Dagur - 29.01.1958, Page 2

2
D AGUR
Miðvikudaginn 29. janúar 1958
Úr límariti Landsbankans
Athyglisverð ritstjórnargrein um ntanríkis-
verzlmiina og vandamál hennar í tímariti
Landshanka íslands, Fjármálatíðindum
f síðasia liofti Fjánnálatíðinda,
tímarits Landsbanka fslands, er
athyglisverð ritstjórnargrein um
utanríkisverzlun fslands og
vandamál hennar. Þar segir m.a.:
Nú fyrir áramótin, eins og venja
hetur verið um alllangt skeið, hafa
farið fram samningar um rekstrar-
grundvöll fyrir flcstar greinar sjáv-
arútvegs og fiskiðnaðar árið 1958.
Ekki liehtr verið komizt hjá ]rví að
hækka enn nokkuð framleiðsluupp-
hætur, enda þótt sú aukning sé nú
mun minni cn undanfarið vegna
minni verðhækkana á árinu 1957 en
árin tvö þar á undan. Að nokkru
leyti er þó hið stöðuga verðlag því
að þakka, að niðurgreiðslur hafa
verið auknar, en það hefur svo haft
þa-r afleiðingar, að afkoma ríkis-
sjóðs hefur versnað verulega. Þegar
fjárlög fyrir 1958 voru afgreidd frá
Alþingi fyrir jólin, var ekki séð
ívrir nægilegum tekjum til þess að
standa ttndir jafnháum niðurgreiðsl
tim allt árið og verið liafa undan-
farna mánuðL Það verkefni bíður
])ví Alþingis, þegar það kenmr sam-
an á ný í febrúarmánuði, að finna
nýja tekjustofna til þcss að greiða
auknar upphætur til útflutnings-
fra'mlciðslunnar og til að grciða
niður vörtivcrð innanlands, nema
farið verði inn á aðrar brautir í því
skyni að leysa þau efnahagsvanda-
mál, sem nú cr við að etja.
Við athugun og ákvarðanir í mál-
ttra þessum er nauðsynlegt að var-
ast þá liæltu að cinblína á það,
hvernig skapa mcgi útflutningsat-
vinnuvegunum þolanlega afkomu.
I'leiri sjónarmið koma til greina.
Eitt erfiðasta vandamálið. er siglir
i kjölfar misræmis á milli verðlags
innan lands og utan, er jafnvægis-
'ieysi i gjaldeyrismálum, og hafa ís-
leudingar ekki farið varhluta af því
að undanförnu. Utflutningsuppbæt
tir-ráða aldrei bót á þessu nema að
nokkru leyti. Misræmi verðlagsitis
kemur ekki sízt fram í því, að eftir-
spurn cftir öllum erlendum vörum.
sefn ekki cru háðar hæstu aðflutn-
ingsgjöldum, verður langt umfram
pað, sem eðlilegt getur talizt. Einn-
ig.er á það að benda, að útflutn-
ingsuppbæturnar búa útvcginum
aldrei jiau vaxtarskilyrði, er heil-
hrigð og æskileg geta talizt. í því,
sem á eftir fer, verður drepið á
nokkur atriði, sem varða þá hlið
málsins.
Ilin óhagstæðu áhrif uppbótar-
kerfisins á útflutningsverzlunina
koma einkum fram með tvennu
móii. I fyrsta lagi eru uppbæturnar
oftast svo nanmt skammtaðar, að
útflytjendur eru ófúsir og jafnvel
ófærir að taka á sig þá áhættu, sem
því er samfara að vinna nýja mark-
aði, þar sem um harða og frjálsa
samkeppni er að ræða. Tilhneiging
verður ])ví til ])css að leita íiryggis í
skjóli hefðbttndinna viðskiptasam-
banda cða vöruskíptasamninga. í
öðrtt lagi eru uppbótarkerfi venju-
lega byggð á þeirri meginreglu, að
allir framleiðendur skuli liafa nokk
urn veginn sömu afkomu, en af því
leíðir svo, að framleiðendunum er
ængu meiri hagur í því að framleiða
það, sem þjóðarbúinu er hagkvæmt
heldur en hitt, sem cr dýrt í fram-
leiðslu og crfitt í sölu. Eitt hið al-
varlcgasta er, að við þessar aðstæð-
ur cr nærri því ókleift að byggja
upp nýjar framleiðslugreinar til út-
flutnings, þar.scm náðarsól uppbót-
anna skín aðeins á þxr greinar, scm
vcrndaðar eru af sterkum og rót-
grónttm hagsmunum. A meðan svo
cr, cru cngin líkindi til ])css, að nýj-
ar útflutningsgreinar vaxi upp í
landinu, enda ])ótt slikir möguleik-
ar væru fyrir hendi.
