Dagur - 22.01.1958, Blaðsíða 5

Miðvikudaginn 22. janúar 1958
D A G U R
5
GUÐMUNDUR B. ARNASON:
Eitrun fvrir refi o. f 1.
(Framhald.)
Eftir að eitrun hófst í Keldu-
hverfi brá svo við að næstu 30
árin, sem eg dvaldi í Hverfinu,
komu ekki fram nema aðeins 2
svo skæðir bitvargar að þeir
gengu milli bæjanna og dræpu
þar lömb og gemlinga, bæði á
nóttu og degi. Og á þeim 26 ár-
Guðm. B. Árnason.
um, sem eg var grenjaskytta í
helmingi afréttarlands Hverfis-
ins, var aðeins skætt bitdýr við
eitt greni sem eg lá á. Á einu eða
tveimur grenjum, er aðrir lágu
við, voru einnig bitvargar á þess-
um árum. Lítils háttar áburður,
skinntætlum eða kindabein, sáust
þó við stöku gren. Og auðvitað
íundust stundum leifar af lömb-
um eða gemlingum, er orðið
höfðu bíti að bráð. Og sömuleiðis
komu á hverju hausti til réttar —
meðan fært var frá — hræðilega
útleikin hagalömb, sem sloppið
höfðu úr kjafti og klóm illvirkj-
anna, er annað hvort hafa verið
viðvaningar eða liðleskjur. En
allt var þetta í smærri stíl eftir
að eitrun með „strychine“ hófst í
Kelduhverfi. Og allan þennan
tíma, sem eg fékkst við refaveið-
ar í Hverfinu, virtist refum lítið
fjölga, ef dæma má eftir fundn-
um grenjum. Enda mun hafa
verið eitrað fyrir þá á hverjum
vetri.
Þá vil eg minnast á kynni mín
af bitvörgum þessi 30 fyrstu ár
eftir að eitrun hófst í Keldu-
hverfi. Á þeim árum komu þar
fram — eins og áður er sagt — 4
eða 5 skæðir bitvargar, og komst
eg í kast við 3 af þeim. Fyrsti
skæði bíturinn kom til sögunnar
um 1910. Það var hvítur refur,
sem gekk út á milli bæjanna
beggja megin Garðs og gerðist
svo stórtækur til lambanna, að
bændur þoldu ekki yfirgang
hans, en söfnuðu liði og gerðu
honum fyrirsát. Röðuðu skytt-
urnar sér í línu á ca. 3. kílómetra
breiðri spildu og lágu þar um
nóttina. Ekki urðu þeir þó refsins
varir. Aftur var safnað liði og
var eg í þeim hóp. Allt fór á
sömu leið og áður, enginn varð
refsins var. Enda skellti yfir
dimmri þoku um tíma, svo að
refurinn hefði auðveldlega getað
smogið óséður milli varðanna.
Um morguninn fóru þeir, er
fjarst bjuggu, heim í Garð að fá
sér hressingu, og var eg einn
þeirra. Eftir að hafa þegið góð-
gerðir fóru skytturnar út á tún,
hófu þar skotkeppni á mark og
skutu öllum sínum skotum. Að
því búnu héldu allir strax heim-
leiðis nema eg, sem ræddi við
heimamanna á hól þar á túninu.
Ekki var liðin nema örlítil stund
frá því að síðasta skotinu var
hleypt af, þar til mér varð litið
austur fyrir túnið. Sá eg þá hvít-
an ref á holti rétt austan við
vallargarðinn á leið til heiðar. —
Nærra má geta að mér varð
hverft við er vargurinn birtist
mér svona óvænt, vopnlausum.
Hraðaði eg mér í bæinn, fékk þar
skotfæri og hlóð patrónurnar í
skyndi. En er út kom var refur-
inn horfinn suður fyrir hæðir,
sem eru kippkorn sunnan við
Garð. Eg vildi þó freista þess að
leita hans og hélt til heiðar. Varð
sú ferð mér eftirminnileg, því að
í það skipti beið eg ósigur í
fyrstu lotu fyrir sjálfskaparvíti,
sem ekki hefur hent mig fyrr eða
síðar. En of langt yrði að rekja
það hér. Aðeins skal þess getið,
að sökum þeirrar heimsku og
óvarfærni refsins, að leggja leið
sína eftir holti, rétt austan við
Garðsbæinn, að nýafstaðinni skot
hríð, í stað þess að fara eftir
lægðum, sem nóg var af, lét hann
líf sitt eftir nýja óvarfærni
nokkrum klukkustundum síðar.
Annar bitvargurinn, sem eg
fékkst við, var mórauð gren-
lægja, sem hafði drepið fjölda
lamba. Það var að mig minnir
vorið 1917. Hún vísaði mér —
með aðförum sínum — beinlínis
tvisvar á áður óþekkt greni sín,
hafði flutt úr því fyrra. Sjá í
bókinni „Á refaslóðum11, bls. 269
—273. Eg var viss um að hún var
bitvargurinn, því að blóðkleprar
voru í hárum hennar, en ekki
refsins er eg skaut litlu síðar með
14 unga í kjaftinum og kokinu.
