Dagur - 02.04.1958, Blaðsíða 4

4
D A G U R
Miðvikudaginn 2. apríl 1958

DAGUR
Ritstjóri: ERLINGUR DAVÍÐSSON
Afgreiðsla, auglýsingar og innheimta:
Þorkell Björnsson
Skrifstofa í Hafnarstræti 90 — Sími 1166
Árgangurinn kostar kr. 75.00
Blaðið kemur út á miðvikudögum
og laugardögum, þegar efni standa til
Gjalddagi er 1. júlí
Prentverk Odds Björnssonar h.f.
Í3S$$$$$$$$S$$$$$$$$$$S$S$$S$$$$S$S$S$$S$$S$$S$S$$$*
Alvarlegt tómlæti
FLUGSLYSIÐ á Öxnadalsheiði um síðustu
helgi hefur vakið djúpa sorg. Þar létu lífið fjórir
æskumenn, sem allir luku stúdentsprófi frá
Menntaskólanum á Akureyri í fyrravor og hófu
háskólanám í Rvík sl. haust. Þeir lögðu af stað
úr Reykjavík í lítilli flugvél seinni partinn á
laugardag og hugðust skreppa til Akureyrar í
páskaleyfinu. En rétt áður en Öxnadalurinn opn-
aðist sýn flugmannanna, urðu ferðalok. Þegar
dagur rann morguninn eftir, fannst litla flugvélin
brotin á Öxnadalsheiði og lík þeirra félaga allra,
sem með henni voru. Hinir ungu menntamenn,
sem glaðir og reifir lögðu upp frá höfuðstaðnum,
sáu aldrei ákvörðunarstaðinn, en byggðir Eyja-
fjarðar skörtuðu sínu fegursta vetrarskrúði dag-
inn eftir, er leitarflokkarnir héldu þögulir yfir
snjóhvíta fannbreiðuna niður Öxnadalinn. Og þeir
urðu samferða til Akureyrar síðasta spölinn eins
og þeir höfðu ætlað sér, þessir fjórir skólapiltar,
Harmafregnin af Öxnadalsheiði er enn einn
blóði drifinn varði á leið flugþróunarinnar. En um
leið og ástvinum hinna ungu manna eru sendar
samúðarkveðjur, er vert að líta raunhæft á þetta
mál frá fleiri hliðum en þeirri, er að fluginu snýr.
í ÞESSU BLAÐI hefur verið bent á það
hvað eftir annað, en fyrir daufum eyrum, að
nauðsyn bæri til bættrar þjónustu Landsím-
ans vegna umferðar yfir áðurnefnda heiði.
Það er ekki hægt að hringja frá Bakkaseli til
Akureyrar nema vissa tíma sólarhringsins,
þótt líf liggi við. Fremstu bæir sitt hvoru
megin heiðar geta heldur ekki talast við
, beint, hversu mikið sem á liggur. Slík er
símaþjónustan við fjölfömustu fjállaleið á
Norðurlandi, og er eingöngu átt við stjórn
Landshnans í þessu máli, en ekki einstakar
stöðvar. Slysið á Öxnadalsheiði gcfur full-
komið tilefni til að minna enn á þetta
ófremdarástand, þótt hér hafi ekki orðið að
sök.
ENNFREMUR SKAL HÉR ENN minnt á
nauðsyn hentugri farartækja til flutninga í
snjó og til öryggis ef slys eða bráða sjúkdóma
ber að höndum. Án þess að ýfa frekar harma
þeirra, er nú eiga um sárt að binda, verður
það að segjast eins og er, og er nauðsynlegt að
benda á það, að ef snjóbíll hefði verið til hér
á Akureyri eða nágrenni, hcfði verið hægt að
koma mörgum klukkustundum fyrr á slys-
staðinn. Getur hver maður séð hver áhrif það
getur haft og jafnvel úrslitaþýðingu um líf og
dauða, þegar slíkir atburðir gerast, sem nú
hafa orðið. — Eyfirðingar geta ekki lengur
daufheyrst við slíkum málum. Það er þeim
ekki sæmandi. Auðvitað er ekki hægt að
krefja neinn aðila reikningsskapar fyrir að
eiga ekki snjóbíl eða hliðstæð farartæki. —
Nokkrir opinberir aðilar ættu ekki að látaþað
dragast lengur að hefjast handa, væntanlega
undir stjórn slysavarnadcilda og Rauðakross-
ins. Má þar nefna Rafveituna, Kaupfélag Ey-
firðinga og íþróttafclögin, svo að nokkur séu
nefnd. Ilið alvarlega tómlæti í þessum tveim
þýðingarmiklu málum, er vonandi að fullu
lokið, svo að ekki þurfi enn áð höggva í sama
knérunn.
