækk-
uðu um 5 millj. kr. og lán til
samgangna um 8 millj. kr.“.
í niðurlagi skýrslunnar er
rætt um tvísýnar horfur í gjald
eyris- og fjárfestingarmáluni
og bent á tvær leiðir til þess að
leysa þau vandamál: Stórfelld-
an sparnað og samdrátt fjár-
feslingar eða lántöku erlendis.
Handritin á norrænum veffvangi
Málið verður liéðan í frá ekki tekið af dagskrá
fyrr en lausn er fengin
Röddum um að skila íslandi
handritunum heim fer stöðugt
fjölgandi. Tillaga Péturs Otte-
sens og Sveinbjarnar Högnasonar
hefur verið rædd i mörgum blöð-
um á Norðurlöndum. „Bergens
Tidende" notar hana blátt áfram
sem mottó fyrir tvær neðanmáls-
greinar, en í þeim er saga hand-
ritanna í Danmörku rakin með
bók Bjarna M. Gíslasonar sem
bakhjarlYfirleitt er sjaldanmeira
á handritin minnst án þess að hún
sé nefnd. Það er engu líkara en
rökfesta hennar og norrænn sam-
úðarandi hafi tengt saman öll þau
öfl á Norðurlöndum, sem styðja
kröfu okkar.
Finnar minntu á óleyst mál.
Þegar Norðurlandaráðið sat að
störfum í Helsingfors birtistærsta
blað Finnlands, „Helsingin Sano-
mat‘, langa grein um hana og
mynd af framhlið kápunnar, en
þar er sýnishorn af rithönd
Snorra Sturlusonar. Vildu Finnar
á þennan hátt minna Norður-
landaráðið á óleyst, norrænt mál?
Yfirskriftin, sem var mjög
athyglisverð.
var tekin úr bók Bjarna:
„Summum jus, summa injuria"
og þýðir: „Hæsti rétturinn er
mesta óréttlætið“. Sjálfur ritaði
Bjarni langa neðanmálsgrein um
málið í „Aftenposten" í Osló 9.
febrúar, og aðra í „Hufvudstads-
bladet“ í Helsingfors 14. marz. —
Það er einkenni þessara greina,
að Bjarni slakar ekki um hárs-
breidd á kröfum Islendinga, en
gleymir á hinn bóginn aldrei að
bera virðingu fyrir danskri
paenningu.
Bjarni M. Gíslason liefur plægt
akurinn.
Hann álítur meira að segja, að
jilraunir til að leysa málið hafi
sýnt sig raunhæfastar meðal
Dana, og bendir á það, að Norð-
urlandaráðið eigi minna af gagn-
þvæmum skilningi á norrænum
Tnálum en lýðskólahreyfingin
danska. Bjarni hefur um margra
ára skeið unnið að því að upp-
lýsa Dani um afstöðu íslenzku
þjóðarinnar til handritanna, en
Ihefur nú flutt sv iðið til hinna
Norðurlandanna líka. Og svo
virðist sem hann eigi þar, engu
síður en í Danmörku, marga
fylgismenn. Án efa er það heil-
brigðri, norrænni samkennd hans
að þakka. Ef ritgerðir hans væru
fullar af óþjóðlegum umsvifum,
myndi enginn aðhyllast þær eða
veita þeim eftirtekt. En nú er svo
komið, að handritamálið er orðið
nokkurs konar undiralda í norr-
ænum samhug, og enginn hefur
unnið meira að því en Bjarni. —
Það er vafasamt að héðan í
frá verði hægt að taka það af
daggskrá og sökkva því í hít
fræðimannsleg þjóðarrembings.
Þ. S.
r
Ur erlendum blöðum
Sjö bandarískir vísindamenn
hafa nýlega birt skýrslu um
rannsóknir sínar á sígarettureyk-
ingum og lungnakrabba.
Rannsóknirnar sýna, að fyrir
þá, sem ekki reykja er hættan
lítil. Aðeins einn af 275 fær sjúk-
dóminn.
En af þeim, sem reykja meira
en 20 sígarettur á dag, deyr hver
tíundi úr lungnakrabba, segir í
skýrslunni.
Allmikið hefur verið skrifað
undanfarið í dönsk blöð um hin
svokölluðu sorprit, en þau eru
ekki eingöngu íslenzkt fyrirbæri.
Á vegum danska menntamála-
ráðuneytisins starfar nefnd
manna og rannsakar hvað gera
skuli í málinu eða hvort nokkuð
skuli gera. Af lestri blaðanna sést
glöggt, að skoðanir eru mjög
skiptar í málinu, en fleiri virðast
þó hallast að því, að fara varlega
í sakirnar um að ritskoða og
banna ,slíkt geti falið í sér hættu
fyrir almennt prentfrelsi í fram-
tíðinni.
í leiðara í Politiken segir með-
al annars:
„Það er áreiðanlega hættulegra
að gefa siðapostulunum frjálsar
hendur heldur en láta nokkur
vafasöm rit afskiptalauss.11
BRÉF TIL KENNARA
(Framhald.)