Uppbótakerfið dregur þannig úr
framtaki, nýjungum og hagkvæmni
í útflutningsverzlun landsmanna cn
stuðlar í ]>ess stað að kyrrstöðu og
íhaldssemi. Veruleg stefnubreyting
þarf að ciga sér stað í þessu efni, ef
íslcndingar eiga ckki aðeins að
varðveita lífskjör sín óskert, heldur
sækja fram til meiri hagsældar með
auknttm og frjálsari viðskiptum
við aðrar þjóðiri
-X—
Litlar breytingar hafa orðið á
verðmæti útflutningsframlciðshinn-
ar síðustu þrjú árin, enda þótt
sveiflur hafi orðið á útflutnings-
verðmætinu, sem að mestu hafa átt
rót sína að rekja til birgðabreyt-
inga.. Hins vegar jiikst útflutnings-
framleiðslan mjög á árunum 1951 —
1955. Heita má, afr öll aukning, er
orðið hefur á útflutningi síðan 1951
hafi farið á vörúskiptamarkaði.
Jlin aukntt viðskipti á vöruskipta
grundvelli hafa átt sér ýmsar orsak-
ir. er ckki er hægt að rekja hér. Ein
hin mikilvægasta var, að nær sam-
tímis brugðust markaðir í Vestur-
Evrópu bæði fyrir freðfisk og ísfisk.
Annars vegar var um að kenna lönd
ttnarbanninu í llretlandi, er lokaði
ísfiskmarkaðinum þar fyrir Islend-
ingttm, en hins vegar því, að ríkis-
stjórnir Iiættu opinberum matar-
kaupum, er markaðsaðstæður urðú
eðlilegar á ný. Kom þá í Ijós, að
mjög erfitt var um sölu og dreif-
ingu á freðfiski í Vestur-Evrópu. A
næstu árum opnuðust þó vaxandi
markaðir fyrir frcðfisk í vöruskipta-
löndttm einkum í Rússlandi, og var
eðlilegt, að sótt væri á um sölu á
þessa markaði, þar sem freðfiskur
er verðmætastur þeirra afurða, sem
framlciða má úr bolfiski.
Þessi þróun utanríkisviðskipta
mundi hafa haft í för mcð scr óvið-
ráðanlegan skort á frjálsum gjald-
eyri, ef ekki hefðu komið til miklar
duldar tekjur I frjálsum gjaldcyri,
einkum vegna varnarliðsins, svo og
lántökur og gjafafé. Undanfarin
þrjú ár ltefur um það bil hclming-
ur þcss frjálsa gjaldcyris, scm þjóð-
arbúið hefur þurft á að halda til að
greiða vörur og þjónustu, verið
andvirði útflutnings, en hinn helm-
ingurinn lánsfé og duldar tekjur.
Þrátt fyrir þetta hefur skortur á
frjálsum gjaldeyri verið mikill og
vaxandi og valdið einkum erfiðleik-
um.