Þegar Matthías kom til Ákureyrar
Flutt á skólaskemmtun Oddeyrarskólans 1. marz
síðastliðinn af Eiríki Sigurðssyni, skólastjóra
Eg biS ykkur aS hverfa með
mér rúm 70 ár aftur í tímann,
og virða fyrir ykkur atburð, sem
þá gerðist. Þessi atburður er
merkur þáttur í sögu þessa bæj-
ar.
Við erum stödd í Norðurárdal
í Skagafirði vorið 1887 og sjáum
ferðamannalest feta sig upp
brekkurnar til Öxnadalsheiðar.
Hér er fjölmenn fjölskylda á ferð
með mörg börn. Það er dálítil
norðangola, sólskin og sæmilegt
veður. Uti fyrir ströndum lands-
ins er hafís landfastur víðast
hvar. Jörð er gróðurlaus. Vorið
hefur verið kalt, og erfitt um
samgöngur á sjó vegna hafíssins.
Hey og eldiviður af skornum
skammti og víða matarlítið. —
Þannig var það á hafísárunum
áður fyrr.
Fjölskyldan, sem nú er á leið
upp Öxnadalsheiði, er að flytja
búferlum til Akureyrar. Hún
hafði gist á Kotum í Norðurárdal
nóttina áður og sofið þar í tjöld-
um. Það var kalt í tjöldunum og
yngsta barnið hálf veikt. Þá lét
konan á Kotum mjólka þá einu
kú, sem þar var, og færði börn-
unum dropann. Það hefur oft
verið gefið af litlum efnum á ís-
lenzkum sveitabæjum.
En snúum okkur aftur að fólk-
inu, sem er á leið yfir heiðina.
Þetta er Matthías Jochumsson,
skáld, með fjölskyldu sína. Hann
er að flytja frá Odda á Rangár-
völlum til Akureyrar, því að þar
hefur hann fengið prestsembætti.
Alls eru þarna 13 manns á ferð,
auk fylgdarmanna, og eru börnin
sjö. Þetta fólk hafði beðið í mán-
uð eftir skipsferð í Reykjavík, en
komist svo norður með póstskip-
inu Láru. Á ísafirði varð Elín
litla eftir hjá Magnúsi bróður
séra Matthíasar. Hún var þá 7
ára. Lára komst með erfiðleikum
inn á Sauðárkrók, svo var ísinn
mikill. Þar var Matthíasi ráðlagt
að fara í land, því að óvíst væri
oð skipið kæmist inn á Eyjafjörð.
Þó fór svo, að Lára komst alla
leið til Akureyrar.
En lítum nú aftur til heiðar-
innar. Elzta barnið er Steingrím-
ur. Hann var þá 11 ára. Hann
reið knálegum fola á undan og
fór fyrstur út í hverja spæmu.
Hann var snemma kjarkmikill og
áræðinn. Síðar varð hann einn af
okkar merkustu læknum og
starfaði lengi við sjúkrahúsið á
Akureyri.
Matthías reið síðastur upp
heiðadrögin og teymdi undir
Gunnari litla, sem þá var á 5. ári.
Hann var dulur og íbygginn af
barni að vera, og góndi fast upp
í fjallatindana, en það var ný-
lunda fyrir hann að sjá þá svo
r.ærri. Þá spurði Matthías:
„Þykja þér ekki fjöllin stór?“
Hann tók ekki undir það, heldur
segir: „Því drepti guð ekki tröll-
in, þegar hann skapti?“ Ekki er
nú vitað hverju Matthías svar-
aði, en hann hafði gaman af
spurningunni.