IV. REIKNINGUR.
a) Tvær aðferðir. — I barnaskólum mun yfirleitt
vera beitt tveimur aðferðum aðallega við reiknings-
kennslu 9—13 ára barna.
Onnur aðferðin er sú að börnin eru látin reikna
sem mest í sætum sínum upp úr reikningsbókinni,
en kennarinn gengur á milli barnanna og leiðbeinir
hverju einstöku barni,-eftir því sem við verðúr
komið. Flestir kennarar, sem þessari aðferð beita,
munu þó útskýra nýjar aðferðir og erfið orðadæmi
upp við skólatöfluna fyrir öll börnin í kennslu-
stundinni í einu.
Hin aðferðin er sú, að kennarinn reynir að láta
börn á sama aldri fylgjast sem mest að, og reikna á
sama stað í reikningsbókinni. Hann kallar síðan
börnin upp að skólatöflunni, eitt eða fleiri í einu og
iætur þau reikna þar dæmin í allra augsýn, en hin
börnin reikna sömu dæmin í sætum sínum upp úr
reikningsbókinni, en jafnan leitar kennarinn til
þeirra um skýringar, ef þau þau börn stranda, sem
eru að reikna á töfluna. Dæmin útskýrir kennarinn
þá fyrir öllum börnunum í einu. Góður kennari
getur vafalaust fengið góða útkomu, hvorri aðferð-
inni, sem hann beitir. Eg vil þó eindregið mæla með
síðari aðferðinni.
b) Nefndar tölur. — Yfirleitt gengur 10 ára börn-
um og yngri illa að skilja og.læra aðferðir við
dæmi í nefndum tölum, sérstaklega deilingu og
margföldun. Það er því rétt að þreyta börn ekki
á þeim aldri á reikningi nefndra talna. Þau skilja
allt mikið betur um 12 ára aldurinn.
Þegar börn hafa fengið sæmilega æfingu í eins
konar tölum, er mikið réttara að láta þau byrja
á léttum tugabrotum en nefndum tölum. — Nefnd-
ar tölur ætti líka aðeins að nota við dæmi, er
snerta tímatal tylftir og slíkar tölur, en alls ekki
við dæmi úr metrakerfinu. Við slík dæmi tel eg
sjálfsagt að nota tugabrot. Það er mjög áríðandi
að æfa börnin vel í aðalheitum metrakerfisins.
Miitlum örðugleikum veldur börnum hin mismun-
andi stærð frumeininganna. Metri og lítri eru lík-
ar stærðir í huga barnsins, en grammið veldur
örðugleikum. Þar svarar kílógrammið betur til um
stærð.
c. Heimadæmi o. fl. — Rétt tel eg, að börn reikni
hemiadæmi, að minnsta kosti einu sinni í viku, auk
þess sem þau búa sig undir reikningstíma í skól-
anum. Undir heimadæmin ættu börnin að hafa sér-
staka bók, sem þau skila kennaranum með reikn-
uðum dæmum, eins og þau skila stílabókum með
íullgerðum stílum. Kennarinn gangi ríkt eftir því,
að dæmin séu rétt „útfærð11 og frágangur allur
góður. Ekki er rétt að setja börnunum fyrir mörg
„hoimadæmi“ eða dæmi, sem erfitt er að skilja.
Erfiðu orðadæmin í reikningsbókinni, ætti að
reikna í tímunum með skýringum á skólatöflu.
Þegar börn reikna dæmi á skólatöflu, ætti að
ganga ríkt eftir því, að þau skrifuðu greinilega
tölustafi og settu glögg reikningsmerki.
Rétt tel eg að setja 10—13 ára börnum fyrir
4—6 heimadæmi í. einu, en krefjast þess að frá-
gangur allur sé hreinlegur tölur skýrar og dæmið
rétr upp sett. Styttingar sýndar.
Um reikningskennslu 7—9 ára barna ætla eg að
vera fáorður. Mikið veltur á að æfa börn á þess-
um aldri vel í léttum hugareikningi og krefjast
leikni í margföldunartöflunni. í hugareiknings-
dæmunum er hægt að koma að fræðslu um léttar
nefndar tölur, — dagar —vikur — mánuðir —.
Hugareikning ætti líka að æfa með eldri börnum.
Tel eg rétt að verja 5—10 mínútum framan af
hverjum tíma til æfinga í hugareikningi. Gott er
að undirbúa sig með hugareikningsdæmi á mið-
um eða pappaspjöldum, 10—15 dæmi á hverju
spjaldi, og nota spjöldin eða miðana á víxl í tím-
unum. Gæta skal þess vel að þafa sum dæmin
lauflétt, svo að þau börn, sem seinþroska eru í
reikningi, geti leyst úr þeim í huganum. Annars
missa þau áhugann. ,
. (Framhald.)