Augljóst má vcra, að ekki er hægt
að trcysta á duldar tekjur og lán-
töktir til þcss að brúa bilið í gjald-
cyrisviðskiptunum til lengdar, sér-
staklega hljóta áframhaldandi lán-
tiikur að krefjast aukinna gjaldeyris
útgjalda í framtíðinni. Það er því
nauðsyn að auka útflutning gcgn
frjálsum gjaldeyri mjiig vcrulega
frá ]>\ í sem nú cr. Slík útflutnings-
aukning getur ckki nema að litlu
leyti orðið á kostnað þeirra við-
skipta, scm nú fara fram á vöru-
skiptagrundvelli, enda cr mikill
hluti þeirra liagkvæmur þjóðarbú-
inu, ckki sízt viðskiptin við Rúss-
l.and. Að vísu er von til þess, að sum
vöruskiptalandanna vcrði í framtíð-
inni fúsari en nú er til að greiða
innflutning að cinhverju cða öllu
Icyti í frjálsum gjaldcyri, en á það
gcta Islendingar lítil áhrif haft.
--X--
Engin einföld lausn cr til á því
vandamáli, hvernig auka megi út-
flutning til Vestur-Evrópu, Banda-
ríkjanna og annarra frjálsra mark-
aða. Það er ekki nóg að auka fram-
lciðshtna, það þarf hka að vinna að
því að afla hcnni markaða. Á ])Ctta
ekki sízt við um frystan fisk, en
margt bendir til þcss, að Iiann sé sú
tcgund sjávarafurða, sem eigi mesta
framtíð fyrir sér á erlendum mtirk-
uðum. Þar að auki virðist freðjisk-
framleiðslan arðvænlegust fyrir
þjóðarbúið. íslendingar ltafa verið
á undan flestum öðrttm þjóðum að
taka upp liraðfrystingu í stórum
stíl, og er íslenzkur freðfiskur tal-
inn mjög góð vara. Engu að síður
er nú svo kontið, að mjtig lítið selst
af þessari framlciðslu í Vestur-Ev-
rópu, og sala til Bandarík janna hef-
ur ckkcrt aukizt síðustu árin vegna
harðnandi samkeppni.
Allt önnttr viðhorf ráða um söht
á frystum fiski á frjálsum miirkuð-
um en ttm aðrar útflutningsafurðir
Islendinga. Flestar íslenzkar viirur,
sent fluttar eru vit, eru lítt unnar
og því einkum seldar sem ltráviirur
á heildsölumarkaði. Öðru máli
gegnir um freðfisk, sem er fullunn-
in vara, seld í merktunt umbúðum.
Slíkar vörur er því aðcins Iiægt að
selja nð einhverju ráði, að þær séu
kynntar neytendum mcð auglýsing-
um og á annan liátt. Einnig getur
verið æskilegt, að framleiðandinn
eigi ítiik í þeim fyrirtækjunt, sem
dreifa vörunni og selja hana til
nevtenda. Þcssi söluvaúdamál eru
þeim mun erfiðari varðandi frcð-
fisk, að hann er cnn víða óþekkt
vara og allar aðstæður til drcifingar
og siilu á honum á meginlandi Ev-
rópu mjiig ófullkomnar, og er m. a.
:í. það drepið í skýrslu Efnahags-
samvinnustofnunarinnar, sem skýrt
er frá síðar í þessu hefti. í Banda-
ríkjunum hefur hins vegar neyzla
freðfisks aukizt mjiig síðasta áratug.
Dreifing og meðferð frystra mat-
væla er þar fullkomin, cnda er þar
nú allmikill markaður fvrir íslenzk-
an freðfisk.
--X—
Islcndingum hættir við að láta
sér vaxa í augum öll útgjöld. sem
á útflutningsframleiðsluna leggjast
vcgna auglýsinga, dreifingar og ann
ars sölukostnaðar. 1 það má þó ckki
horfa, ef þcir eiga að vcrða sant-
keppnisfærir á þessari öld augKs-
inga og gífurlegrar kcppni um cr-
lenda markaði. A það cr einnig að
líta, að siilustarfið getur gefið mikið
í aðra hönd. Með því að ltafa áhrif
á neytendurna sjálfa og kenna þeitn
að meta gæði íslenzkra fiskafurða,
skapast iirvggi í siilu, scm aldrci
fæst á meðan framlciðslan cr seld
lítt unnin og ómerkt. íslendingar
liafa fengið að kenna á því, hve ó-
tryggir þeir markaðir eru, sem háð-
ir eru samningum við ríkisstjórnir
eða hcildsala, án nokkurra ítaka
hjá neytendum eða þeim fyrirtækj-
um, sem dreifa vörunum.