Þriðji bitvargurinn, sem herj-
aði á Uppsveitarbændur — þ. e.
þá er bjuggu í austurhluta sveit-
arinnar — vorið 1920, var hinn
svonefndi „Uppsveitar-Móri“. —
Hann gekk þar á milli nokkurra
bæja og drap allmarga gemlinga
að dagtíma — því að féð var hýst
á nóttum — suma aðeins ör-
skotslengd frá vallargarði. Eg
gerði þrjár atrennur við að
vinna hann. Lá fyrst í 2 nætur
við nýdrepin hræ, en árangurs
laust. í þriðju ferð minni hitti eg
hann að dagtíma og náði honum
eftir klukkustund. Ekki vil eg
dæma um varfærni hans eða
vitsmuni, því að hann hafði eng-
an grun fengið um návst mína
fyrr en um leið og dauðinn fór a
hann ,En þó má segja, að hann
hafi ekki verið eins vel á verði
og skyldi. Því að lítilli stundu
eftir að eg sá hann fyrst, fór
hann fram hjá mér og stanzaði á
40 faðma færi, virtist hlusta, þef-
aði snöggvast upp í norðan gol-
una og hvessti sjónir í á átt er
hann stefndi, en leit ekki til suð-
urs, þar sem eg lá á maganum á
næstum rennsléttu landi, lítt hul-
inn sjónum hans, ef hann hefði
litið þangað.
Þetta er nú mín reynsla af
eitruninni og bitvörgunum. Að
það brá svo við að enginn skæð-
ur dýrbítur kom fram í Keldu-
hverfi í 20 ár eftir að „strychn-
ine“-eitrið var tekið til notkunar
þar, en áður höfðu refirnir lagzt
mjög á fé bænda, virðist benda
til þess að bitdýrin hafi tekið
eitrið, engu síður en aðrir ref-ir.
Og enginn refur, sem eg komst í
kynni við, sýndi jafn mikla óvar-
færni — og eg vil segja heimsku
— og hvíti refurinn og mórauða
læðan, sem eg hef minnzt á hér
að framan. Það eru einu refirnir,
sem eg hefði með góðri samvizku
getað gefið mfnus í einkunnar-
gjöf fyrir vitsmuni og varfærni.
Eg hef oft hugsað um og lagt
þessa spurningu fyrir mig: Hver
er orsök þess að aðeins lítill hluti
refanna gerist bitdýr? Líklegasta
(Framhald á 7. síðu.)
Verðlagning landbúnaðarvara
IV.
VERÐGRUNDVÖLLURINN OG
SEXMÁNNANEFNDIN.
Svo sem áður er sagt, er það
verk sexmannanefndarinnar að
finna verðgrundvöll landbúnað-
arvara, er byggt sé á við útreikn-
ing framleiðslukostnaðar og
verðlagningu varanna.
Er þá miðað við ákveðna bú-
stærð, svonefnt vísitölubú. Mun
í upphafi hafa verið ætlað, að
vísitölubúið væri sem næst jafn-
stórt og meðalbú á öllu landinu.
En þar sem búnaðarskýrslur,
eins og aðrar hagskýrslur, eru
alltaf nokkrum árum á eftir tím-
anum, verður aldrei fullyrt fyrr
en eftir á hvort vísitölubúið er
jafnstórt meðal-landsbúinu eða
ekki.
Enda skiptir það ekki mestu
máli, hitt skiptir öllu máli, að
reksturskostnaður og framleiðslu
magn vísitölubúsins sé réttilega
fundið, þar sem það er undir-
staða verðlagningarinnar og af-
komu bændanna.
í reyndinni hefur það orðið svo,
að vísitölubúið hefur verið held-
ur stærra en meðal-landsbú. —
Ýmsar leiðir hafa verið farnar til
þess að komast sem næst réttum
tilkostnaði og framlciðslumagni.
Síðari árin hefur stefnt meira og
meira að því að miða við úrtak
úr landbúnaðarskýrslum, er
skattanefndir færa, eftir skatt-
framtölum bændanna.
Veltur því á miklu með undir-
stöðu þessara mála, að bændur
færi skattframtöl sín nákvæm-
lega og rétt. Er mjög áríðandi að
allir liðir séu færðir á viðeigandi
staði á skattablöðin og skýringar
og sundurliðun á ýmsum liðum
látin fylgja á viðfestum blöðum,
þar sem ekki er rúm fyrir slíkt á
skattablöðunum. Er allt þetta
frumskilyrði þess, að landbúnað-
arskýrslurnar og þar með undir-
staða verðgrundvallarins fáist
réttar.
Enginn veit hvort það verða
skýrslur úr þessum hreppi eða
hinum, sem unnið verður úr og
skyldu því allir bændur hafa það
í huga, þegar þeir gera skatt-
framtöl sín, að nú séu þeir að
leggja undirstöðu að verðlags-
grundvellinum og þar með því
verði, sem þeim verður ætlað að
bei’a úr býtum fyrir erfiði sitt á
næstu árum.
