Dagur - 02.04.1958, Blaðsíða 8

8

Baguk
Miðvikudaginn 2. apríl 1958
Listaverk að láni
Fyrsfa litprentaða gróðurkorfið
Þegar ungur maður fer út úr
kirkju með stúlku í faðmi sér, þá
hefur hann yfirleitt engin fyrir-
mæli um að skila henni í kirkj-
una aftur óskemmdri að þrem
vikum liðnum. En þannig er það
í Nicolaikirkju í Kaupmanna-
höfn. Skýringin er sú, að stúlkan
er úr gibsi. í kirkjunni fara að
sjálfsögðu fram trúarathafnir, en
auk þess er staðsett þar útlána-
safn. Fólk fær ekki lánaðar þar
bækur, heldur málverk, högg-
myndir og önnur listaverk.
Þetta merka útlánasafn var það
fyrsta sinnar tegundar í heimin-
um. Það varð frá upphafi ákaf-
lega vinsælt, og skrifaðar hafa
verið hólgreinar um starfsemi
þessa í blöð um allan heim. Ár-
angurinn hefur m. a. orðið sá, að
nýlega fékk safnið bréf frá
kanadiskum bónda. Hann sagðist
í stuttu máli vilja kaupa lands-
lagsmálverk, og stærðin ætti að
vera 36x36 tommur. Ef þessu
skilyrði yrði fullnægt, skipti
annað engu máli, ekki heldur
verðið!
Þetta listaverkaútlán er þannig
byggt upp, að ungir og viður-
kenndir listamenn lána safninu
ókeypis myndir sínar, en svo get-
ur hver og einn fengið lánað
listaverk fyrir kr. 3,85 í þrjár
vikur.
Það er þessari lánastarfsemi að
þakka, að nú eru meira en 2 þús-
margra stétta; lánað hefur verið
und listaverk á heimilum fjöl-
skrifstofustjórum, yfirkennurum,
póstþjónum, verkamönnum,
skólanemendum o. fl. o. fl. Flestir
þeirra, sem fá lánaða listmunina,
hafa ekki áður verið miklir unn-
endur lista.
Áhugi listamannanna á þess-
um úrlánum sprettur m. a. af því,
Símskák Hólmavík-
Sauðárkrókur
Sauðákróki 52. marz 1958
Símskákin milli Hólmavíkur og
Sauðárkróks, er tefld var um síð-
ustu helgi, stóð yfir í næstum 24
stundir. Var byrjað að tefla kl.
tíu á laugardagskvöldið og haldið
áfram til tíu á sunnudagsmorg-
uninn. Var þá aðeins 5 skákum
lokið og stóðu leikar 3 : 2 Hólm-
víkingum í vil. Urðu nú skák-
menn að gefa upp meðan á sima
tíma stóð„ en kl. eitt hófst orr-
-ustan aftur og stóð til fjögur. Var
þá þrem skákum ólokið og stóðu
leikar 4 : 3 Strandamönnum í vil.
Enn þóttu úrslitin óviss. Var því
ákveðið að halda baráttunni
áfram um kvöldið og berjast til
úrslita um nóttina Stóð sú lota til
kl. að ganga sex ó mánudags-
morgun. Lauk þá þessari löngu
og ströngu keppni með sigri
Hólma-víkur 5V2 : 4%. Er þetta
einhver lengsta símaskák er
Sauðkræklingar hafa tekið þátt í.
G. I.
að þeir geta ef til vill selt verk
sín sér að kastnaðarlausu. Að
meðaltali selzt eitt málverk á
dag, og káupendur eru menn,
sem ekki hefðu látið sér til hugar
koma að kaupa málverk eða högg
mynd, ef ekki hefði útlán farið á
undan.
Þessi stofnun hefur þegar eign-
azt sitt fyrsta afkvæmi. Utibú
hefur verið stofnað í Álaborg.
Þar að auki hefur komið beiðni
um það frá ungum málurum í
Þýzkalandi, Frakklandi og Sví-
þjóð, hvort þeir mættu ekki líka
senda safninu myndir, og því
hefur auðvitað verið svarað ját-
andi.
(Þýtt úr Samvirke, blaði danskra
samvinnumanna.)