--X--
Ekki er klcift að gera þessum
vandamálum viðlilítandi skilístuttu
máli, en þörf cr að vckja athygli
manna á nauðsyn þess, að unnið sé
ötullega að því að vinna íslenzkum
afurðum varanlega markaði erlend-
is. Til þess að svo geti orðið. þurfa
útflutningsatvinnuyegirnir ckki að-
eins að hafa betri afkomttskilyrði
én vcrið hefur að undanförnu, hekl
ur þarf skilningur manna almennt
að vaxa á mikilvægE þessara mála.
r
(Framhald af 1. síðu.)
Akiircyri.
A kjörskrá vortt 4803 manns, en
4015 ktisu.
A-listi. Alþýðuflokkur, 556 atkv.
(1 mann).
B-listi, Framsóknarflokkur, 981
atkv. (3 menn).
D-listi, Sjálfstæðisílokkur, 1630
atkv. (5 mertn).
G-listi, Alþýðubandalag, 797 at-
kvæði (2 menn).
í bæjarstjórnarkosningum 1954
voru 4331 á kjiirskrá, en 3088 kustt.
Úrslit ttrðu: Alþýðufl. 556 atkv. (1),
Framsóknarfl. 954 atkv. (3), Sjálf-
stæðisfl. 1131 alkv. (4), Sósíalistafl.
643 atkv. (2), Þjóðvarnarfl. 354 at-
kv. (1).
Húsavík.
Þar voru 788 á kjörskrá, en 671
kaus.
A-listi, Alþýðuflókkur, 169 atkv.
(2 menn).
B-listi, Framsóknarflokkur, 19-1
atkv. (2 menn).
D-listi, Sjálfstæðisflokkur 122 at-
kvæði (1 mann).
G-listi, Alþýðtlbandalag, 177 at-
kvæði (2 menn).
í kosningunum .1954 vortt 782 á
kjörskrá á Húsavík, en 698 kusu.
Úrslit urðu: Alþýðufl. 182 atkv. (2),
Sósíalistafl. 187 atkv. (2), Eramsókn-
arfl. og Sjálfstæðisfl. 316 atkv. (3).
Seyðisf jörður.
Þtir vorii 426 á kjiirskrá, en 384
neyftu. atkvæðisréttar síns.
D-listi, Sjálfstæðisflokkur, 124 at-
kvæði (3 menn).
G-listi, Alþýðubandalag, 4-5 atkv.
(1 mann).
H-listi, Framsóknarflokkur og Al-
þýðuflokkur, 201 atkv. (5 menn).
I bæjarstjórnarkosningum 1954
voru 479 á kjörskrá, en 383 kusu.
Þá fékk Alþýðttfl. 83 atkv. (2),
Eramsóknarfl. 92 atkv. (2), Sósíalist-
ar 48 atkv. (I), Sjálfstæðisfl. 156 at-
kv. (4).
Neskaupstaður.
I Neskaupstað voru 748 á kji'ir-
skrá, cn 688 kusu.
B-listi, Framsóknarflokkur, 205
atkv. (3).
D-listi, Sjálfstæðisflokkur, 110 at-
kvæði (1).
G-listi, Alþýðubandalag, 356 at-
kvæði (5 mcnn).
I kosninunum 1954 voru 788 á
kjörskrá, en 712 kusu. Úrslit urðu
]>á:'Alþýðttfl. 115 atkv. (I), Fram-
söknarfl. 143 atkv. (2), Sósíalistafl.
332 atkv. (5), SjálCstæðisf 1. 109 atkv.
(■!)•
Vestmannaeyjar.
Þar voru 2423 á kjörskrá, cn 2169
greiddu atkvæði.
A-listi, Alþýðuflokkur, 204 atkv.
(1 mann).
B-listi, Framsóknarflokkur, 281
atkv. (1 mann).
D-listi, Sjálfstæðisflokkur, 1144
atkv. (5 menn).
