Dagur - 26.04.1958, Qupperneq 4

I
D A G U R
Laugardagimj 26. apríl 1958
DAGUR
Aðalritstjóri og ábyrðarmaður:
ERLINGUR DAVÍÐSSON
Meðritstjóri:
INGVAR GÍSLASON
Auglýsingastjóri: *
Þorkell Björnsson
Skrifstofa í Hafnarstræti 90 — Sínii 1166
Argangurinn kostar kr. 75.00
Blaðið kemur út á miðvikudögum
og laugardögum, þegar efni standa til
Gjalddagi er 1. júlí
Prentverk Odds Björnssonar h.f.
Stjórnarsamvimian
STJÓRNARANDSTÆÐINGAR liggja Fram-
sóknarmönnum á hálsi fyrir það að hafa gengið
til stjómarsamstarfs með Alþýðubandalaginu
eftir kosningarnar 1956. Telja þeir það fáheyrt
glapræði og svik við kjósendur, og raunar svik
við allan heimirm, þar sem með því sá kommún-
istum opnuð leið til valda í lýrðæðisríki. Reyndu
Sjálfstæðismenn því lengi vel, í skjóli einokunar
sinnar á fréttamiðlun til helztu stórblaða og
fréttastofnana erlendis, að dreifa þeim áróðri út
meðal vinveittra þjóða austan hafs og vestan, að
íslendingar væru í þann veginn að fjarlægjast
vestrænar þjóðir og tengjast æ nánar hinni rauðu
blokk í austri.
Ófrægingarstyrjöldinni töpuðu Sjálfstæðismenn
í fyrstu lotu, því að ekkert í aðgerðum núverandi
ríkisstjórnar hefur bent til þess að hún ástundaði
þjónustusemi við austurveldin, enda væri slíkt
algerlega í andstöðu við lýðræðisafstöðu Fram-
sóknarmanna og Alþýðuflokksins. M. a. hefur
aldrei komið til orða að við segðum okkur úr
þeim samtökum vestrænna þjóða, sem við þegar
erum í, eins og t. d. Atlantshafsbandalaginu., og
erum við þar enn fullgildir aðiljar, sem njótum
fyllsta 'trkusts bandalagsþjóðanna í hvívetna.
Ráðherrar Alþýðubandalagsins hafa aldrei imprað
á því í ríkisstjórninni, að slíkt spor yrði stigið, og
iþegar frestað var frekari samningum við Banda-
ríkjamenn um dvöl varnarliðsins, eftir Ungverja-
landsatburðina haustið 1956, gerðu ráðherrar Al-
þýðubandalagsins engan fyrirvara um það mál.
Yfirleitt má segja, að í utanríkismálum sé fylgt
stefnu Framsóknarmanna, og þar kemur engin
málamiðlun til greina við kommúnista, enda hlyti
það ófrávíkjanlega að valda stjórnarslitum, ef
kommúnistar yrðu látnir ráða utanríkismálum
þjóðarinnar. Þeir hafa líka beygt sig undir vilja
Framsóknarmanna með því að gera engan ágrein-
ing varðandi svarbréf Hermanns Jónassonar til
forsætisráðherra Sovétríkjanna í vetur. Er óþarfi
að nefna gambur Þjóðviljans út af því máli og
bergmál þess í Verkamanninum.
ÞEGAR TALAÐ ER UM samvinnu við komm-
únista í ríkisstjórninni, verða menn að hafa í huga
ástandið eins og það var eftir kosningarnar 1956.