DAGUR
kemur næst út fimmtudag-
inn 10. apríl.
Æskulýðsmót
Dagana 7. og 8. júní verður
æskulýðsmót á vegum þjóðkirkj-
unnar fyrir Eyjafj,- og Þingeyj-
arprófastsdæmi, og fer fram að
Laugum í Reykjadal. Er það eitt
af 8 mótum, sem fram fara á veg-
um kirkjunnar í sumar. Að Laug
um er ætlast til að prestar pró-
fastsdæmisins komi með sem
flest fermingarbörn sín á þessu
vori. Sérstök nefnd hefur verið
skipuð til undirbúnings og þarf
að tilkynna henni þáttöku fyrir
15. apríl n.k. Hana skipa: Séra
Lárus Halldórsson, Húsavík, séra
Pétur Sigurgeirsson, Akureyri,
og séra Sig. Guðmundss., Grenj-
aðarstað.
! Stjórnmálanámskeiði Fram-
sóknarmanna á Akureyri er ný-
lega lokið. Á seinasta fundi var
rætt um stjórnmálaviðhorfið og
hafði Hermann Guðmundsson
framsögu um það mál, en meðal
annarra, sem töluðu á fundinum,
voru Ásgrímur Stefánsson, form.
Framsóknarfélags Akureyrar, og
Ingvar Gíslason, erindreki, sem
stjórnaði námskeiðinu. Var lögð
áherzla á það í ræðum flestra
þeirra, er til máls tóku, að svo
margt hefði vel tekizt í núver-
andi stjórnarsamstarfi, þó að
glíman um efnahagsráðstafanir
hefði reynzt erfiðari en æskilegt
væri, að þessir þrír flokkar héldu
ófram samstarfinu. Voru allir
sammála um fádæma óábyrga og
lýðskrumskennda stjórnarand-
stöðu Sjálfstæðisflokksins.
Að nokkru í sambandi við
stjórnmálanámskeiðið hefur það
orðið að íóði, að Sigtryggur
Klemenzson, ráðuneytisstjóri í
fjórmálaráðuneytinu, komi hing-
að norður innan skamms og ræði
um fríverzlunarmál Evrópu og
önnur skyld mál á fundi í Fram-
sóknarfélagi Akureyrar. Verður
sá fundur auglýstur síðar, en
íslenzkur kennari í
Noregi fær ríkisverð-
laun fyrir barnabók
Undanfarin 10 ár hefir norska
Kirkju- og menntamála-ráðuneytið
veitt nokkur verðlaun fyrir beztu
barnabækur ársins. Nýskeð hefir
nefnd sú, setn um úrval bókanna
fjallar, veitt verðlaunin fyrir 1957,
og var einn þeirra, er verðlaun
hlutu, íslendingurinn Albert Ólafs-
son, sent nú er skólastjóri Uppdals
unglingaskóla í Þrændalögum. Fékk
hann verðlaun þessi fyrir barnasögu
sína, Örn fni Islnndi.
Þetta er saga um íslenzkan
dreng, skrifuð við barnahæfi, bæði
til skemmtunar og fróðleiks, og
veitir samtímis allýtarlega kynn-
ingu á landi og þjóð.
Albert Ólafsson cr bróðir Ólafs
kristniboða Ólafssonar, fór ungur
til Noregs (18 ára), lauk þar kenn-
araprófi og hefir síðan verið kenn-
ari í Noregi um allt að þrem ára-
tugum, og nú síðast skólastjóri í
Þrændalögum. Albert skrifar á
nýnorsku, og þykir nýnorskumönn-
um því fengur í bók hans.
Togbátar
Súlan landaði 52 tonnum á
laugardaginn var.
Snæfell landaði í gær ca. 90
tonnum í Dalvík.
ekki er að full uráðið, hvenær
hann verður, með því að Sig-
tryggur dvelzt erlendis um þess-
ar mundir.
Skákþingi Akureyrar
lokið
Skákþingi Akureyrar lauk sl.
föstudag. Þátttakendur voru 8 í
meistaraflokki, 6 í 1. fl. og 6 í 2.
fl., auk drengjaflokka.