Þeim pcningum, er notaðir eru til
að auka sölu, er oft ckki síður vel
varið cn þcim, semJara til kaupa á
nýjum framlciðslutækjum. Fram-
leiðsla, er ekki selst með viðunandi
kjörum, getur jafnvcl orðið baggi á
þjóðarbúinu.
Það ber ekki að vaumcta það
starf, sem þcgar hefur verið unnið
af útflytjöndum á undanförnum ár-
um, en þá hefur oft skort bæði fé
og aðstæður til að keppa um verð
og frágang vörunnar. Öll verða mál
þcssi sérstaklega mikilvæg, ef úr frí-
verzlun Evrópu verður, cnda munu
þá gefast stóraukin tækifæri til að
virina trygga og hagstæða markaði
í Evrópu.
G-listi, Alþýðubandalag, 507 at-
kvæði (2 menn).
I bæjarstjórnarkosningum 1954
voru 2352 á kjörskrá í Vestmanna-
ey'jum, og 2040 kusu. Úrslit urðu:
Alþýðufl. 196 atkv. (1). Framsókn
196 atkv. (1), Sósíalistafl. 441 atkv.
(2), Þjóðvarnarfl. 210 atkv. (1).
Ketlavík.
í Keflavík voru 2120 á kjörskrá,
en 1808 ktisu.
A-listi, Alþýðuflokkur, 500 atkv.,
(2 menn).
B-listi, Framsóknarflokkur, 390
atkv. (1 mann).
C-listi, Sósíalistafélag Keflavíkur,
83 afkv. (0).
D-listi, Sjálfstæðisflokkur, 811 at-
kvæði (4 menn).
1 bæjarstjórnarkosningum 1954
voru 1619 á kjörskrá, cn 1403 kusu.
Þá fékk Alþýðufl. 529 atkv. (3),
ITamsóknarfl. 221 atkv. (1), Sósíal-
istafl. 112 atkv. (0),' Sjálfstæðisfl.
531 (3).
I lafiuuf jön'mr.
Á kjörskrá voru í Hafnarfirði
3663, en 3332 kusu.
A-listi, Alþýðullokkur, 1324 atkv.
(4 menn).
B-listi, FramsóknarOokkur, 203
atkv. (0).
D-listi, Sjálfstæðisflokkur, 1360
atkv. (4 menn).
G-listi, Alþýðubandalag, 362 at-
kv. (I mann).
í kosningunum 1954 voru 3275 á
kjörskrá, en 3009 kusu. Þá fékk Al-
:])ýðufl. 1306 atkv. (-!),-l'ramsóknar-
fí. 143 atkv. (0), Sósíalistafl. 266 at-
kv. (1), Sjálfstæðisfl. 1247 atkv. (4).
Kópavogur.
Á k jörskrá í Kópavogi voru 2226,
|en 2046 kusu.
A-listi, Alþýðuflokkur, 136 alkv.
(engan mann).
B-listi, Framsóknarflokkur, 349
atkv. (1 mann).
D-listi, Sjálfstæðisflokkur 523 at-
kvæði (2 menn).
H-listi, óháðir kjósendur, 1006
atkv. (4 mcnn).
í kosningum 2. okt. 1955 voru á
kjörskrá 1685, en 1495 ktisu. Úrslit
þá urðu: Alþýðufl. 115 atkv. (0),
Framsóknarfl. 273 alkv. (1), Sjálf-
stæðisfl. 349 atkv. (2), óháðir kjós-
endur 740 atkv. (4).
Borgarncs.
Þar voru 437 á kjörskrá, en 409
neyttu atkvæðisréttar síns.
B-listi, samvinnumenn og verka-
menn, 206 atkv. (4 mcnn).
D-listi, Sjálfstæðismenn, 188 atkv.
j (3 menn).
Hcílissandur.
Á kjörskrá voru 222, en 186 kusu.
A-listi, l'ramsókn, Alþýðubandal.
og Alþýðufl., 90 atkv. (3 menn).
B-listi, Óháðir og Santvinnum. 27
atkv. (engan mann).
D-listi, Sjálfstæðisflokkur, 61 atkv
(2 menn).
(Framhald á 5. síðu.)