Það er ekkert launungarmál, að bandalagshug-
mynd Framsóknarmanna og Alþýðuflokksmanna
heppnaðist ekki, vegna þess að Alþýðuflokkurinn
gekk klofinn til kosninganna. Það var því þegar
útilokaður sá möguleiki, að þessir flokkar gætu
myndað starfhæfa ríkisstjórn. Stjórnarsamvinna
við Sjálfstæðismenn gat heldur ekki komið til
greina, þar sem einmitt hafði verið efnt til kosn-
inganna vegna megnrar óánægju út af hinni
Jöngu aðild þeirra að ríiksstjórn, og með því að
Alþýðubandalag Hannibals Valdimarssonar kom
tiltölulega sterkt út úr kosningunum og hafði
greinilega verið stutt af fleirum en kommúnistum,
var sú leið valin að freista stjórnarmyndunar með
Alþýðubandalaginu, þar sem forystumenn þess
hétu að vinna samkvæmt yfirlýstri kosninga-
stefnuskrá Framsóknarflokksins og Alþýðu-
flokksins í öllum aðalatriðum. Með því tókst líka
að koma í veg fyrir þá samvinnu kommúnista og
Sjálfstæðismanna, sem unnið var
að eftir kosningarnar, og átti að
hafa það að meginmarkmiði, að
klekkja á Framsóknarmönnum
og ónýta jafnframt kosningu
fjögurra Alþýðuflokksmanna.
Það er því ekki rangt ályktað,
þegar sagt er að núverandi
stjórnarsamstarf sé rökrétt af-
leiðing kosningaúrslitanna og
þeirra aðstæðna, er fyrir hendi
voru sumarið 1956. Meginstyrkur
stjórnarsamstarfsins er stuðning-
ur stéttarsamtakanna við ríkis-
stjórnina. Allir vita, hvers virði
það er, eftir reynslu fyrri ára að
dæma. Stéttarskmtökin hafa í
raun og veru slíkt vald, að það
getur vaxið ríkisstjórn landsins
yfir höfuð, ef því er beitt í þá átt.
Þess vegna er ekki hægt annað
en að fagna því út af fyrir sig, að
slík samvinna, sem þessi, er
komin á milli ríkisstjórnarinnar
og stéttsaamtakanna. Um það
ættu allir að geta orðið sammála.
Bæjarstjórnar-hugvekja.
— Hirða og vanhirða. —
I.
GUNNA, GUNNA. — Flýtt’ðér
að sópa öllu ruslinu af baðstofu-
pallinum innundir rúmin! — Það
eru að koma gestir! —
Þannig var hreinlæti og hirðu-
semi á sumum sveitabæjum áður
fyrr. Og utanhúss enn verra.
Alls konar rusl og óþrifnaður
umhverfis allan bæinn, í bæjar-
sundunum, og jafnvel á hlaði og
bæjarstétt. — Nærgöngulli gat
óþrifnaður og hirðuleysi ekki
verið.
Hefur þetta ekki farið batn-
andi? Auðvitað. Mjög víða. Svo
að nú er víða allt prýðilegt, utan-
húss og innan! — Og þar liður
íólki vel!
II.
SÖMU SÖGU er að segja um
bæina ikkar. Jafnvel Reykjavík
og Akureyri, svo að nærtæk séu
dæmin. En þar er hirða og van-
hirða víða samferða enn í dag!
Og jafnvel ekki haft fyrir því að
„sópa inn undir rúmin“!
Nú er verið að fullgera Sorp-
eyðingarstöð Reykjavíkur, og var
mál til komið. — Eg man enn vel
hinn „eilífa eld“ bæjarstjórnar
Reykjavíkur fyrir 25—30 árum á
sorphaugunum miklu í nágrenni
bæjarins, þar sem nú er Hljóm-
skálagarðurinn við suðurenda
Tjarnarinnar! Þar logaði og rauk
og þefjaði daga og nætur árum
saman um langa hríð! — En nú
er sú saga öll. —
III.
HÉR A AKUREYRI er sorpinu
safnað vandlega til geymslu að
bæjarbaki. — Hve lengi? — Spyr
sá sem ekki veit. — Og stór-
spjölluð, guðsgræn náttúran í ná-
grenni bæjarins! — Ég ætla mér
ekki að lýsa ósómanum í Glerár-
gili. En eg vil skora á bæjarstjórn
Akureyrar að bregða sér þangað
upp eftir — in corpore — og
skelfast og ska. . . blygðast sín á
eg við. — Þarna er ljótt umhorfs!
— Þar er ekki verið að hafa fyrir
því að brenna öllu sem brunnið
getur. Heldur skilið eftir á ber-
svæði að leikfangi gráglettinna
og meinhrekkjóttra alviðru-
vinda, sem enga virðingu bera
fyrir bæjarstjórnum!