Sigurvegari í meistarafl. varð
Guðm. Eiðsson. Fékk hann 5Vi
vinning af 7 mögulegum. Næstir
honum og jafnir með 5 vinninga
urðu Jón Ingimarsson og Júlíus
Bogason. í fyrsta fl. sigraði Ari
Friðfinnsson, Baugaseli, sem
tefldi sem gestur á mótinu. Hlaut
hann 4% vinning. Næstur Jó-
hann Helgason með 3V2 vinning.
Kjartan Jónsson sigraði í öðr-
um flokki með W-> vinning. Ann-
ar varð Þóroddur Hjaltalín með
3 V> vinning.
Skákstjórar voru Halldór
Helgason og Finnbogi Jónasson.
Teflt var í Verkalýðshúsinu.
Skák drengjaflokkanna er
ekki lokið.
Dr. Björn Jóhannesson hefur lát-
ið fréttamönnum upplýsingar í té
varðandi þá nýlundu, að gert liefur
verið fyrsta gróðurkort á íslandi.
Fara hér á eftir nokkur atriði um
það.
Jarðvegsrannsóknir deildarinnar
eru aðallega þrenns konar, gróður-
kortagerð, jarðvegskortagerð og
efnagreining. Gróðurkortagerðin er
að vísu viðaminnst þessara við-
fangsefna, en þó geysimikið starf,
sem ekki verður unnið nema á
löngum tíma, og hún er mjög mik-
ilsverð, þar sem ekki er hægt að
gera sér ljósa grein fyrir gróður-
farsbreytingum, sem verða á löng-
um tíma, áratugum eða öldum,
nema til sé greinargóð lýsing á
landinu í byrjun og loks umrædds
tímabils. Einnig vcrða gróðurkort-
in mikilvæg hjálpargögn við rann-
sóknir og ákvarðanir um afnot og
beitarþol afrétta. Einnig eru slík
gögn nauðsynleg, ef hafizt yrði
handa um að bera áburð á afrétt-
arlönd, eins óg nú er rætt. Aður
en slíkt yrði gert, er nauðsynlegt
að hafa mynd af stærð hinna ýmsu
gróðurlanda og landtegund og vita
einnig, livernig hin ýmsu gróður-
hverfi taka áburgðargjöf.
Margþætt rannsóknarstarf.
Við undirbúning að gróðurkorti
því, sem hér liggur fyrir, Jrarf að
inna af hendi mikið rannsóknar-
starf. Nauðsynlegt er t. d. að hafa
til umráða loftmyndir, en þær tók
raforkumálastjórinn af syðri hluta
Gnúpverjaafréttar sumarið 1953,
og af nyrðri hlutanum 1954 á veg-
um landnámsstjóra, landbúnaðar-
ráðuneytisins og landbúnaðardeild-
ar. Páll Sveinsson, sandgræðslu-
stjóri, sem hefir mikinn hug á
þessu máli, stuðlaði að því að
Sandgræðslan veitti 20 þús. kr. til
þessarar kortagerðar. Steindór
Stcindórsson leigbeindi um ákvörð-
un gróðurhverfa. Guðmundur
Kjartansson hefir skrifað kaflann
í ritið um jarðmyndun á Gnúp-
verðaafrétti. Auk Björns tóku þátt
í rannsóknarstörfum á afréttinum
Einar Gíslason, Ingvi Þorsteinsson
og Steindör og Ágúst Sveinsson
bóndi að Ásum var fylgdarmaður.
Kortin eru litprentuð í Litbrá og
eru hin fyrstu sinnar tegundar,
sem gerð eru hér á landi að öllu
leyti.
Á fjárlögum ársins 1957 var í
fyrsta sinn nokkur fjárveiting til
gróðurkortagerðar, og s. 1. sumar
var farinn rannsóknarleiðangur á
Biskupstungnaafrétt og frumkort
gert af svæðinu frá Haukadal inn
undir Kpilfell. Farið var um land-
ið á hestum og gróðurlöndin tcikn-
uð inn á loftmyndir af svæðinu.