Koma þjóðskáldsins til Akur-
eyrar var heldur dapurleg. Sjálf-
ur segir hann: „Á Akureyri var
okkur heldur fálega tekið, enda
þekktu okkur fáir, en það vissu
allir, að eg flutti með mér mikla
fjölskyldu. Var þá hart í ári.“ Á
slíkum harðindavorum var það
oft veiðin í Pollinum, sem bjarg-
aði og hélt lífinu í fólkinu.
Þegar Matthías kom í bæinn,
sneri hann sér til Eggerts Laxdal,
kaupmanns, sem var innarlega í
Hafnarstræti. Hann fylgdi ferða-
fólkinu suður í Fjöru, að húsinu
Aðalstræti 50, en það hús hafði
Eggert keypt handa Matthíasi
fyrir 1800 krónur. Húsið átti áð-
ur Björn Jónsson, ritstjóri Norð-
anfara, og hafði þar verið prent-
smiðja. Þetta hús á því mikla
sögu.
En þarna var köld aðkoma og
norðanstormur úti. Börnin
heimtuðu mat, en hvar átti að
taka hann? Ferðapeningarnir
voru gersamlega þrotnir. En
Matthías ákvað að fara með allan
hópinn út á Hótel Akureyri, sem
var þarna nálægt. En þá kallaði
konan á Matthías og sýndi hon-
um inn í búrið, en þar biðu allar
hillur fullar af mat. Má um það
segja, að þegar neyðin er stærst,
er hjálpin næst. Ekki var það
fyrr en löngu síðar, að Matthías
fékk að vita, að það var frú
Rannveig Laxdal, sem hafði látið
bera þessa matbjörg suður í hið
tóma hús. Bjargaði þessi góða
kona þar með heiðri bæjarins.
En þau Laxdalshjónin voru alltaf
miklir vinir Matthíasar.
Þannig var koma Matthíasar til
Akureyrar. Hannu bjó í mörg ár
suður í Fjörunni, en byggði síðar
húsið Sigurhæðir og bjó þar upp
frá því. Og þar orti hann mörg af
sínum fegurstu kvæðum.
Nafn skáldmæringsins Matthí-
asar Jochumssonar hefur varpað
heiðri á Akureyri. En hafa Ak-
ureyringar þá sýnt honum þá
ræktarsemi, sem þeim ber? Þeir
hafa að vísu reist honum minnis-
varða í Lystigarðinum, og
minnzt hans á merkum tímamót-
um. En þeir hafa ekkert gert til
að varðveita minninguna um hús
þau, er hann bjó í, eða muni þá,
er hann átti. í haust þegar
Nonnasafnið var opnað, varð
mörgum hugsað til Matthíasar.
Og síðan hafa þeir Steindór
Steindói'sson og Haukur Snorra-
son ritað um þetta mál skil-
merkilega og eggjað til að hefjast
handa í þessu efni. Bæjarbúum
ber siðferðileg skylda til að
stofna Matthíasarsafn í öðru
hvoru því húsi, sem hann bjó í.
Og finnst mér, að það ætti að
vera á Sigurhæðum, því að það
hús reisti hann sjálfur. Þetta er
nauðsynjamál vegna seinni tíma
og verður ekki ámælislaust, ef
ógert verður. Ber bæjarstjórn að
hafa forgöngu í þessu máli, ef
ekkert átthagafélag tekur það að
sér.
Sumarið 1956 kom eg að Aule-
stad í Noregi, heimili skáldjöf-
ursins Björnstjerne Björnson. —
Þar er nú byggðasafn helgað
skáldinu. í húsinu eru öll hús-
gögn og munir frá búskaparárum
þeirra Björnsons og Karólínu, og
öllu vel við haldið. Það var un-
aðslegt að koma þarna, þar sem
hvert herbergi talaði sínu máli
um hætti og líf þessa afreks-
manns. Því að heimilið var ekki
aðeins mótað af Björnson, heldur
einnig Karólínu. Norðmenn voru
svo heppnir að þekkja sinn vitj-
unartíma í þessu efni.
En man nú enginn ljóð Matthí-
asar? Man nú enginn andagift-
ina í innblásnu kvæðunum hans,
þar sem mælskan er undraverð
og leiftrar af snjöllum líkingum
og tilsvörum. Þannig orti hann
um bæinn okkar:
(Framhald á 7. síðu.)