Er eg gekk þarna um fyrir
liðugu ári veitti eg því eftirtekt,
að alls konar pappírsrusl — dag-
blöð, umbúðapappír og allt þess
háttar sem fokið gat, hékk klístr-
að og klesst á öllum gaddavírs-
girðingum, ofan frá öskuhaugum,
niður með öllum vegi og ofan á
Brekkubrún í miðjum bæ! — Það
hefur verið ófögur „hríð“, meðan
allur þessi éljagangur var á leið-
inni ofan eftir!
Þetta hefur verið ófögur sjón.
Þó var enn ljótara að líta fram
af bakkabrún Glerárgilsins og
ofan í hvamminn, sem áður var
grænn og grasi vafinn! — Síðan
hefur Gleráin sjálf skorizt í leik-
inn og reynt að bæta úr van-
rækslu bæjarstjórnar, með því að
ætla sér að flytja eitthvað af
ósómanum fram til sjávar. En
þetta hefur reynzt henni ofurefli
og mistekist algerlega, og verra
en það: Allur óþverrinn stóð al-
gerlega í henni! Og nú er áin full
af andstyggilegasta rusli langt
niður eftir!
IV.
Þetta er ófögur sjón rétt að
„húsabaki bæjarins"! Sennilega
verður erfitt að bæta úr þessu að
fullu, bæði dýrt og tímafrekt. En
mikil bót væri að haglega gerðri
og nægilega stórri eldþró, þar
sem brenna mætti — og ætti —
öllu því, sem brunnið getur, og
ekki látið neitt fjúka út um
hvippinn og hvappinn, né matar-
leifar verða óþrjótandi forðabúr
sægs af rottum! Allt járnaruslið
verður erfiðara viðfangs, meðan
engin brotajárns-bræðsla fyrir-
finnst....
Um þetta vandræðamál verður
háttv. bæjarstjórn Akureyrar að
brjóta heilann rækilega — og
sameiginlega — hvert sem eyrna
mark flokksfulltrúanna kann að
vera!
v.
Verðlaun
í ritgerðasamkeppni Bindind-
isfélags íslenzkra kennara
árið 1958.
Eins og auglýst var í Ríkisút-
varpinu á öndverðum vetri, efndi
B. í. K. til samkeppni meðal
nemenda í III. bekkjum mið-,
héraðs- og gagnfræðaskólanna í
landinu um ritgerðarefnið ÆSK-
AN og ÁFENGIÐ. — Þátttakan
varð ekki mikil. Þó bárust rit-
gerðir úr 8 skólum.
Eftirtaldir nemendur hlutu
verðlaun sem hér segir:
I. vei'ðlaun, 500 krónur, hlaut
jóna E. Burgess, Gagnfræðaskóla
Keflavíkui'.
II. verðlaun, 300 krónur, hlutu
Hilmar F. Thorarensen, Reykja-
skóla, Sigurjón Jónsson, Gagn-
fræðaskóla Vestmannaeyja, Her-
mann Einarsson, sama skóla.
III. verðlaun, 200 krónur,
hlutu: Valur Oddsson, sama
skóla, Þorbjörg Jónsdóttir, sama
skóla, Stefán Bergmann, Gagn-
fræðaskóla Keflavíkur.
Stjórn B. í. K. þakkar þeim
skólastjórum, sem greiddu fyrir
þessari ritgerðasamkeppni, og þá
ekki síðui' nemendunum, sem
tóku þátt í henni.
Stjórn Bindindsfélags ís-
lcnzkra kennara.
Grænmeti og ávextir holl fæða
„Það er heilsusamlegt og enginn munaður að
ljúka máltíð með því að borða ferska ávexti.“ Svo
mælii' einn frægur læknir í bók um mataræði. Um
þetta eru að sjálfsögðu flestir sammála, nema e. t.
v. það, að ekki sé munaður að neyta ferskra ávaxta
í sumum þjóðlöndum, eins og t. d. íslandi, þar sem
eitt epli kostar svipað verð og fiskur í eina máltíð
handa lítilli fjölskyldu. En um hollustu ávaxta og
grænmetis verður ekki deilt.