Ráðgert er að taka fyrir ákyeðin
afréttarsvæði annað hvort -ár. og
ætti því slíkt kort að geta koinið
út annað hvert ár. Þeir, sem hug
hafa á að eignast slíkt kort, geta
fengið þau hjá landbúnaðardeild-
inni og Búnaðarfélagi Islands.
Jarðvegskorlin.
Gerð jarðvegskorta er allmiklu
umfangsmeiri en gerð gróður-
korta. Til þess að safna gögnum
til slíkra korta þarf að grandskoða
svo að segja hvern hektara. Und-
irbúningur að gerð slíkra korta
hófst hér sumarið 1951, er banda-
rískur jarðvegsfræðingur, dr. Iver
J. Nygard dvaldi hér rúma tvo
mánuði. Síðan hefir verið unnið
óslitið að þcssum málum.
Kort af Holtum og Landsveit,
eða svæðum milli Þjórsár og Ytri-
Rangár frá sjó upp að Skarðsfjalli,
eru að mestu búin til prentunar.
Kortagerð er lokið í Eyjafirði,
nema í Svarfaðardal, og verður
væntanlega hafin í Borgarfirði í
sumar. Við þetta verk eru einnig
notaðar loftmyndir, og annast
Landmælingar Islands myndatök-
una.
Jarðvegskort cru til margra
hluta nytsamleg, t. d. við skipun
byggða og býla og ræktun lands,
og leggja flestar ræktunarþjóðir
á jretta sívaxaudi áherzlu. En liér
þarf að auka mjög grundvallar-
rannsóknir.
Efnagreiningarþjónusta.
Þriðja meginverkefni jarðvegs-
rannsóknanna er efnagreining
jaðrvegs og jurta, en á henni bygg-
ist möguleiki til að koma á lagg-
ir haldgóðri: leiðbeiningarþjónustu
varðandi áburðarnotkun. Þetta er
torvelt viðfangsefni, Jrví að íslenzk-
ttr jarðvegur og ræktunaraðstæður
allar eru gerólíkar Jiví, sem’gerist
í öðrum löndum. I Jtessu starfi hef-
ir landbúnaðardeildin mikla sam-
vinnu við tilraunastöðvar jarðrækt-
ar. Er nokkuð í land enn, að efna-
greiningarjjjónusta til ákvörðunar
áburðarjjörf komist á laggir.
Til grundvallarrannsókna skort-
ir mjög fé og mannafla, en hér er
um mjög Jjjóðhagslegt atriði að
ræða, eins og sést á ]>ví, að íslenzk-
ir bændur nota nú tilbúinn áburð
fyrir nálega 60 milljónir króna og
skiptir ekki litlu máli, að liann sé
rétt notaður, enda má fullyrði, að
]>ar sé miklum fjármunum árlega
á glæ kastað. Jafnvel sté>rþjé>ðir,
eins og .Bandaríkjamenn, sem ráða
yfir gnægð auðs, mikilli tækni-
Jtekkingu og snilli, eru uggandi
um sinn framtíðardag vegna J>ess,
að skortur muni á vísindamönnum
til J>ess að skapa grundvöllinn að
æskilegri og áframhaldandi hagþró-
un. Og ]>á verður manni spurn:
Hvað hyggjumst við, smáþjóðin,
fyrir með okkar margháttaða
handahé>f og ]>ar af leiðandi bruðl?
Ætli við ættum ekki einnig að
beina athyglinni að því að ala upp
fleira og betur menntað rannsókna-
fólk á sviðum náttúruvísinda og
tækni og skapa því vinnuskilyrði?
Því að á störfum slíks fólks veltur
framtíðarhagsæld íslenzks J>jé>ðfé-
lags í ríkum mæli, sagði Björn að
lokum.
Loðnan komin
Fyrir síðustu helgi varð fyrstu
loðnunnar vart hér. Á mánudag-
inn veiddust svo nokkrar tunnur
við Hörgárgrunn og í gærmorgun
tók frystihús KEA á móti um 50
tunnum, sem veiddust hér inni á
Polli. Bátar eru nú almennt að
byrja róðra, en fram að þessu
hefur aflinn verið fremur lítill.
í athugun er, að gera tilraun
með að bræða loðnuna í Krossa-
nesi, ef afli verður mikill.
Stjómmálanámskeiðinu lokið