75 ára
Aðalbjörg
Björnsdóttir
Aðalbjörg Björnsdóttir — „Bogga á Goðafoss" — á
almæli I. apríl, og Jiað er ekkert snuð. Hún, sem skilur
og þekkir svo niargt og lítur á lífið oft eins og kapal,
er gengur auðlega upp, getur flestum betur brugðið
sér á leik og horft með yfirsýn hins kímnigáfaða á allt
Jtetta fáfengilega. •
Það hittist giettilega á, að vinkonan er fædd Jrann
dag, sem er Jrjóðarsiður að bregða út af alvöru hvers-
dagsins og steinrunnum hátíðleiknum, sem alla er að
drepa í logninu. Engu líkara en hún sé persóna, sem
höfundur hafi skapað til að koma í veg fyrir, að hinar
persónurnar frysu inni í sjálfum sér. Svo veitul er hún
á andleg verðmæti, þ. e. líf. Því er gaman að vita af
henni mitt í hjarta Jressa bæjar, lifandi manneskju,
skemmtilegri dömu nteð ræktaða sál, sem alltaf er ung,
Jjótt nýtt blað sé brotið í dagatalinu. Eg levfi mér að
líkja því við kúltúr, að svona fólk er ennþá til meðal
vor, én hún liefur heiðrað Akitreyri með nærveru sinni
hálfa öld, lengst af .sem önnur hönd húsmóður og „sel-
skabsdame upp á gamlan móð“ á höfðingsheimili, og
nú undanfarin 7 ár gefið gömlu húsi í miðbænunr
Jiokka. Þó þótti áður á Islandi leika nokkur ljómi um
Jretta hús, enda þótt það væri úti í.skattlandinu — hér
við norðurpól. Goðafoss Jrótti golt hótel. Heimsvönum
smekkmönnum, sem gerðu kröfur, Jtótti þar elskulegt
að vera, góður matur og annar viðúrgerningur snrekk-
legur, minnti suma á meniiingarhótel á meginlandi
Evrópu, með andrúmsloft og þann blæ, sem ekki var
liægt að finna annars staðar á landinu. Og eg lref allt-
af haft það á tijfinningunni, síðan eg fyrst kynntist
henni elskunni á Goðafoss, að henni hafi verið ætlað
]>að hlutverk, að hleypa ekki Jressu gamla lofti út
þaðan, jrótt hvorki sé nú lengur Jrar greiðasalan né
rekstur sjálfstæðs gistilniss.
1 tilbreytingarleysi hinna nýju tíma — svipjeysinu —
finnst mér hún alltaf varðveita og kynna glæsibrag
liins bezta frá horfnum tínrum, sem hún veitir með
persóiruléiknum einum og viðkynningunni. Það er Jjví
bæði háttvíst og smekklegt, að mikil kona sitji nafn-
togaðan stað.
Aðalbjörg er upprunnitr í Þingeyjarsýslu, komin af
lllugastaðaætt, gáfumannakyni, sem lrenni kippir í.
Unr aðra erfða kosti Jrarf ekki að orðlengja, því að
„sumir Jrurfa nrcðmæli, aðrir ekki“.
— Aðrir ekki eins og Jrú, Bogga mín — Lifðu lreil.
31. nrarz 1958.
Sleingrimur Sigurðsson.
Heimurimi er fullur af sef jun
Mikið er talað unr sefjun og dáleiðslu. „Heinrurinn
er fullur af sefjun. Ef Jrú mætir kunningja Jrínunr á
förnum vegi og segir við hann: Æ, hvað þú ert Jrreytu-
legur! þá er Jrað scfjun — og Jregar fólk les auglýsingu
í blöðununr um að Jrað eigi að nota stonratol, Jrá er það
einnig sefjun. Dáleiðsla er einfakllega sefjun, senr
framkvæmd er í ákveðnunr tilgangi." Þannig farast
finnska lækninum Claes Cedercreutz orð. Ennfremur:
„Það er ekki hægt að lækna sjúkdóma með dáleiðslu.
Það er aðeins hægt að fjarlægja sjúkdómseiirkennin
og fyrirbyggja Jrraulir. Þess vegna verðunr við að vera
nákvæmir, Jregar unr Jrað er að ræða, í hvaða tilfellum
á að nota dáleiðsluna."