Ávextir eru girnilegir á að líta (eins og Eva er
til vitnis um) og bragðið ágætt. Þá er það ekki síð-
ur kostur, hve hollir þeir eru. Ávextir og græn-
meti hafa að geyma mismunandi mikið magn af
eggjahvítuefnum og meltanlegum kolvetnum. —
Grænmeti er fátækt af hitaeiningum — en auðugt
af fjörefnum — og er þannig nauðsynleg fæðuteg-
und með öðru. Margir sérfræðingar um mataræði
álíta, að til þess að maður hafi fullt og gott dags-
fæði, þurfi hann að neyta sem • svarar 150 gr. af
ávöxtum eða berjum og 200 gr. af grænmeti, að
sjálfsögðu með öðrum mat. Varla mun fæði á ís-
lenzkum heimilum almennt standast þessar kröfur.
------o-----
Sýnikennsla h já Fegrunarf élaginu
Fegrunarfélagið á Akureyri hefur næg verkefni
hér í bænum og ekki vanþörf á, að unnið sé með
yfirvöldum bæjarins að fegrun hans og snyrtingu.
Á þriðjudagskvöldið hélt félagið fund í Lands-
bankasalnum. Þar flutti Magnús Guðjónsson bæj-
arstjóri ræðu, Jón Rögnvaldsson hafði sýnikennslu
í sáningu og meðferð ungplantna og Árni Jónsson
talaði um hirðingu garðlanda og grasvalla og sýnd-
ar voru skuggamyndir. Það virðist vera hentugur
tími, einmitt nú, til að ræða um þessi mál og hefði
mátt búast við húsfylli. En Fegrunarfélagið varð að
láta sér nægja nokkru minna að þessu sinni. Engu
að síður mun, sem fyrr, almennur áhugi fyrir hvers
konar ræktun, bæði trjáa, runna og annarra fjöí-
ærra garðplantna, auk sumarblómanna og að
ógleymdum þýðingarmesta gróðrinum, grasinu á
lóðunum.
Um leið og snjóa leysii' má hefja vorstöi'fin í
hverjum garði. Fyrsta og sjálfsagðasta verkið er að
hreinsa til, en þar næst að velja gulrótunum stað.
Þeir sem ætla að rækta gulrætur, þurfa að sá þeim
sem fyrst, eftir að þessi tími er kominn.
------o-----
Meðalaldur manna lengist enn
í Hagskýrslum Sameinuðu þjóðanna fyrir 1957,
sem nýlega eru komnar út, er margs konar fróðleik
að finna. Þar er t. d. sagt frá því, að meðalaldur
manna haldi áfram að lengjast. Þar kemur einnig
fram, að í nærri öllum löndum heims verða konur
eldri en karlar.
Meðalaldur manna er lengstur í Hollandi, þar
sem meðalaldur kvenna er 73,9 ár og karla 71.
Konur, sem nú standa á sextugu geta (meðaltal)
búizt við að lifa 19,6 ár ennþá, ef þær búa á íslandi,
19,45 ár í Noregi, 19,3 í Bandaríkjunum, 18,9 ár í
Hollandi, 18,64 ár í Kanada og 18,61 í Svíþjóð.
Sextugur karlmaður á íslandi getur búizt við að
lifa 18,2 ár ennþá, 18,39 ef hann býr í Noregi, 17,8 í
Hollandi, 17E,38 í Svíþjóð, 17,1 í Danmörku og 16,9
í ísrael.
Meðalaldur manna hefur aukizt að miklum mun
í mörgum löndum frá því 1920. T. d. hefur væntan-
legur aldur stúlkubarna á Ceylon lengst um 27,6
ár, 22,2 ár í Trinidad, 12,9 ár í Skotlandi, 12,4 ár í
Finnlandi og 11,9 ár í Englandi og Wales.
------o-----
35 ÁRA HJÓNABAND í HOLLYWOOD.
Spencer Trasy, ameríski kvikmyndaleikarinn, á
Hollywood-met í löngu hjónabandi. Hann hefur
verið kvæntur einni og sömu konunni í 35 ár sam-
fleytt. Annar á methafalistanum er Bob Hope, sem
búinn er að vera kvæntur sömu konunni í 25 ár,
en næstir koma Gary Cooper og Charles Boyer,
sem eru í þann veginn að halda upp á silfurbrúð-
kaupið.