Hagstofa íslands velur þá
hreppa, sem lagðir eru til grund-
vallar og reiknar út meðaltal
kostnarðaliða og framleiðslu-
magn. G. H.
(Framhald.)
Mannlegf er það kannski, en ekki
sfórmannlegf
„Einn af liluthöfum Ú.A.“ leiðir flokksbræður
sína í sjálfheldu og gerir þá ómerka orða sinna
Flestum mun virðast málefn-
um Sjálfstæðismanna á Akureyri
nógu illa komið, flokkslega, þótt
þar við bætist ekki sú einstaka
glópska flokksins, að gera hverja
tilraunina af annarri fráleitari til
að verja 6 milljón króna skekkj-
una í U. A. og reyna með því að
breiða sakleysisblæju yfir fram-
kvæmdastjórn félagsins. En síð-
asta blað Sjálfstæðismanna geng-
ur þó enn lengra en áður. Þar er
skuldinni skellt á 3 af 5 stjórn-
arnefndarmönnum U. A. þvert
ofan í yfirlýsingar þeirra allra.
Að þeir hafi ekki gert ágreining
og beri því sameiginlega ábyrgð
á stjórnarstörfunum. íslendingur
gefur það meira segja í skyn, að
það sé óverjandi af vinstri flokk-
unum að hafa ekki tekið ráðin af
aumingja íhaldinu í stjórn U. A.
Mun nú mörgum þykja stjórnar-
forusta Ú. A. djúpt sokkin, ef
hún, þ. e. Helgi Pálsson og
flokksbróðir hans í stjórninni,
Steinn Steinsen, sættu sig við
slíka opinbera móðgun.
Að sjálfsögðu getur enginn
maður með miðlungs dómgreind
þakkað eða álasað einum öðrum
fremur í stjórn Ú. A., þegar ekki
er um ágreining að ræða innan
hennar. Hins má geta, „hluthafa"
til hugarhægðar, að eigi að skipta
heiðrinum af stjórn Ú. A. milli
flokka, verður hlutur Sjálfstæð-
isflokksins helmingi stærri en
hvors hinna flokkanna, þar sem
sá flokkur hefur 2 stjórnar-
nefndarmenn, en hinir aðeins 1
hver um sig.
Grein „hluthafa“ er því alger-
lega misheppnuð tilraun til yfir-
breiðslu og til að færa vissa
menn undan ábyrgð. Þeir menn
eru litlir kai'lar, ef þeir eru
þakklátir og kæra sig um að láta
gera sig að slíkum ómerkingum.
En þótt íslendingur dæmi sína
flokksbræður þannig úr leik,
sem ómerka og ómynduga aðila,
fer hann þó enn verr með
flokksbræður sína í fram-
kvæmdastjórn Ú. A., því að
hann nefnir þá ekki á nafn
fremur en þcir væru ekki til.
En það cru þeirra verk, sem
deilt hefur verið á, þeirra
vcrk, sem rannsóknarnefnd var
látin fjalla um og þeirra verk,
sem reyndust ekki öruggari en
svo, að skeikaði yfir 6 milljónir
króna á reikningum Ú. A.
Greinarhöfundur fslendings er
mjög hissa á því, að til skuli vera
svo fávís maður, að skrifa í
blaðið Dag 15. þ. m., að Ú. A. hafi
lifað á milljónalánum hjá KEA
og á hvers kyns bónbjörgum. —
Greinarhöfundurinn undir, dul-
nefninu „Hluthafi11, er líklega
eini Akureyringurinn, sem ekki
veit að KEA hefur fleytt Ú. A.
með stórfelldri aðstoð. En. þegar
honum er gert þetta Ijóst/ gefur
hann í skyn, að líklega hafi KEA
ekki tekið steinana í staðinn.
Þctta eru þakkir íhaldsins fyrir
hlutdcild Jakobs Frímannsonar
og stjórnar KEA fyrir mikil-
væga aðstoð við þetta nauð-
synlega fyrirtæki bæjarins. —
Væri mjög ólíklegt, ef að slík
brýning yrði gleymd á kjör-
degi af öllum þeim fjölda
manns, sem á lífsafkomu sína
að meiri eða minni hluta undir
því, að Akureyrartogararnir
sæki sjóinn og skili afla sínum
á land til vinnslu á útgerðar-
stað.
Og cnn er farið í felulcik. í síð-
asta kafla greinarinnar segir frá
því „þegar Jakob færði Akureyr-
ingum Sléttbak" og vitnar grein-
arhöfundur í blöð frá þeim tíma
til að reyna að koma ábyrgð af
sínum mönnum. .,Hluthafi“geng-
ur fram hjá því að geta um það,
sem ísl. sagði um þetta leyti
um Sléttbakskaupin. Þar stendur
til dæmis í blaðinu 30. jan. 1954,
undirskrifað H. P.:
(Framhald af 5. síðu.)